Katalog

EĞRETİLEMELER (METAFORLAR) Dergideki yazılarda kullanılan eğretilemelerin bazıları da yabancı dil kaynaklı. Ya da yabancı dil kaynaklı olup olmadıklarını bilmeseniz bile size o duyguyu veriyorlar çünkü Türk dilinin yapısına, doğasına, dil kullanıcılarının alışkanlık ve beklentilerine, algılama geleneklerine uygun değil ya da uygun hale getiril- meden kullanılmış. Örneğin “Felsefenin tarihinin havını tersine tarayan eleştirel bir düşünür” ifadesindeki “felsefenin havını tersine taramak” eğretilemesini Türkçe söyle- yişe uygun bulmak zor. Bunun ne anlama geldiğini anlasak bile, “Bu Türkçede böyle söylenmez” demeden edemeyiz. Belli bir dil toplu- luğunun oluşmuş belli söyleyiş alışkan- lıkları vardır çünkü. Belki de bu aykırılık yüzünden benim aklıma İngilizcesi, “beklenenin ya da alışılmışın tersine” anlamına gelen “rub against the grain” ifadesi geldi. Türkçe metindeki eğretileme san- ki onun çevirisiydi çünkü hiç Türkçe söylenmiş gibi görünmüyordu. Bunu ben söylüyorum diye değil, gözüme çarpıyor. Cümleyi anlayabile- bazen yazara güvenini sarsmaya yeter. Bazen insan bile bile yabancı kökenli olmaz da ondan. Şimdi anlatması uzun ne aşk olsun! Yazar dili iyi kullansın da okur anlamı- bir eğretilemeyi ödünç alabilir ama onu ama çoğu durumda acayip, anlaşılmaz, Ama ben anlıyorum çünkü bu cümle- yorsa kendi bilgi eksikliğinden dolayı Türkçe söyleyişe uygun hale getirmeli- normal söyleyişe, okurun alışkanlık nin hangi İngilizce cümlenin kötü anlamasın. dir. Bu kaygının duyulmaması tuhaf. ve beklentilerine aykırı bir şey söyle- çevirisi olduğunu biliyorum, o İngiliz- Bakın “Enformasyon toplumu söylemi- miş olursunuz. ce cümledeki “tüketilebilir” (büyük bir GEREKSİZ EDATLAR nin yürüyeceği yolun taşlarını döşeyen… Bunu fark ettiğiniz zaman buna bir olasılıkla “exhaust”) sözcüğünün bu Yine dergideki yazılarda kötü çevi- kitap” sözünde de bir eğretileme var. çare düşünmeniz gerekmez mi? En anlamının dışında, bu bağlama uygun riler yoluyla gereksiz edat kullanımları Önce bu sözden ne anladığımıza, kolayı eğretilemeyi aktarmayı bırakıp (“tamamına erdirmek”, “sonuçlandır- dikkat çekiyor: “İletişim modellerinde- sonra eğretilemeye bakalım: Kabaca anlamını aktarmak olmaz mı? mak” gibi) başka anlamlarının da ki değişime dair fikirler”. söylersek “Enformasyon toplumu” diye bulunduğunu biliyorum. İster istemez bu nasıl Türkçe demek bir tanımlama varmış (dikkat ederseniz ÇEVİRİ SORUNLARI Bir cümleyi böyle, kör kör parmağım geliyor içimden çünkü Türkçede bu ben, yazının yazarı olan kişi gibi Yukarıda verdiğim örneklerin birço- gözüne, der gibi çevirirseniz sonuç bu böyle söylenmez, “iletişim modelleriyle “söylem” demiyorum, “tanımlama” ğu aynı zamanda çeviri sorunlarına da olur, demek istiyorum… ilgili düşünceler” falan denir. diyorum çünkü “enformasyon toplu- giriyor. Yabancı kaynaklara yaslanarak Bu yazıdan anlaşılması gereken “Marx’ın insanların kendi tarihlerini mu” bir tanımlamadır, “söylem” değil- yazılan bütün yazılarda bu sorunun bin şey nedir? Söylememe gerek yok ama yapma imkânlarına dair tespitleri” dir, “söylem” bambaşka bir şeydir. türlüsünü görüyoruz. söyleyeyim. Yoksa toptancı yargılarda deyişinin Türkçesi, “İnsanların ken- Ayrıca “söylem” sözcüğü burada Belli konularda yazı yazan insanlar bulunmuş, toptancı kurallar önermiş di tarihlerini yapma olanaklarına sahip “discourse” sözcüğünün karşılığı yabancı kaynaklardan bazı cümleleri gibi olurum. olduğu saptamasında bulunan Marx’ın olarak kullanıldıysa “discourse” sözcü- böyle sözcüğü sözcüğüne, çok Hayır, Arapça sözcük kullanılmama- bu görüşü” olabilir. ğünün tek bir anlamı yoktur, “tez, sav, kötü bir şekilde çevirerek alıntılıyorlar, lı demiyorum (dilimize yerleşmiş, di- Yazıya son vermeden önce isterse- ifade, tanımlama” gibi pek çok anla- bir de o kişiler o alanlarda sözü geçen lin malı haline gelmiş Arapça sözcükler niz gelin sizinle R. T. Erdoğan’ın genç- mı vardır. Her gördüğünüz “discourse” kişilerse onların o bozuk çevirilerini vardır), yabancı kaynaklı sözcükler ya ler için söylediği bir cümle üzerinde bir sözcüğünün karşılığı da “söylem” başkaları da alıntılıyor, böylece o söy- da eğretilemeler kullanılmamalı da uygulama yapalım. değildir), bir de o tanımlamanın yürü- leyiş yerleşik hale geliyor. demiyorum (bütün dillerde başka diller- “Gençler kualifikasyon noktasında yeceği yolun taşlarını döşemiş olan Bunlar bir kez yerleşik hale geldik- den ödünç alınmış sözcükler, eğretile- kendilerini ispatlamalılar” cümlesindeki bir kitap varmış. ten sonra bunları bir daha hiç kimse meler bulunur). gereksiz yere kullanılmış “noktasında” Büyük bir olasılıkla yazar yabancı bir metinden bir alıntı yaparken o yabancı doğrultamaz! Yeri geldiğinde ve anlaşılır bir gerek- edatını atmayı, “kualifikasyon” sözcüğü- Hem çeviri sorunu hem de yabancı çeniz varsa hepsi kullanılabilir. Ancak nün yerine Türkçe karşılığını kullanmayı metinde geçen eğretilemeyi (yolun taşlarını döşemek eğretilemesini) de kökenli sözcük kullanma sorunu olarak felsefe gibi ciddi konularda yazı yaz- deneyelim ya da siz deneyin. Ben dener- gördüğüm bir örnek daha vereyim: mak öncelikle dil titizliği isteyen bir sem aklıma “Gençler iyi yetişmiş olduk- yabancı metindeki sözcüklerin ve yapıların karşılıklarını kullanarak aynen Örneğin, “…ne Rumsfield’in üç- iştir demek istiyorum. larını kanıtlamalıdır” demek geliyor. Türkçeye aktarmaya çalışmış. lü, ne Kerwin ve Zizek’in dörtlü ne de “...(N)e de beşli kategorizasyonu AKP Türkçesiyle felsefe yapılır mı Eğretilemeleri her zaman böyle DeNicola’nın beşli kategorizasyonu tüketilebilir” gibi, okurun öldür Allah yapılmaz mı, yapan yarı yolda kalır mı “aynen” aktaramazsınız. tüketilebilir” biçiminde bir cümle anlayamayacağı tek bir ifade bile kalmaz mı, siz karar verin. n EURİPİDES’TEN ‘ORESTES - HASAN ÂLİ YÜCEL KLASİKLERİ’ uripides’in (MÖ 484-406), Atina’nın Euripides çağdaş tiyatroya en yakın eserler konusuyla hemen hemen aynıdır. Ancak her Aiskhylos ve Sophokles ile birlikte veren klasik ozan veya modern ozanların şey daha gerçekçidir. E yetiştirdiği üç büyük tragedya şairi ilki sayılabilir. İnsanüstü güçlerle donatılmış mükemmel arasında en fazla eseri günümüze ulaşan Euripides’in Türkiye İş Bankası Kültür kahramanların Euripides’in eserlerinde sanatçı olarak özel bir yeri vardır. Yayınları tarafından, Ari Çokona’nın çeviri- yeri yoktur. İdealleri savunma kararlılığı ha- Euripides’in kahramanları insana özgü siyle Hasan Ali Yücel Klasikleri arasında yatta kalma mücadelesine dönüşmüştür. zayıflık ve kusurları taşırlar, yaşadıkları yayımlanan yapıtı Orestes, MÖ 408 yılı civa- Kahramanlar arasındaki keskin zıtlaşmalar tragedyalar da bu kusurları ile vazgeçemedik- rında Atina’da sahnelenen son tragedyasıdır. karakterlerini olduğu kadar dönemin ahlak leri tutkularından kaynaklanır. Konusu Aiskhylos’un Eumenides oyununun değerlerini de gözler önüne serer. n 8 16 Eylül 2021