Katalog

JO NESBO’DAN “HAMAMBÖCEKLERİ” İkinci Harry Hole romanı Jo Nesbo’nun kaleme aldığı “Hamamböcekleri”, Harry Hole’un bir süreliğine döndüğü Norveç’ten Tayland’ın başkenti Bangkok’a gidip ülkesinde yakalayamadığı fırsatı elde ederek hatırı sayılır bir dedektife dönüşmesine; deyim yerindeyse zirveye yerleşmesine ön ayak olan bir dosyayı anlatıyor. Nesbo; işin içine kattığı siyaset, diplomatik kriz ve Uzakdoğu’nun birtakım özellikleriyle romanı genişletiyor. MEHMET KÂŞİF ÖZKEÇECİ Benzer durumlara bazı ülkelerde rastlandığı gibi Türkiye’de de dizi polisiye çevirileri bir başından bir sonundan yapıldığından biz okurlar doğal olarak tepe sersemine dönüyoruz. Özellikle karakter odaklı bu kitaplar, sırası takip edilmeksizin çevrildiğinde kapanmış bir dosya sanki yeniden açılmış, ölmüş bir karakter tekrar dirilmiş veya emekliye ayrılan dedektif göreve dönmüş gibi oluyor. Hâliyle şaşkınlık yaşıyoruz, kitapların okura yansıtmak istediği mantık silsilesi sekteye uğruyor. Bununla beraber yazarların, kimi zaman asıl olay biçiminde alttan alta sürdürdüğü bazı meselelerde tuhaf kopukluklar ya da aslında kitapta hiç var olmayan geriye dönüşler baş gösteriyor. Dizi polisiye kitapları, en çok ses getirenlerden değil de ilk yayımlananlardan güncele doğru çevirip yayımlamak bazen riskli de olsa en sağlıklı yol bu. Böyle bir yöntem izlendiğinde; yazarın kurgusu, varsa metinlere yerleştirdiği ipuçları ve gerçek bir vaka incelemesini andıran sıra düzeni de bozulmamış olur. Jo Nesbo’nun Harry Hole dizisi de biraz evvel bahsettiğim akıbete uğradı Türkiye’de. Yayımlanan birkaç kitaptan sonra başa dönüldü ve Hole’un geçmişine indik: Olay ve dosyalar arasında savrulan dedektifin yaşadıklarının karşımıza çıkması, eksik parçaları biraz geç de olsa tamamlamamızı sağladı. Türkçeye çevrilen en yeni Nesbo romanı, aynı zamanda ikinci Harry Hole kitabı. Hamamböcekleri, Hole’un bir süreliğine döndüğü Norveç’ten Tayland’ın başkenti Bangkok’a gidip ülkesinde yakalayamadığı fırsatı elde ederek bir dedektife dönüşmesine; deyim yerindeyse zirveye yerleşmesine ön ayak olan bir dosyayı anlatıyor. POLİTİK AYAK OYUNLARI Nesbo, birçok polisiye filmin ve kitabın başında okura verilen bilgiyi bozarak girişiyor anlatmaya: “Bu kitapta bahsi geçen kişi ve olayların, gerçek kişiler ve olaylarla ilgisi yoktur. Gerçek, bu kitaptakinden çok daha tuhaftır.” Nesbo’nun bu notu, polisiyelerde rastladığımız türden bir ters köşe mi, yoksa düz anlamıyla okura bir uyarı mı? Bunu, kitapta gezinip ve olaylarla yüzleştikçe anlıyoruz. Nesbo’nun, Hole’u Norveç’ten Tayland’a göndermesinin nedeni; Norveç büyükelçisinin bir otel odasında ölü bulunması. Hâliyle işin özünde siyaset var ve Hole’un takip ettiği olay tam anlamıyla bıçaksırtı. Burada Nesbo’nun bir özelliği öne çıkıyor: Dünyada olup bitenleri iyi izlemesinin yanında bunları mantık süzgecinden geçirerek kendi kurgusuyla birleştirmesi. Daha önce pek çok ülkede üst düzey devlet görevlileri öldürüldü, bu cinayetlerin bir kısmı çözülürken bir kısmı karanlıkta kaldı. Nesbo, bu bilgileri ve yaşanmışlıkları hesaba katarak üstleri tarafından seçilerek Bangkok’a gönderilen bir Hole macerası kurgulamış. Hole’un Tayland’a gönderilme nedenleri muhtelif: Mesela en başta uyumsuz ve herkese kafa tutan kişilik yapısı. Bir başkası, Bangkok’ta işlenen cinayetin çetrefilli yapısı. Nesbo, satır “Hamamböcekleri”, Türkçeye çevrilen en yeni Nesbo romanı, aynı zamanda ikinci Harry Hole kitabı. aralarına yerleştirdiği bu iki öğeyle kuşku yaratıyor: Okura, “Hole’a büyük bir güven mi duyuluyor, yoksa tezgâh mı kuruluyor?” diye sordurarak Hamamböcekleri’ni bir parça gizemli hâle getiriyor. Büyükelçinin ölü bulunduğu otel sıradan bir yer değil; mekânın randevuevi olarak kullanılması, durumun ciddiyetini yeterince anlatıyor zaten: Varolan diplomatik krizi çözmek için sessiz sakin ilerlemek gerekiyor. Bu tür politik ayak oyunlarını midesi kaldırmayan Hole, huzursuz olduğu bir ülkede bulunurken kendisinden kimi bilgileri gizleyen Norveç yetkilileriyle de mücadele etmek durumunda. TAYLAND’DA HASSAS BİR CİNAYET Nesbo’nun, kitabın hemen başına koyduğu uyarı notu, Hole’un etrafını saran diplomatik ateş çemberiyle birlikte düşünüldüğünde daha anlamlı hâle geliyor. Üstelik travmatik yakın geçmişi (Down Sendromlu kız kardeşinin cinsel saldırıya uğraması) nedeniyle daha aykırı birine dönüşen dedektif, bir el bombası olmasına rağmen cinayeti çözmek için biçilmiş kaftan diye niteleniyor. Büyükelçinin öldürülmesi, yakın zamana kadar Uzakdoğu’nun parlayan yıldızı olan Tayland’ın düşüşünün işaret fişeği gibi algılanabilir. Yazının başında, Nesbo romanlarının sırayla çevrilmediğinden söz etmiştim; Hamamböcekleri’nin yayımlandığı yıl 1998 ve bu da 1997’de bölgede yaşanan ekonomik krizin hemen ertesine denk geliyor. Hole, cinayeti çözmeye çalışırken bu krizin etkisini gözlemleyen biri oluveriyor romanda. Büyükelçinin listeden seçip randevulaştığı yoksul genç kız Dim, ekonomik bunalımın kitaptaki en önemli simgelerinden. Buluşacakları otel odasında ölü bulunan büyükelçiden alacağı parayı babasına gönderme niyetindeki Dim’in acı geçmişi ile Hole’un travmalarının yolunun kesiştiğini söylemek mümkün Hamamböcekleri’nde. İşin içine diplomatik krizin, seks turizminin, mafyanın, çocuk pornosunun ve Uzakdoğu’da yaşanan ekonomik dalgalanmanın karıştığı hareketli, Tayland’ın nemli havasının ve kendine özgü düzeninin okuru yer yer bunalttığı bir Harry Hole romanı Hamamböcekleri. Bu arada kitaba adını veren hamamböceğinin, Nesbo tarafından romanda kullanılan bir metafor olduğunu söylemeden geçmeyelim. Bu metafor, hem cinayetin nasıl bir ortamda işlendiğini gösteriyor hem de Hole’un geçmişine ilişkin bazı nüveler yansıtıyor. Dedektifin, yaşadıklarını unutmak ve bazen de onların üstesinden gelmek için sarıldığı alkol, zaman zaman zihnini açsa da hayatını çoğunlukla çamura saplıyor. Hamamböcekleri, okurun zihnine bir kılçık daha atıyor: Büyükelçi cinayeti gibi netameli bir konunun arkasında acaba hiç akla gelmeyen ya da atlanan, daha basit bir gerekçe olabilir mi? Nesbo, satır aralarında gezinen bu sorunun yanıtını kitapta geniş geniş veriyor. n Hamamböcekleri / Jo Nesbo / Çeviren: Can Yapalak / Doğan Kitap / 392 s. 18 9 Kasım 2017 KITAP