Katalog

Bir Nâzım Hikmet Çevirmeni: Halide Edip Adıvar “TarantaBabu’ya Mektuplar’dan Seçme Şiirler”, Zekeriya Sertel’in küçük kardeşi Yusuf Kenan Sertel’in sahibi olduğu Yeni Kitapçı’nın yayını olarak Nâzım Hikmet’in 1935’te basılan “Portreler” ve “TarantaBabu’ya Mektuplar” isimli iki kitabının tanıtımı için hazırlanmış bir ön tanıtım ve seçki kitapçığıdır. Kitapçığın kapaktan sonraki iç sayfasında Nâzım Hikmet’in bilinmeyenlerine örnek teşkil edecek bir ilan bulunmaktadır. İlan aynen şudur: “Nâzım Hikmet’in TarantaBabu’ya Mektuplar’ı Londra’da Halide Edip tarafından İngilizceye, İskenderiye’de Seyyit Bey Abdülkerim tarafından Arapçaya, Atina’da Papazoğlu tarafından Rumcaya tercüme edilmektedir.” D ünyada ve Türkiye’de hakkında en çok yazı yazılan, kitap çıkarılan, yapıtları dillerden dillere çevrilen şairlerden biri olan Nâzım Hikmet’in yaşamı ve yapıtları hakkında hâlâ bilemediğimiz veya gözden kaçırdığımız noktalar bulunmaktadır. Bütün yapıtları seriler halinde yayımlansa da, üzerine dünyada ve ülkemizde incelemeler yapılmaya devam etse de henüz son noktayı koyabilmiş değiliz. Buna en bariz örneklerden biri bu yazıda tanıtacağımız küçük bir kitapçık. 14,5x10,5 cm ölçüsündeki 16 sayfalık bu kitapçık “TarantaBabu’ya Mektuplar’dan Seçme Şiirler” adını taşımaktadır. Zekeriya Sertel’in küçük kardeşi Yusuf Kenan Sertel adına açtığı Yeni Kitapçı’nın yayını olarak Nâzım Hikmet’in 1935’te basılan “Portreler” ve “TarantaBabu’ya Mektuplar” isimli iki kitabının tanıtımı için hazırlanmış bir ön tanıtım ve seçki kitapçığıdır. Kitapçık, Yeni Kitapçı tarafından “TarantaBabu’ya Mektuplar” kitabının basıldığı Bozkurd Matbaası’nda basılmıştır. Büyük kitabın aksine bu küçük tanıtım kitapçığında “1935”, basım tarihi olarak belirtilmiştir. Kitapçığın ilk sekiz sayfasında “Devamı kitapta” kaydıyla onbirinci mektuba kadar olan metinlerden pasajlar ve alıntılar yer almaktadır. Dokuz ve on üçüncü sayfalar arasında da yine aynı şekilde “Devamı kitapta” notuyla “Portreler”den seçkiler bulunmaktadır. On dört ve on beşinci sayfalarda ise Yeni Kitapçı’nın yayımladığı ve yayımlayacağı kitapların tanıtım ve fiyatları görülür. Son sayfada “Türkiyenin umumi kitap evi Yeni Kitapçı (Ankara Caddesi No: 85). Eski, yeni yazı ile ara dığınız her kitabı Yeni Kitapçı’da bulabilirsiniz. Yeni Kitapçı’ya 1 lira ile abone olunuz. Türkiye’de çıkan bütün kitapları okuyabilirsiniz” şeklinde bir tanıtım ve reklam yer almaktadır. Satış değeri 5 Kuruş olan (ki büyük kitabın satış değeri 50 kuruştur) bu kitapçığın kapaktan sonraki iç sayfasında, Nâzım Hikmet’in bilinmeyenlerine örnek teşkil edecek bir ilan bulunmaktadır. İlan aynen şudur: “Nâzım Hikmet’in TarantaBabu’ya Mektuplar’ı Londra’da Halide Edip tarafından İngilizceye, İskenderiye’de Seyyit Bey Abdülkerim tarafından Arapçaya, Atina’da Papazoğlu tarafından Rumcaya tercüme edilmektedir.” Bu ilanda belirtilen çevirmenler (Halide Edip Adıvar hariç) kimdir ve tümünün çevirileri gerçekleşmiş midir? Çeviriler tamamlanmışsa neden basılmamıştır veya basılmamış metinler nerededir? Bu küçük örnek bile bu büyük şairin daha pek çok bilinmeyeninin olduğunu göstermektedir. Saime Göksu ve Edward Timms’e göre “TarantaBabu Nâzım’ın Batı’da yayımlanan ilk eseriydi. Birkaç ay içinde Louis Aragon’un editörlüğünü yaptığı sol görüşlü Commune dergisinde Fransızca bir çevirisi yayımlandı (Mart 1936).” Fransızca çevirisini bildiğimiz yapıtın diğer çevirilerinin akıbeti henüz bilinme mektedir. Nâzım Hikmet hakkında söz sahibi en büyük uzmanlardan biri olan Memet Fuat’ın “A’dan Z’ye Nâzım Hikmet” (İstanbul, 2002, Yapı Kredi Yayınları, s. 304) isimli çalışmasında bu kitap hakkında şu bilgiler yer alır: “DENİZ ŞARKILARI” “Yayımcısı ile basım tarihi belirtilmemiş olan 20.1x14 cm boyutlarındaki kitabın kapağını Ali Suavi (Sonar) yapmıştı. İkinci sayfanın altında yalnızca basıldığı yer yazılıydı: İstanbul, Beyazıt, Bozkurd Matbaası. Kitap 64 sayfa 50 kuruştu. Son eklenen üç sayfa Bir Gemici Türküsü başlıklı şiirin altında, “Bu şiir Nâzım Hikmet’in yakında çıkacak Deniz Şarkıları kitabındandır” deniyordu. Bu açıklamalı not içinde de “Deniz Şarkıları” isimli çalışmanın ne olduğu sorusu yatmaktadır. Yine Memet Fuat bir başka çalışmasında (Nâzım Hikmet, Adam Yayınları 2000, s. 174) “TarantaBabu’ya Mektuplar’dan parçaları bu dergilere verdi. Yıl sonuna doğru Yeni Kitapçı Portreleri yayımladı. Arkasından yayımcısı açıklanmayan TarantaBabu’ya Mektuplar geldi. Bu kitabı da herhalde Sabiha Sertel’in kardeşi Yusuf Kenan’ın (doğrusu Zekeriya Sertel olacak) sahibi olduğu Yeni Kitapçı yayımlamıştı. Ama faşizme karşı yayın yapmanın sakıncalar doğurabileceği bir dönemde, şair, kitabın tek sorumlusu görünmeyi doğru bulmuş olmalıydı” diye anlatmaktadır. Birkaç ay evvel büyük bir kitap koleksiyonerinin kütüphanesinden Sahaf Turkuaz’a intikal eden “TarantaBabu’ya Mektuplar” kitabının içinden çıkan bu kitapçık hakkında şimdiye ka dar elimden geçen Nâzım Hikmet kitaplarında herhangi bir kayıt görmedim. Nâzım Hikmet’in yüzüncü doğum yılı etkinlikleri kapsamında Millî Kütüphane Başkanlığı tarafından hazırlanan “Türkiye’de ve Dünyada Nâzım Hikmet”te (Toplu KatalogHazırlayan: Behire Balkan, Ankara, Millî Kütüphane Basımevi, 2002, s. 3) bu kitapçıktan künye bağlamında söz edilmektedir. Kaynağını Millî Kütüphane Başkanlığı olarak gösteren bu kayıt, basım tarihinin köşeli parantez ve soru işareti ile belirtilmesi, sayfa sayısının yazılmamış, yayınevinin belirtilmemiş olması gibi nedenlerden kitabın görülmeden yazıldığı görüşünü doğrulamaktadır. Toplu Katalog’u hazırlayanlar bir nottan yola çıkarak bu kaydı oluşturmuş olmalı. Edebiyatçılar Derneği tarafından 3031 Ocak 1994’te düzenlenen Nâzım Hikmet Günleri toplantısında “Gelişmiş Bir Nâzım Hikmet Bibliyografyasına Ulaşmanın Yolları” isimli bildirisinde Cevat Çapan, “Bu konuda Kıymet Coşkun’un Nâzım’ın Yurttaşlık Hakkı adlı kitapta (Cem Yayınları, İstanbul, 1988) Türkiye Yazarlar Sendikası’nın sunduğu raporda neredeyse eksiksiz bir yayın listesi var” demektedir. Ama tanıtmaya çalıştığım bu küçük kitapçık bahsedilen bu listede de yer almamaktadır. Nâzım Hikmet ve eserleri hakkında 1962’de Moskova’da Rusça olarak basılmış geniş kapsamlı bir bibliyografya çalışmasında da bu kitapçığın kaydı görülmemektedir. Nâzım’ın tanıttığımız kitapçığı dâhil beş eserini basan Yeni Kitapçı Bâbı Âli’de pek çok yenilikler, ticari girişimler yapmış bir yayıneviydi. Gazeteci, yazar Mehmed Kemal, “Acılı Kuşak” (İstanbul, 1985, 3. Baskı, s. 230 – 232.) isimli anılarında bu kitapçıdan “Ben lisede okurken, Zekeriya Bey’in (Sertel) kardeşinin bir kitabevi vardı: Yeni Kitapçı… Okuldan çıktıktan sonra orada çalışırdım. Köse Kenan derlerdi Yusuf Kenan Sertel. Bu Yeni Kitapçı’yı ben de biliyorum. Sanırım Nâzım Hikmet’in Taranta Babu’sunu, Simavneli Şeyh Bedrettin Destanı’nı basmıştı. Ali Suavi adlı bir ressam da kapak kompozisyonlarını çizerdi. Yokuşun başında, şimdiki Remzi Kitabevi’nin yanında bir yer olacak” şeklinde söz etmektedir. “TarantaBabu” ve “Portreler” isimli yapıtları tanıtmak için hazırlanan bu tadımlık küçük kitapçığın basım adedi ve yapıtlardan önce mi yayımlandığı hakkında bilgimiz olmadığı gibi Nâzım Hikmet kitapları toplayıcısı bir meraklı olarak elimden geçen ve biriktirdiğim onlarca Nâzım Hikmet kitabında bu kitabın kaydına hiç rastlamadım. n 14 14 Temmuz 2016 KItap