Katalog

İsa Küçük’ten tarihe bir not Halet Abla Destanı İsa Küçük’ün kaleminden çıkan “Halet Abla Destanı” adlı çalışma, destanın çok ve gereksiz sözü kaldırmadığını bilen bir has yazarın uzun emeğinin ürünü. Güçlü bir kadını tanıtan, taşrada yaşayan bir aydının gücünü gösterip onun yerel yaşama uyum ve fayda sağlayışını ya da ülkenin yirminci yüzyıldaki serencamının panaromik görüntüsünü yansıtan bir kitap. r Ayla KUTLU estan yazmak zor iş. Bu savımın ardında yaşanmışlık var. Kadın için yazılmış ilk destan olan Kadın Destanı’nın yazılım süreci tamı tamına dört çalışkan yılımı almıştı. Bu eserimin üstünden tam yirmi yıl geçti. Elimde gerçek bir destan olan bir yaşam serencamı var şimdi. Müthiş bir şey. Adı Halet Abla Destanı. Eserin adının esinini veren ise bu destanın öznesi olan kişi Halet Çambel. Yazar, Osmaniye valisi. Kadirli ilçesinde yaptırılan ilköğretim okuluna “Prof. Dr. Halet Çambel İlköğretim Okulu” adı verilir. Okulun açılış töreninde Halet Çambel valiye şu öneriyi yapar: “Vali bey bu şekliyle okulun adı çok uzun oldu. Kadirli’de tanındığım şekliyle ‘Halet Abla’ desek, nasıl olurdu?” Vali o an bu soruya cevap veremez. Kitabının sunuş yazısında belirttiği gibi cevabını bulmak uzun zamanını alır. Bu cevabı, 252 sayfalık Halet Abla Destanı adlı kitapla etkili bir destan biçiminde oluşturur. si örnek olaylarla sürüp gidiyor. ve sessiz durmak olanaksız. Dahası, bu kitapta şiirsel söyleme çok uyan bir Destanların birincil özelliği kahrayaşam öyküsü kadar, metne güçlü bir manlıkları anlatan metinler olması. sanatsal tat katan yazarın hakkını da Bu nedenle onun yaşadığı değerlerle gözden ırak tutamayız. yaşamak kahramanlık. Bunun ilk adıHalet Abla Destanı, Cumhuriyetin mı ise olumsuzluklardan yılmaksızın, üçüncü kuşağından yetişen ve tam bir ateşe atlar gibi gözünü karartmak ve Cumhuriyet aydını olan bir valinin değişimi gerçekleştirme yoluna bilinçli çabası ve şiirsel söylem yetkinliğiyle olarak düşmek. Halet Çambel’in yiğityarattığı bir eser. Bu haliyle o özverili liği, yok olma yolundaki bir insanlık kahramanın kendisi kadar yazarın da mirasını kurtarıp ayağa kaldırmak ve katkısı insanı etkiliyor. onu yeni kuşaklara sağlam koşullarda İsa Küçük, başarılı bürokratik karisunmak amacından doğuyordu. Bunu yerinin yanında, şairliğini de sürdüren gerçekleştirebilmek için olanakların çok gönül insanı. Alçakgönüllü, yaratıcı ve zorlanması ve mevsimler boyunca çaba titiz, çok yönlü bir insan. Son yıllarda harcanması gerekiyordu. Bu uğurda büsbütün değişmiş olan vali profiline 30 yaşından başlayarak tüm yaşamını yani altmış yılını akıtacaktı. Acılar, özlemler çekecek engellenecekti. Bin bir zorlukla karşılaşacaktı. Dedikodusu yapılacaktı. Eşinden, dostlarından, alıştığı yaşamdan, çok farklı bir yaşam sürdürecekti. Damgasını vuracağı başlangıç noktası buydu. Bu koşullar, başlangıçtı yalnızca. İnsan kendisini ben olarak değil, adanmış bir bilinç ve irade olarak kabullenmişse amacını gerçekleştirmek için insan gücünden fazlasını harcamışsa gerçek bir kahramandır. “Toplum önderliği” kavram olarak ortada yokken toplumun kalkınması için yapılabilecek her şeyi yapmıştı. Öyküsünün yarattığı heyecan ve yol göstericilik bu yüzden kuşaklar boyunca sürüp gideİsa Küçük, kitabı sanatsal yapısı yönünden üç ayaklı bir cektir. form üstüne inşa etmiş, bunlar şiirsellik, gerçeklik ve devBöyle bir yapıta karşı yansız rimcilik gibi kotarılması yoğun birikim gerektiren ayaklar. 2 0 1 4 pek uymadığını vurgulamalıyım. Bunu söylemeye kendimi yetkili sayıyorum: Yıllar öncesinde görev aldığım İçişleri Bakanlığı’nda 11 yıllık sürem, atamalar bölümü ağırlıklı olmak üzere özlük işlerinde geçmişti. İsa Küçük, devletin illerdeki temsilciliğini yürütme ve vatandaşın yaşamsal sorunlarını çözme çabasını ilke edinmiş bir üst düzey kamu görevlisi. İçsel dünyasının zenginliği bu zorlu görevle yetinmediği için yaşamının her katmanına şiiri eklemiş. O partizan valilerden değil. Halkın gönlüne girmeyi, ona hizmet etmeyi en etkili tatmin aracı sayan yapıda. İktidarların koltuğu altına girerek güçlülerin yandaşı olmayı yeğleyen valilerle ilgisi yok. “Halet Abla” kimliği ise dünyaca ünlü Hititoloji uzmanlığını, İstanbul Üniversitesi Prehistorya Bölümü’nün kurucusu olma sanını ve 60 yıl boyunca KaratepeAslantaş kazılarında çalışan, ülkemizde, kazı yerinde ilk açık hava müzesini kuran ve çevre insanlarına kalkınma yöntemleri, kültür kurumları yoluyla Cumhuriyet ışığını saçan Prof. Dr. Halet Çambel’in özel yaşamını, toplumcu çabalarını ve bununla koşut olarak Türkiye’deki değişimi kapsıyor. YAŞANMIŞLIKLARA DAYALI DESTAN Destan sekiz bölüm olarak düzenlenmiş. Bu bölümler tarihsel olaylara bağlanarak oluşmakla birlikte, her birinde o süre içinde Halet Çambel’in özel yaşamındaki değişimleri, mesleki alandaki aşamaları ve Cumhuriyet Türkiyesinin değişim skalasını oluşturan tarihsel olayları da içeriyor. Halet, bir sadrazam torunu. Babası Berlin’de görev yapan bir askeri diplomat. Ailenin henüz iki kız çocuğu var. Anne, aydın, ilerici bir kadın. “Remziye hanım, bu feminist spartakist /Dört dil bilir/ Rosa Luxsemburg hayranı // ‘Muhatap alıp’ Mustafa Kemal’i/ Kadın hakları ve özgürleşmeyi tartışır” (s. 29). Birinci Dünya Savaşı sürmektedir. Baba cephededir. 27 Ağustos 1916’da, Berlin’de, Albay Hasan Cemil beyle Remziye hanımın bir kızları daha olur. Baba, çok önceden doğacak yavrunun adını belirlemiştir. Halet, Bağdat’da Hasan Cemil beyin arkadaşı/ Yakışıklı zabit/ iyi at biner, kılıç kullanır// Halet Bağdat cephesinde yaralanır/ Düşürmez bayrağı yere/ Teslim olmaz/ Canını verir bayrağı vermez kimselere/ Hasan Cemil Bey haberi alır almaz karar vermiş/ Adı yaşatılacak (s. 30), “Üçüncü gün/ Öğleye doğru/ Hasan Cemil beyden/ Telgraf haberi/ Mesudum/ Halet, ömrün uzun olsun/ Halet, bahtın açık olsun…/ Halet, bal peteğim” (s. 28 ). Erkek adı taşıyan ve olağanüstü nitelikleri bulunan o insanı yıllar sonra, Osmaniye Valisi İsa Küçük tanıyacak ve bu hazine değerindeki insanın alçakgönüllü yüceliği onu çok etkileyecektir. KaratepeAslantaş’taki basit ve yalın yaşamı tereddütsüz kabullenen; Cumhuriyetin ilk kuşak bilim insanlarından biri olan bu özgün kadının yaratıcılığını, dirençli karakterini, sorumluluk ve görev bilincini, sosyal önderlik yeteneğini, tükenmez çalışkanlığını Halet Abla Destanı’nda dile getirecektir. Bir tarif vermek gerekirse destanın, dil, şiir, tarih ve mitoloji karışımı ilk K İ T A P S A Y I 1271 D “TOPLUM ÖNDERİ” Yaşanmışlık, bilgi, özveri, sosyal çevre ile iletişim, aydın kimliğine her anlamda sahip çıkma, en sonunda, bireysel başarının toplumsal gelişmeye yol açması gibi pek çok olumlu faktörü bu güzelim metinde buluyoruz. Anlatı, insana umutlar saçarak sonlanıyor. Bu kadar mı, hayır. Yaşamın özele ve toplumsala yönelik bütün kapıları açılıyor, Halet Çambel’in asal kimliğinin çözümlenmeS A Y F A 4 n 2 6 H A Z İ R A N C U M H U R İ Y E T