Katalog

Işık Öğütçü'den "Toksöz 1924: Abdülkadir Kemali'nin Muhalif Yazıları” rütbe ve sandalyelerde değil; ilerleyen ideallerdedir.” “DEVRİMCİ BİR PARLAMENTER REJİMCİYDİ” Nasıl bir muhalif, aydın, yurtsever, yazar ve özgürlükçü? Abdülkadir Kemali için son tahlilde söylenecek tanım, bugünkü yöneticilerin söyledikleri ama uygulamadıkları tanım, “Özgürlükçü demokrat”lık. Siyasal yaşama adımını attığı öğrencilik yıllarından itibaren, mutlak yönetimin bertaraf edilerek özgürlükçü parlamenter rejime geçilmesini amaçlayan bir devrim yanlısı olan A.Kemali, İttihat ve Terakki saflarına katılarak “istibdata” karşı “hürriyet” mücadelesinin içinde yer alır. Hukukçu kimliğinin de etkisiyle kişi hak ve özgürlük ihlallerine karşı çıkmak da düşünce sistemi içinde merkezi bir öneme sahip. Tüm bunlar onun devrimci, hürriyetçi (demokrat, siyasal liberal) ve milliyetçi yönünü açıkça ortaya koyar. İslamiyet konusunda şunları söyler, “İslam tarihinin üzerimde yaptığı tesir birçok yazılarımda tecelli edegelmiştir.” En büyük kaygısı nedir? Kanunların uygulanmaması en büyük eleştiri noktası. Halkla iç içeliği ve halka seslenişi ne üslupta? İstediği sivil yönetim her zaman halka yakın olmalı. Yönetimin her türlü baskısını şiddetle eleştirir. Cumhuriyet tek başına bir anlam ifade etmez. Demokratik esaslara dayanması gerekir. Kişi özgürlük ve dokunulmazlıklarının, insanın insan olmasından kaynaklanan hakları olduğunu ve hiç kimsenin bu haklara tecavüze yetkisi bulunmadığını ısrarla belirtir. “TENKİTLERİN TENKİDİ BU DA ONUN TENKİDİ!” Batı’yı nasıl bir dengede referans alır ve Doğu’yu nasıl bir dengede referans gösterir? Yalnız Batı’nın değil dünyanın en iyi olan işlerinin kabul edilmesinden yana. “Tenkitlerin Tenkidi Bu da Onun Tenkidi” yazı serisini de okuyoruz. Bu altı serilik bir yazı. Basın özgürlüğünü kısıtlamak için Kozan milletvekili tarafından meclise sunulan bir tasarı üzerine Hüseyin Cahit Bey’in yaptığı eleştiri üzerine Yunus Nadi’nin Cumhuriyet’te yazdığı yazılara cevap niteliğinde. Basın özgür olmalıdır tezini savunur. Kitapta Yunus Nadi’nin iki yazısı da bulunuyor. Nelere vurgu yapıyor Yunus Nadi yazılarında? Bu altı serilik yazıya esin kaynağı olmuşYunus Nadi’nin yazıları. Ek olarak kitaba koydum. O dönemin ruhunu yansıtması açısından önemsediğim yazılar oldu. Bu yazılarda bir önerinin kanun olabilmesi için hangi aşamalardan geçmesi gerektiğini belirterek, eğer çeşitli kurumlara zarar verilecek olursa bilinmesi gerekir ki memlekette bu kurumları ne olursa olsun savunacak milli, saklı ve sırası gelince acımasız kuvvetler vardır. Bu düşünceye Abdülkadir Kemali şiddetle karşı çıkar. Okuyucular yazıları dönemlerine ait olarak değerlendirecek ve düşünce dünyalarını zenginleştirecek. n gamzeakdemir@cumhuriyet.com.tr Toksöz 1924: Abdülkadir Kemali’nin Muhalif Yazıları/ Işık Öğütçü/ Everest Yayınları/ 302 s. K İ T A P S A Y I 1268 Abdülkadir Kemali, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarından başlayarak siyasi mücadelelerin içinde yer almış, mücadelesiyle yakın tarihimizin daha iyi anlaşılmasını sağlamış dürüst bir siyaset adamı ve hukukçu. Özgürlükçü demokrat bir muhalif ve halkı önemseyen bir kişilik.1924’te Adana’da yayımlamaya başlayıp İstanbul’da devam ettiği, dönemin muhalif “Toksöz” gazetesindeki makaleleri geçmişten günümüze bir köprü olması düşüncesiyle torun Işık Öğütçü tarafından derlendi. Öğütçü’yle “Toksöz: 1924Abdülkadir Kemali’nin Muhalif Yazıları” adlı çalışmasını konuştuk. r Gamze AKDEMİR “Bu sözlerimiz toktur. Fakat dost sözüdür, samimidir. Gururlara hançer de olsa vatan düşüncesinden doğan heyecanlı ifadelerdir.” Abdülkadir Kemali edeniz Abdülkadir Kemali ile ilgili bu ikinci çalışmanız. Çok sorulan bir soruydu, “Abdülkadir Kemali Bey’in anıları elinizde yok mu?” Vardı, bunu kitapseverlerle paylaşmak bana kısmet oldu. 2005’te uzun bir okuma süreci sonunda kitabı yayımlattım. Tarihlendirmek gerekirse 1889’la 1938 arasında başından geçen olayları ince uzun bir deftere “Hatıratım” adıyla kaydetmişti. Meral Demirel de bu sırada “Tam Bir Muhalif Abdülkadir Kemali Bey” isimli çalışmasıyla bu anı kitabını tamamlamış oldu. Meral Demirel kitabında şuna dikkat çeker, “Türk siyasi hayatında şimdiye kadar üzerinde yeterince durulmamış olan ilginç bir siyaset adamıdır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarından başlayarak siyasi mücadelelerin içinde yer alan A.Kemali Bey’in verdiği mücadele, Türkiye’nin yakın tarihinin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunacak derecede önemli özellikler içeriyor. A. Kemali Bey her şeyden önce bir muhaliftir.” İşte bu “Muhalif” sözü beni harekete geçirerek1924’te çıkardığı “Toksöz” gazetesindeki makalelerini kitaplaştırmak istedim. Doksan yıl önceki muhalif yazıları günümüze, düşünce zenginliğimize katS A Y F A 2 0 n 5 ‘Ona göre Cumhuriyet tek başına anlam ifade etmezdi’ kı sağlaması için sundum. Ebussuut Caddesi olarak belirtiliyordu. Abone bedeli yurtiçi için yıllık 1000, “ADANA’DA 30, İSTANBUL’DA altı aylığı 550 ve üç aylığı 300 kuruştu. 14 SAYI YAYIMLANDI, DÖRT Yurtdışı abonelik yıllık 1500, altı aylık SAYFAYDI” 800 ve üç aylık 450 kuruştu. Günü geç Sahibi, müdüri mesulü ve sermuharmiş sayılar istenirse 20 kuruş ödemek riri olduğu Toksöz’ün kurumsal verilegerekiyordu. riyle devam edersek beş kuruşa satılan Tarihe nasıl bir yaklaşımla kaleme Toksöz, hangi şehirlerde hangi günler, aldınız, nasıl bir ezber bozumu Toksöz ne şartlarda yayınlanıyordu? Matbaa ve 1924? idarehane adresiyle abone bedelleri ve Türkiye’de arşivler ve koleksiyonlar adresi neydi? pek önemsenmediği için “Toksöz”ün 30 Ağustos27 Kasım 1924 tarihleri tüm sayılarına ulaşamadım. Toplamda yayınlanan 92 sayıdan ancak 49 adetini buldum. Bunlardaki makaleleri kitaba aldım. Duverger’in bir sözü bu kitabın oluşmasında kaynaklık etti. Şöyle söylemiş, “İnsanlar tarihe geçmiş için değil gelecek için bakar. Arzuladığımız, yöneldiğimiz gelecek, tarihe bakışımızı da belirler.” 1924, hayli hareketli bir yıl. Hilafet kaldırılmış, yeni anayasa kabul edilmiş. Siyasi ortam da hareketlenerek Halk Fırkası’ndan istifa eden milletvekillerinin katılımıyla Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulmuş. Bu muhalefet partisinin kurulmasından üç gün sonra, 21 Kasım 1924’te İsmet Paşa Başbakanlıktan istifa etmiş, yerine Ali Fethi Bey (Okyar) yeni hükümeti kurmuş. Abdülkadir Kemali’nin de o sıralarda parti kuracağı söylentileri çıkmış. Yanlışları, kanunsuzlukları eleştiren yazılar yazdıkça kendisini mahkeme kapılarında bulmuş. Bugün ise bu makalelerden günümüz için alacağımız dersler ve sorunlara doğru çözümler “A. Kemali Bey’in doksan yıl önceki muhalif yazıları günüüretilmesine katkı sağlama müze, düşünce zenginliğimize katkı sağlayacak” diyor Işık imkânı var. Öğütçü. Gazetenin üst köşesinde arasında Adana’da 78, 1530 Aralık yazan dizeler... İbretlik. Başlığın altındatarihleri arasında da İstanbul’da 14 sayı ki cümle de öyle. olarak yayınlandı. 30 Aralık 1924’te Üst köşedeki dizelerin Türkçesi hükümet emriyle kapatıldı. Dört sayşöyle: “Zalime mazlum çaresizce boyun falık bir gazeteydi. Adana’da Cuma, eğer/ Ağlayan, zulme uğrayan sevgili, İstanbul’da da cumartesi günleri dışıngülen düşmandır/ Ey insanlığın günahı! da her gün yayınlanıyordu Bu sitem sürecek/ Hangi âşık seni bilAdana’da matbaa ve yönetim yeri Kımem ne zaman söndürecek?” Başlığın zılay civarında, İstanbul’da ise Babı Ali altındaki sözde şu: “İktidar mevkii 2 0 1 4 D Fotoğraf: Kaan Sağanak H A Z İ R A N C U M H U R İ Y E T