Katalog

ANTHONY KALDELLIS VE NIKETAS SINIOSSOGLOU’DAN ‘BİZANS’IN ENTELEKTÜEL TARİHİ’ Geç antikçağın parlayan yıldızı! Anthony Kaldellis ve Niketas Siniossoglou’nun yayına hazırladığı, konusunda uzman bilim insanlarının makalelerinin yer aldığı Bizans’ın Entelektüel Tarihi (Çev. Ercan Ertürk / Yapı Kredi Yay. / 488 s.) başlıklı çalışmada, eski Yunan’dan Bizans’a geçişin, iki dönem arasındaki aktarımın, entelektüel bağlamda ne kadar kalıcı ve sağlam gerçekleştiği ortaya konuluyor. Geç antikçağdan 15. yüzyıla uzanan süreç anlatılırken Yunan düşünce dünyası ile Bizans arasındaki bağlantının kavramlar, teoloji ve politika ekseninde nasıl kurulduğu inceleniyor. zı Bizans, antikçağ eserlerini çoğaltan KAAN EGEMEN kâtipler yetiştirerek, eski Yunan’ın fel- sefe ve siyaset mirasını sırtlanarak, sö- YUNAN KANONUNU zel ve metinsel geleneği sahiplenerek KORUYAN BİZANS! bir entelektüel tarih oluşturuyor. Anthony Kaldellis ve Niketas Kaldellis ve Siniossoglou, bu noktada Siniossoglou’nun yayına hazırladı- bir parantez açıyor: ğı ve uzman bilim insanlarının makale- “Metinlerimizin çoğu, gerçek anlamda lerinin yer aldığı Bizans’ın Entelektü- güç sahiplerinin hemen altındaki hizmet el Tarihi’nde (Çev. Ercan Ertürk / Ya- sınıfından geliyor. Bu sınıf mensupları, pı Kredi Yay. / 488 s.), yazarların odak- nüfusun çoğunluğuna kıyasla birçok ay- landığı temel nokta, bilginin aktarımı. rıcalığa sahip olsa da sağlam güvence- Bu bağlamda retorik, sanat, felse- ler altında değildi. Himaye edilmemele- fe, edebiyat, hukuk, astronomi, tıp, rinin ve gelirlerini yitirmelerinin onlar politika, tarih gibi disiplinlerin eski için çok ağır sonuçları olabilirdi. Yunan’dan Bizans’a geçiş sürecinde na- İkincisi, metinlerimiz çoğunlukla ku- sıl bir değişim ve dönüşüme uğradığı rumlar için üretilmiyordu. Kuşkusuz gözler önüne seriliyor. Bizans Kilisesi, entelektüel tarihle ilgi- Kaldellis ve Siniossoglou, Bizans’ın hem li metinlerin ve belgelerin üretilmesin- tarihteki hem de entelektüel anlamdaki de muhtemelen en önde gelen kurumdu yerini anlatırken önemli bir not düşüyor: zira belirli düşünce alanlarında otori- “Bizans, Yunan klasikleri kanonunu tenin korunmasında Kilise’nin menfaati muhafaza etmiş, bir seçki haline getir- eserlerin bir bölümünden ibarettir (...) araştırmacılar, onların Yunancayı hem bulunuyordu (...) miş ve biçimlendirmiştir. Bugün sahip Bizanslılar, antik edebiyatı daha faz- yazı hem de konuşma dili olarak kul- Özetle, konumuzu oluşturan metin- olduğumuz antik Yunan literatürünün la aydınlanmış Batı toplumunun gele- lanmasının, Helenistik metinlere ulaş- lerin büyük kısmı, yazarlar tarafından neredeyse tamamını koruma sorumlulu- cekteki âlimlerinin kullanabilmesi için masını sağladığını imliyor. muhtemelen kendi insiyatifleriyle, yal- ğunun Bizanslılar tarafından üstlenildi- Aynı zamanda Ortodoks kimliğinin değil, kendi kullanımları ve yararları nızca kişisel çevreleri, bağlı bulunduk- ği -kerhen de olsa- genellikle kabul edi- için muhafaza etmiştir. Hıristiyanlık metinlerini el altında tut- ları kurumlar veya hamileri tarafından lir. Diğer dillerdeki çevirileri, taş ya- Üstelik, antik edebiyatı muhafaza et- masını kolaylaştırdığına, döneminde desteklenerek üretiliyordu.” zıtlar veya papirüsler vasıtasıyla gü- mekle kalmamış, neyi muhafaza edecek- Romalı başka hiçbir toplum bulunma- Çalışmanın ana ekseni, Bizans’ın en- nümüze ulaşan bazı metinler de vardır lerine karar verirken tercihlerde bulun- masının ise Bizans’ı kültürel ve ente- telektüel tarihinin sınırlarını belirleme- ancak bunlar, Bizanslı kâtipler tarafın- muş ve bu amaçla teknolojiler geliştirmiş- lektüel kaynaşma noktası haline getir- ye dayanıyor. Daha önce Bizans’ın si- dan bin yıllık süreçte çoğaltılan eser- lerdir. Böylece kanonun biçimlenmesin- diğine dikkat çekiyor. yasi, askeri, diplomatik, sosyal, ekono- lerle kıyaslandığında çok az sayıdadır de etkin bir rol üstlenmişlerdir.” mik ve dini tarihine odaklanan araştır- (...) Günümüze ulaşan modern-önce- KLASİK VE PATRİSTİK MİRAS maların aksine bu çalışmada, metinle- si Yunan edebiyatının bütünselliği bakı- ORTODOKS GELENEK Bizans’ın entelektüel tarihine yoğun- re yönelen bilim insanları, entelektü- mından klasik kütüphanelerimiz, bizzat Yazarların ortaya koyduğu bağlam- laşmanın, antik Yunan’dan alınan kav- el kimliğin, sosyal ya da dini kimlikten Bizanslılar tarafından yazılan eserleri lardan biri de Ortodoks geleneğin ya- ram, bilgi ve fikirlerin nasıl yorumlan- farklı olabileceğine dikkat çekiyor. zorlama bir yaklaşımla ‘Klasik Yunan rattığı Bizans’ın antik Yunan’la bağlantı dığını, oradan da sonraki dönemlere na- Bu anlamda başta teoloji olmak üzere edebiyatı’ külliyatımızın dışında bırak- kurmamızı sağladığı. sıl aktarıldığını araştırma anlamına gel- felsefe metinlerine, Bizans’ın entelektü- tığımız halde onların bu çalışmaları- Dahası, Bizans’ın entelektüel gele- diğini de ifade ediyor yazarlar. el yaşamına yön veren klasik ve patristik nın yanı sıra muhafaza etmeyi seçtikleri neklerin bileşimi olduğunu belirten Geç antikçağın parlayan yıldı- miraslara odaklanıyor, yoğunlaşılıyor. n 4 27 Ocak 2022