Katalog

Ror Wolf’tan “Karanlığın Faydaları” Yaşamın iltihabı r Yankı ENKİ “İnsan, düşlerken bir tanrı, düşünürken bir dilencidir.” Friedrich Hölderlin spanyolların iyi bildiği ama dünyanın henüz tanımadığı yazar Félix Francisco Casanova, on dokuz yaşında öldüğünde geride Vorace’nin Yeteneği adlı kült bir roman bırakmıştı. Casanova’nın kahramanı Vorace’nin “yeteneği” ölmemekti. Bu roman gerçeküstü bir kurguya sahipti, yer yer şiirle iç içe geçiyordu ve roman bittiğinde okurda bıraktığı ilk etki yazarın rüyalarından kâbuslarına yaptığımız yolculukta gizliydi. İspanyol yazar Aramburu, bu eseri şöyle tanımlamıştı: “Trans halinde yazılmış, canlı bir yaratıcılık doğaçlaması.” Elbette bu tanım aynı türdeki birçok benzer eser için yapılabilir. Yine de her bilimkurgu, polisiye, korku romanı birbirinin aynısı olmadığı gibi, gerçeküstü metinler de tanımları gereği birbirlerinden ayrıdır çünkü çoğu zaman yaratıcılarının bilinçdışı mücadelelerinin öznel ürünleridir. Ne var ki bazı gerçeküstücü metinler bir kulağımızdan girip ötekinden çıkar, bazılarıysa zihnimizin derinliklerinde öyle bir yer edinir ki, artık onu oradan kazımak mümkün olmayacaktır. İyi bir roman, biz istemesek de, kâbusumuz dahi olabilir. YARATICILIK DOĞAÇLAMASI Tıpkı yukarıda bahsettiğimiz Vorace’nin Yeteneği adlı eser gibi henüz İngilizceye çevrilmemiş ama Türkçede artık okuyabileceğimiz Karanlığın Faydaları da bir yaratıcılık doğaçlaması. Bu sefer gerçeküstücü bir Alman yazar var karşımızda. Birçok ödüle sahip Ror Wolf, bir yandan radyo için oyunlar yazan ve aynı zamanda illüstrasyon da yapan, üretken bir deha. Karanlığın Faydaları, bir rüya güncesini andıran, yazarın kendi elinden çıkmış kolajlarla dolu kısa bir roman. Eserin büyük bir kısmını illüstrasyonlar oluşturuyor ve tıpkı metnin kendisi gibi bu görsel kurgu da ayrı bir takibi gerektiriyor. Roman da olsa, bağımsız olarak defalarca okuyabileceğiniz kısa bölümlerden oluşan ve uzun süre içinde kaybolacağınız resimlerle desteklenen bu kitabın kahramanı, “dünyayı yalayıp yutmayı aklına koymuş” bir yolcu. Vorace’nin Yeteneği’nde ölmeye çalışan ancak ölemeyen bir kahramanımız vardı. Karanlığın Faydaları’nda ise yaşayan ancak yabancılaşarak yaşayan bir kahramanımız var. “Bazen şöyle, bazen böyle oldu. Bazen hiçbir şey olmadı,” S A Y F A 6 n 9 E K İ M İ Birçok ödüle sahip Ror Wolf’un kısa romanı “Karanlığın Faydaları”, bir rüya güncesini andıran yazarın kendi elinden çıkmış kolajlarla dolu bir yaratıcılık doğaçlaması. Kitabın büyük bir kısmını illüstrasyonlar oluşturuyor ve tıpkı metnin kendisi gibi bu görsel kurgu da ayrı bir takibi gerektiriyor. bir roman olduğunu iddia edebiliriz. Güzellikle çirkinliğin, iyilikle kötülüğün, korkunç olanla komik olanın aynı dünyada ya da aynı kahramanda bir araya geldiği, absürt unsurlarla bezenmiş grotesk edebiyatın önemli eserleri arasında korku romanı diyebileceğimiz eserler de bulunur elbette ancak bunları görmek için iki ya da üç yüzyıl öncesine gitmemiz gerekir ki Ror Wolf da bizi oraya göndermek istemiş olabilir bu “korku romanı” ile. Kitabı okumadan önce sayfalarını şöyle bir karıştırıp illüstrasyonlara bakarsanız, bu kitaba neden grotesk dediğimiz hemen anlaşılacaktır. Hem metin hem de illüstrasyonlar, doğa ile kültürün, gündelik hayat ile bilimin, fantastik ile gerçekliğin, ölüm ile yaşamın, bilinç ile bilinçdışının, geçmiş ile geleceğin asimetrisini sergiliyor. Aykırı, tuhaf, karanlık ve rahatsız edici bir eser bu. Uyku, orman, ayna, sürüngenler, gökten yağan canlılar, karanlık gibi temalar metin boyunca sürekli karşımıza çıkıyor. Bu kavramlar üzerinden tuhaf anlatıcımızın yabancılaştığı bir yaşama tanık oluyoruz. Bu bağlamda, Ror Wolf’un 2004’te grotesk türüne verilen bir ödül olan Kassel Edebiyat Ödülü’nü almış olmasına şaşırmamak gerek. Ayrıca Wolf’un 2008’de Almanya’nın saygın ödüllerinden olan ve delirerek ölen romantik şair Hölderlin onuruna verilen Friedrich Hölderlin Ödülü’nü aldığını eklemekte fayda var. Hölderlin, insanın düşlerken bir Tanrı olduğunu söylemişti. Ror Wolf’un anlatıcısı/kahramanı da düşsel bir yolculuğa çıkıyor ve bu anlatının Tanrısı da yine kendisi. Ne var ki düşlerden fikirlere doğru, doğaüstünden gerçekliğe doğru yolculuk yaptığında görüyoruz ki, kahramanımız bir dilenci artık; dilendiği de yaşadığı hayatın ta kendisi. Hani hep gerçeklikle düşlerin iç içe geçtiği kitaplardan bahsedilir ya, Karanlığın Faydaları’nda gerçeklik ve düş iç içe değil, onların kesişimi yaşamı yakan bir iltihap. n Karanlığın Faydaları/ Ror Wolf/ Çeviren: Regaip Minareci/ Everest Yayınları/ 276 s. K İ T A P S A Y I 1286 diyen bir kahraman. Duyularımızla, algılarımızla, nefesle, sesle, vücudumuzun içindeki hareketlerle ilgili pasajlarla dolu bu kurguda, sürekli düşünen ve ne düşündüğünü bir daha düşünen bir kahramanımız var. Karşılaştığı her canlı ve nesneye, ellerine, yüzüne, içindeki ve dışındaki hayata yabancılaşan bir kahraman bu. Onun roman boyunca çıktığı düşsel ve fikirsel yolculuk, insan ruhunun ve beyninin derinlerine doğru kıvrıla kıvrıla inen bir girdap gibi adeta. Yazar diğer yandan, bu romandaki kurgunun ortaya çıkışını da konu ediniyor metin içinde. Bu nedenle Karanlığın Faydaları için bir metakurgu da diyebiliriz. Ror Wolf’un Alman olması bu metni Alman romantik edebiyat geleneğine bağlı olarak değerlendirmemize de fırsat veriyor. Özellikle Novalis’in romantizm tanımını hatırlarsak, Wolf’un bu eserinin edebi geçmişine ne kadar da bağlı olduğunu görebiliriz. “Sıradan şeylere yüksek bir anlam, alışılmışa gizemli bir itibar, bilinene bilinmeyenin onurunu, sonluya sonsuz bir görünüm vererek romantikleştiriyorum,” 2 0 1 4 demişti Novalis. Elbette Karanlığın Faydaları tam anlamıyla romantik bir eser değil ama özellikle Alman geleneğinin melankolisini, yalnızlığını, yabancılaşmasını, kimlik arayışını barındıran bir roman. Ne de olsa kitabın, Alman bir yazardan çıktığına şaşırmadığımız bir başlığı var. “Karanlık” sözcüğüne “fayda” eklemek, tam da Novalis’in bahsettiği türde bir romantizm örneğini gösteriyor bize. GROTESK VE İRONİK Kitabın isminin altına “Korku Romanı” başlığını da eklemiş Ror Wolf. Gelgelelim bu kitap edebi tür bağlamında bir korku romanı değil. Bu noktada yazarın grotesk ve ironik tarafını görüyoruz. Wolf, etkilerini taşıdığı postmodernlik öncesi korku edebiyatı eserlerine gönderme yapıyor bu alt başlıkla. Böylece yazar, az önce bahsettiğimiz gibi eserinin bir metakurgu olduğunu daha kitabın kapağından bize göstermiş oluyor aslında. Eğer edebi tür olarak bir sınıflandırma yapacaksak Karanlığın Faydaları’nın tek kelimeyle “grotesk” C U M H U R İ Y E T