Katalog

ALİ ŞİMŞEK’TEN ‘YENİ ORTA SINIF’ Yeni orta sınıf muhalefeti Ali Şimşek’in Yeni Orta Sınıf kitabı, 1980’lerin ortasından 2000’lere kadar olan dönemde Türkiye’de yaşayanlarda hangi özelliklerin geliştiğini anlayabilmemizi sağlayan değerli bir pencere niteliğinde. ZAFER KÖSE zaferxkose@gmail.com 2 010’larda ve 20’de insanların hayatı algılayışı, büyük ölçüde 1980’lerden 2000’lere kadar yaşanan dönemde şekillendi. Her hak eden başarılı oluyor mu? Başarıya ulaşmak için parlak bir fikir geliştirmek yeterli mi? Yoksulluk, sadece yoksul insanların mı suçu? İşsizliğin nedeni çalışmayan insanlar mı? Bu dünya adil mi, güzel mi? “Başarı” bu kadar önemli mi? Ali Şimşek’in anlattığı ve ana hatlarıyla 19862001 döneminde gelişen değer yargılarını onaylamak için, bu soruları akla getirmemek gerekiyordu. Marx haklıydı elbette, insanlar düşündüğü gibi yaşamıyordu, yaşadığı gibi düşünüyordu. Özal döneminde vahşice uygulanan serbest piyasa ekonomisi, hızlı bir büyüme sağladı. Bunun sonucu iyi eğitim görmüş nitelikli gençler Türk ve yabancı sermayeli şirketlerde yüksek ücretle çalışmaya başladılar. Geleneksel alt ve orta sınıf ailelerden gelen ve Şimşek’in “genç profesyoneller” olarak belirlediği bu insanlar, yeni orta sınıfı oluşturdular. Ayrıcalıklarını aile veya miras avantajlarına değil, kişisel üstünlüklerine borçlu olduklarına inandılar. YENİ ORTA SINIF TARZI Bu insanlar halkın eğitim ve sağlık gibi sosyal güvenlik harcamalarını, kendilerinin sırtına yük olarak görüyorlardı. Yüksek kazançlarından dolayı ödedikleri vergilerle tembelleri ve yoksulları finanse ettiklerine inanıyorlardı. Bu durum, yeni orta sınıfın dışlayıcı özelliklere bürünmesine neden oldu. Geleneksel mahalle hayatındaki dayanışmanın, aile bağlarının gerektirdiği yardımlaşma alışkanlıklarının dışında kalmak istediler, kent merkezlerinin biraz uzağında siteler kurarak yaşamaya başladılar. Buna bağlı olarak, yeni orta sınıf, aşağılayıcı bir dil geliştirdi. Kültür sanat endüst risi, dışlayıcı düşünceler ve aşağılayıcı dil üreten bir mekanizmaya dönüştü. “Entel”, “maganda”, “zonta”, “kıro” gibi sözcükler havalarda uçuşmaya başladı. Ali Şimşek, komedi filmlerini ele aldığı bölümlerde Kemal Sunal, Şener Şen, Cem Yılmaz, Ata Demirer gibi oyuncuları, Davaro ve Recep İvedik gibi filmleri analiz ederek konuyu somutlaştırıyor. Aynı şekilde, Gırgır, Limon, Leman, Penguen dergilerini de kapsamlı biçimde ele alıyor. Bu çizgi, ilerleyen yıllarda Ekşi Sözlük gibi internet mecralarıyla birleşti. İletişim teknolojilerindeki “hız”la, düşünmek süreci yerini fikir beyan etmeye bıraktı. Köşe yazarlarından internet forumlarındaki takma isimli ergenlere kadar birçok kişi, “hayatın gerçeklerini bilen” birer ukala haline geldi. İnsanlara “aptal” veya “ca hil” demek, şöhret yolunda avantaj sağlamaya başladı. MARX’IN DÖNÜŞÜ, GEZİ’NİN DİLİ 2001 ekonomik krizi, dünyada olduğu gibi bizde de en çok beyaz yakalıları vurdu. Beslendikleri ve benimsedikleri serbest pazar anlayışı, rekabet kültürü, kapitalizm ideolojisi artık hiç de hoş görünmüyordu gözlerine. Özellikle bu sınıfın yeni yetişenleri, yani 2010’ların gençleri, kendilerinin aslında beyaz yakalı işçi olduğunu keşfetme sürecine girdiler. Net bir düşünce olarak ortaya çıkmasa da, bunun duygusu oluşuyordu. Uzunca bir aradan sonra toplumsal konularda sıkça anılmaya başlanan Marx’ın görüşlerine de bu tarzlarını koruyarak yaklaşıyorlardı. Bu durum, en somut biçimde Gezi İsyanı’nda ortaya çıktı. Yeni orta sınıfın değişen konumu ve değişmeyen dili tarafından belirlenmiş bir muhalefet üslubuydu bu. İlerici bir kesimin oluşmasını, Ali Şimşek’in tuttuğu ışığın altında okumak önemli. Her şeye karşı çıkan ama belli bir şeyi savunmayan, bedeller göze alıp direnen ama bir türlü ortak hareket edemeyen insanların gerçekliği… n Yeni Orta Sınıf “Sinik Stratejiler” Ali Şimşek / Tekin Yayınevi / 2020. 11 10 Eylül 2020