Katalog

‘ÇERKES MİTOLOJİSİ NARTLAR’ Çerkeslerin kültürel zenginliği Hedeğel’e Asker; Kafkasya dışında ABD, Suriye, İsrail, Türkiye, Fransa, Almanya, Lübnan gibi ülkelerden derlediği öykü, şarkı ve besteleri, yedi ciltlik “Nartlar” eserinde yayımladı. Çerkes Mitolojisi – Nartlar ’da bu ciltlerden seçilmiş 73 metin var. GÜL YILMAZ K afkasya’nın kadim halklarından Çerkeslerin yaşadıkları savaşlar ve sürgün nedeniyle bazı kayıplara uğramış olmasına karşın, binyılların ötesinden bugünlere koruyarak getirdikleri Nart mitolojileri vardır. Nartların çıkış noktası, kadim zamanlarda Kafkasya’da, Karadeniz ve Azak Denizi kıyısında yaşayan halklardır. Nart Mitolojisi’nin gelişimi oldukça uzun bir zaman dilimine yayılmıştır. Eski metinlerinin büyük bölümü, Çerkes halkının henüz boylara bölünmediği, tek ve büyük bir aile halinde yaşadığı dönemde üretilmeye başlamıştır. Nartlar iyilikten yana, kötülüğe karşıdırlar. Kötü ile savaşır, zorda olana yardım ederler. Merhametli, cömert, cesur, özgüvenli ve fedakârdırlar. İdealleri ve vatanları için canlarını verirler. Nartlar toprağı ekip biçer, avlanır, hayvan yetiştirirler. Sonra yün eğirip demiri işlemeye, topraktan araç gereç yapmaya, denizde ve nehirde dolaşmaya başlarlar. Farklı ürünler imal edip ticarete geçince sanat ve bilim ile tanışırlar. Estetik anlayışları gelişir, besteler yapıp şarkı söylemeye başlarlar. NART KAHRAMANLARI Arkeolojik kazılardan çıkarılan silah ve araç gereçler MÖ 8. ve 7. yy’da Batı Kafkasya’da demir madeninin bilindiğini ve demircilik yapıldığını göstermektedir. Nart Mitolojisi’ndeki Demirciler Tanrısı Lhepş ile ilgili söylenceler de MÖ 8. ve 7’inci yüzyılda başlar. Çerkesler Kafkasya’nın yerli halkıdır. Nartlar dışardan gelmemiştir, Kafkasya’da doğmuş ve yaşamıştır. Çerkeslerin yaşam alanı, Nartların yaşam alanıdır. Nart Mitolojisi’nde anaerkil ve ataerkil dönemin etkileri görülür. Kadınlar, anaerkil dönemde güç ve iktidar sahibi olarak, belli bir eşi olmadan, saygı görerek, gönlünce ve özgürce yaşar. Bazı Nart kahramanları annelerinin ismiyle anılırlar. Ataerkil döneme geçişle birlikte kadın kahramanlar güçleri ni kaybederler, cadılıkla ve büyücülükle suçlananlar olur. Nartlar tanrılardan korkmazlar, onlarla iyi geçinirler ve birlikte yaşarlar. Zaman zaman karşı çıktıkları da olur. Nart Mitolojisi’yle dünya mitolojisindeki bazı karakterler arasında benzerlikler vardır. Ateşi getirme en yaygın olan ve bilinendir. Yunan Mitolojisi’nde Tanrı Zeus’a karşı gelen Promete, Nart Mitolojisi’nde de Tanrı Pako’ya karşı gelen Nesren Jake, Kafkas Dağları’na zincirlenir. Halkın yaşamı içinde ilerleyerek, görerek ve tanıklık ederek, farklı dönemlerden etkilenip dönemin etkilerini katarak Nart Mitolojisi bugüne kadar gelmiştir. Hedeğel’e Asker, gelecek yüzyıllarda da öykülerin anlatılabilmesi, şarkıların söylenebilmesi için bunları derledi. Çerkeslerin yüzlerce yıllık yaşamından süzülen bu kültürel zenginliği beğeniyle okumanız dileğiyle... n Çerkes Mitolojisi Nartlar / Derleyen: Hedeğel’e Asker / Papirüs Yayınları / 235 s. 14 10 Eylül 2020