Katalog

rnest Hemingway’in Nick Adams Kendi iklimini E Öyküleri’ni (Çeviren: Elif Derviş / Bilgi Yayınları) okurken, her bir anlatısında kendini hatırlayan / hatırlatan yaratan anlatıcı: anlatıcının izlerinde Hemingway’i bulmak hiç de şaşırtıcı gelmedi. Kahramanı Nick Adams’ın kimliği biraz da Hemingway’dir. Hemingway SOY ANLATICILAR! Adlandırmak gerekiyor gudan kopar, yaşamına ken- Çehov’un anlatıcılığından sıklıkla söz mu bilmem; “lüzumsuz di elleriyle son verir. ederken Raymond Carver’a sözü ge- adam” biraz Sait Faik’tir. Yazmak, yaşamın izdü- tirdiğim olmuştur. “Bugünün Çehov’u” Doktor Çehov’u her öy- şümüdür. Hemingway’in demek yerine “Çehovvari öyküye ye- künün bir yerinde bulmaz anlatılarında bize taşıdığı ni açılımlar getirmiştir” demeyi uygun mıyız; o kederli bakışını, duygudur bu. Nick Adams ironik söylemini… bulmuşumdur. Öyküleri’ni bu gözle oku- Bu da beni, aralarında “kan bağı” olan Carver, huzursuz; ama yunca Hemingway’in an- anlatıcıları düşünmeye yöneltmiştir. Oku- bir o kadar atak ve yalnız, latıcılığının duygusallıktan ma eksenimden alıp yazma yoluna her sürüklenen biri olarak çık- arınmış yanlarını, diyalog döndüğümde yan yana tutarım o soy maz mı karşımıza her bir kurma ustalığını, süsleme- öyküsünde? anlatıcıları. lerden uzaklığını ve yalınlı- Ferit Edgü’yü okuyorsam Demir Özlü’yü ğını görebiliriz. “KAYIP KUŞAK” VE hatırlarım, Bilge Karasu’da geziniyorsam Hemingway, bize bir anlatı Vüs’at O. Bener, mutlaka yanı başımda- HEMINGWAY kurmada insana doğru yolcu- Birinci Dünya Savaşı’nın dır… Ötede duran Hemingway ise baş- luğu gösterir. Merkeze insanı lı başına bir “okul” olarak kısa öykünün getirdiği yıkım insan ru- / insani duyguları koyar. Bir yirminci yüzyıldaki en etkileyici kayna- hunu da derinden etkiler. tür insan labirentini çok ya- Hemingway’in o ortama sü- ğıdır. Öyle ki Carver öyküsüne de yol / lın, köşesiz anlatır. Derinlikli yön açmıştır. rüklenişi başlı başına bir öy- yolculuklara çıkmaz. küdür. Üstelik yazmak için Hemingway’in Nick Adams Öyküleri’ni Onda önemli olan zaman (*) okurken, her bir anlatısında kendini yola çıkan yeni yetme bir / yer ve harekettir. Karakter anlatıcıyı anla- hatırlayan / hatırlatan anlatı- çizimini bu nedenle önemser. Yaşam tır bize. İşte o yolculukla- şamdaki olaylar arasındaki ilişki de bir- cının izlerinde Hemingway’i öyküsü yani biyografi anlatıcısı değil- rında hayatın yeni ve farklı bulmak hiç de şaşırtıcı gel- birine son derece yakın ve karmaşıktır.” dir ama yer yer o izlere döner. Anlattığı yüzleri ortaya çıkar. Bir yazarın yaşadığını yazmak gibi medi. Çehov da öyle değil bugündür, o an’dır / zamandır. midir? Ya bizim Sait Fa- Katıldığı savaştan, aldığı bir derdi olduğunu sanmıyorum! Ama Yazarlığın içsel ve yalnız yapılan bir yaralarla 1918’de yurduna yaşadıklarından / tanıklıklarından yola ik? Onun anlatıcılığının bu şey olduğunu hatırlatır yaşadıkları ve dönen Hemingway, yeni bir çıkarak yazmak bir yazar için zengin- yanını nasıl yabana atabi- yazdıklarıyla. Yazarken “doğru söz- arayış içindedir. 1920, ABD liriz... Carver’in anlatısı da leştirici kaynaktır. Bu da yabana atıl- cükleri bulmak” için neden her gün “Caz Çağı”na adım atmıştır. mamalı. Bunu ille de başından geçen- gittiği yolun böylesi kesiş- yazmak gerektiğini de gösterendir. 21’indeki Hemingway me / buluşma noktaların- leri yazmak gibi de algılamamalı. O, günlük çalışma ivmesinden söz karşısına çıkan 28’inde- Evet, hayal gücü / oyun / yaratıcı- da kendini var eder. ederken şunları söyler: “Günde yedi ki Hadley ile 1921’de evle- lık kurmacanın olmazsa olmazı. Bir Gene de ben, Ernest He- tane iki numara kurşun kalem bitirirse- nir. Ardından Paris’in yolu- mingway dendiğinde bizim yazarın yazıdaki başlama noktasında niz iyi çalışmış sayılırsınız.” nu tutarlar. 1923’te oğulla- kendinden çok şeyi bulmak yabansı Tarık Dursun K. ile William Onun için yazmak ve okumak çalış- rı (Bumby) doğar. Saroyan’ı yan yana getiri- da gelmemeli. maktır. “…ben her yerde çalışmışım- İlk romanı Güneş de rim. Şunu da bilirim ki an- Bu anlamda Hemingway’i Heming- dır. Yani değişik koşullarda verimli ça- Doğar’ı Paris’te yazmaya başlayacak- way yapan da orada edindiği bakış ve dığım öykücülerin her biri yaşama ik- lışmayı başardım.” tır. 1926’da yayımlanır. limlerinde var etmişlerdir anlatıcılıkla- üsluptur. Çehov, Sait Faik, William Sa- Yazarlığın mızmızlık etmeye, yakın- 1920’lerin Paris hayatı onun bakışı / royan, Tarık Dursun K, Carver öylesi bir rının rengini, soluğunu. maya gelmediğini bilir. Şunu der: gözlemleri / yaşanmışlıklarıyla roma- yaratıcılık ekseni yaratmışlardır. “Acımasız olursanız yazabilirsiniz. Ama na siner. Bunu 1929’de Silahlara Ve- MICHIGAN’DAN AFRİKA’YA! en iyi yazdığınız zaman kesinlikle âşık ol- da, 1940’ta Çanlar Kimin İçin Çalıyor, İVME KAYNAĞI YARATAN Çehov, “Doktor olmasaydım bunları duğunuz zamandır. Yazarlık bir kez ka- 1952’de Yaşlı Adam ve Deniz izler. yazamazdım” demiştir. Hemingway’in Hayatındaki dört kadın (Hadley Ric- nınıza girmiş, en büyük zevkiniz olmuş- Her birinde de yer yer Nick Adams’ın ise “Gitmeseydim böyle bir yazar ola- hardson, Pauline Pfeiffer, Martha Gel- sa o zaman ancak ölüm size engel ola- izlerini buluruz. Hemingway’in hayata mazdım” sözleri kulaklarımızda san- horn, Mary Welsh) dört önemli anlatısının bilir. Bu durumda parasal güvencenin bakışını, yaşanmışlıklarını, anlatıcılığı- ki! Michigan’dan Afrika’nın bir ucuna yazılmasına ivme kaynağı olur. Seven, size büyük yardımı olur, çünkü parasal nın bütün renklerini… uzanan yolculuklarıyla var etmiştir ya- hükmeden, yıkıcı biridir aynı zamanda. kaygılar duymanıza gerek kalmaz. Kaygı Hemingway’in bu izleri yansıtan öy- zarlık yolunu. Alkol, depresyon, kazalar... FBI, ikin- yazma yeteneğini yok eder.” n külerini bir araya getiren Philip Young, O ilk iz, ilk etkiler nasıl da önemlidir. ci Dünya Savaşı’ndan beri izlemeye al- şunları söylüyordu: “Kurmaca yapıtlar Nick Adams adını verdiği anlatı kahra- mıştır. O da bunu paranoya haline ge- (*) Nick Adams Öyküleri / Ernest üreten pek çok yazarda olduğu gibi, manının öykülerine sinen kimliği biraz tirmiştir. Ama yazıya tutunarak var olma Hemingway / Çeviren: Elif Derviş / Hemingway’in çalışmalarıyla gerçek ya- da Hemingway’dir. isteği hep sürer. Ne zaman ki bu duy- Bilgi Yayınları / 336 s. / 2021. 4 23 Aralık 2021