Katalog

O Vivet Kanetti “Huysuz Büyüyor... Bari”de ilk romanının kahramanı ile bizi 70’li yıllarda, 17 yaşındayken tekrar buluşturuyor. Karen Russell ise “Timsah Park”ta romanın adına yaraşır bir yerde Florida’da bataklıklar bölgesinde timsahlarla dolu bir adada yaşayan ve geçimini timsahlarla yapılan gösterilerden sağlayan bir ailenin dağılma öyküsünü anlatıyor. ivet Kanetti yirmili yaşlarının ilk yıllarında kaleme aldığı ve “kendime ait bir ses bulamadım” endişesi ile saklayıp onlarca yıl sonra yayımlattığı “Huysuzun Teki”nde (Mayıs 2011, Everest Yay.) kahramanının ergenlikten genç kızlığa geçiş sürecinde yaşadıklarını aile çevresine yoğunlaşarak anlatmış, Huysuz’un annesi, babası, dayısı, aile dostları profesör, annesinin arkadaşı Filiz gibi büyüklerin dünyası ile ilişkilere yoğunlaşmıştı. “Huysuz Büyüyor... Bari”de (Eylül 2014, Everest Yay.) Huysuz’la liseyi bitirmiş ama üniversite giriş sınavlarını kazanamamış bir halde karşılaşıyoruz. Arkadaşlarının çoğu üniversiteyi kazanmış, bazıları yurtdışında okuma hazırlıkları yaparken Huysuz hiçbir yere giremeyecek düşüklükte puanı ile odasına kapanmış. Arkadaşlarının yüzüne bakamayacağını, neden üniversiteyi kazanamadığını sorgulamalarına dayanamayacağını düşünüyor. Ama evde de durum pek içaçıcı değil. Ailenin tüm fertleri, aile dostları hayretler içinde. Annesi kendisine dikkati çekmek için Huysuz’un kasten bunu yaptığını düşünüyor. Ama roman Huysuz’un üniversite sınavını başaramamasının nedenleri üzerinde gelişmiyor. Huysuz’un utancından eve kapanması onun ailesine daha yakından bakmasına aile meclislerinde, eşin dostun bir araya geldiği toplantılarda konuşulanları daha dikkatli ve can kulağıyla dinlemesini sağlıyor. “Huysuz Büyüyor... Bari” diyaloglarla, sohbetlerle ve Huysuz’un yorumlarıyla gelişiyor. “Huysuzun Teki”nde tanıdığımız aile fertleri ve anne babasının dostlarını daha derinlemesine ve en gizli sırlarına dedikodu ya da söylenti diyebileceğimiz bir düzeyde de olsa vâkıf olabileceğimiz bir şekilde tanıyoruz. Romanın ilerleyen sayfalarında okur olarak hoş sohbet, ağzından bal damlayan birinin evine misafir olmuş gibi hissediyorsunuz. S A Y F A 12 n 9 kuduğum Kitaplar METİN CELÂL Huysuz Büyüyor... Bari kadarı yazarın hayal gücünün ürünü bilebilmek olanaksız. Son Osmanlı prenseslerinden birinin kızı ile sonradan görme çok zengin bir ailenin oğullarının nişan hazırlıkları çevresinde gelişen diyaloglar anlatının gerçeklik boyutunu ister istemez daha çok merak ettiriyor. “Huysuz Büyüyor... Bari” anlatımının akıcılığıyla, keskin ve ironik diliyle, eleştiri oklarını batırmadaki cüretkârlığıyla keyifle okunacak, gizli ve açık göndermeleriyle, 70 – 80’ler Türkiye’sine yönelik, hayattan sanata, sanattan politikaya uzanan eleştirileriyle konuşulacak bir anlatı. Fotoğraf: Muhsin Akgün V Vivet Kanetti anlatımı ve kurduğu dille bu havayı başarı ile sağlamış ve okuru da anlatıya bağlamış. Babaanne, baba, dayı, yenge derken öykü iyice dallanıp budaklanmakla kalmıyor, seksenli yılların Nişantaşı’sının betimlemeleri önce İstanbul, sonra ülke çapında genişliyor ve hemen herkes anlatıcının ironik ve keskin zekâ pırıltıları saçan diliyle yaptığı eleştirilerinden payını düşeni alıyor. Ailenin tiyatrocu üyelerinin provalarını Huysuzların evinde yapmaya başlaması ile de anlatı farklı bir boyut kazanıyor. Çehov’un Martı’sının okuma provalarını yapıyorlar. Böylelikle Martı’da yaşananlarla Huysuz’un çevresinde gözlemledikleri arasında paralellikler kurup, karşılaştırmalar yapmak mümkün oluyor. Diğer yandan da Türk tiyatrosu da anlatının eleştiri alanına giriyor. Vivet Kanetti anlattığı ortamlar ve zaman dilimi konusunda bilgi sahibi olmayanların anlatının derinliğindeki göndermeleri çözemeyecekleri bir yapı kurmuş. Bir başka söyleyişle Kanetti’nin göndermelerini çözenler anlatıdan daha çok keyif alacaklar. Araya gerçek adının Yonca olduğunu öğrendiğimiz Huysuz’un üst kat komşularının oğlu Oğuz’la flörtü girse de anlatı büyüklerin yaşadıkları ile gelişiyor ve ikinci bölümü oluşturan Bodrum günlerinde Huysuz tamamen bir dinleyici haline geliyor. “Huysuz”un huysuzluğunun da sadece adında kaldığını da belirtelim. Çağlayan Çevik’in Vivet Kanetti ile söyleşisinde (Radikal Kitap, 19.09.2014) belirttiği gibi “Bodrum bölümünde gerçek hayattan birtakım karşılıklar var…” ve göndermeler daha da netleşiyor. Ama ne kadarı gerçek anılara dayanıyor ne EKİM 2014 TİMSAH PARK “Timsah Park”ta (Eylül 2014, çev. Püren Özgören, Siren Yay.) Karen Russell, romanın adına yaraşır bir yerde Florida’da bataklıklar bölgesinde timsahlarla dolu bir adada yaşayan ve geçimini timsahlarla yapılan gösterilerden sağlayan bir ailenin dağılma öyküsünü anlatıyor. “Timsah Park” Karen Russell’ın ilk romanı. Kitap ABD’de başarı kazanmış, dikkatleri çekmiş. “New York Times Yılın Kitapları Seçkisi”. “Granta En İyi Genç Amerikan Romancıları”, “Young Lions Ödülü”, “Pulitzer Adayı”, “Orange Adayı” gibi ödüllerle, adaylıklarla dolu bir tanıtımı var romanın (bkz. sirenyayinlari.com). Amerikalıların kitapları böyle sunmasını pek sempatiyle karşılamıyorum. Hele kitabın arka kapağında da yer alan “Tıpkı Calvino gibi bir düş gücü, Tennyson gibi bir kulağı, Carson McCullers gibi bir kalbi ve Marianne Moore gibi bir gözlem yeteneği var; aslında kimselere benzemeyen tuhaf, müthiş bir yazar Karen Russell” gibi bir övgü beni hemen kitaptan itmeye başlıyor. Ayrıca bu benzetmeler böyle özgün bir yazara da haksızlık edildiğini düşünüyorum. Siren Yayınları’na daha önce yayımladıkları iyi kitaplar nedeniyle güvenim olmasa, “Timsah Park” popüler bir yayınevinden çıksa bu tanıtımı görünce okumaz, geçerdim. “Timsah Park”a gelecek olursak parkın kurucusu büyükbabanın bunamaya başlayıp huzurevine yerleşmesi ve esas önemlisi gösterilerin yıldızı annenin henüz 36 yaşındayken ölmesi ile dağılma başlamış. Şef diye anılan ve her şeye rağmen işleri sürdürmek, gösteriyi devam ettirmek isteyen Kızılderili havalarındaki baba, üniversite çağına gelmiş ve bir an önce Timsah Parkı terk edip okulunu bitirmek ve para kazanmaya başlamak isteyen 17 yaşında bir oğul (Kiwi), ilk gençlik çağı sorunlarını ve sevgi arayışlarını ruhlar âleminde sürdüren 16 yaşında bir kız evlat (Osceola) ve olayları onun anlatımıyla okuduğumuz ve her şeyin eskisi gibi gitmesini arzulayan 13 yaşındaki Ava’nın yaşadıkları ile bu dağılma iyice somutlaşıyor ve maceranın ana unsuru halini alıyor. “Timsah Park” ve yer aldığı Florida’nın bataklıklar bölgesini Karen Russell o kadar gerçekçi ve etkileyici bir dille betimliyor ki roman sadece bu ortamda ailenin dağılmasını anlatsa bile okura yetebilirdi. Ama Russell, daha büyükbaba ve şefin öyküleri ile bu bölgenin kuruluşunu anlatırken arka planda sıkı bir çevre ve sistem eleştirisine başlıyor. Osceola’nın ruhlar âleminde yaşayan sevgilisi Louis’in bu bataklık yaratılırken ölümü sırasında yaşananları aktarırken de ABD tarihinin eleştirisine girişiyor, ahmakça yapılan planların uygulaması ile çok verimli olabilecek bir yerin doğal dengeler bozularak nasıl bataklık haline getirildiğini anlatıyor. Kiwi’nin evden kaçıp işe girdiği oyun parkında yaşananlar ve bir anda kahraman oluvermesi ile de çok daha güncel bir soruna geliyor, hepimize önerilen tüketime dayalı yaşam tarzının, insanı yok etme amaçlı çalışma koşullarının eleştirisi yapıyor. Üstelik bunların hepsini de ana öyküyü zedelemeden, akışı bozmadan yapmayı başarıyor. Hayalet Louis’in öyküsü gibi ana metinde yapıştırma duran, istense metne daha ustaca yedirilebilecek bölümler olsa da, Ava ablasını Kuş Adam’la ararken ve eve dönmeye çalışırken olduğu gibi zaman zaman ayrıntılar fazla gelse de roman iyi bir iç yapıya ve tutarlılığa sahip. Bir ilk roman için oldukça başarılı, ödüller ve adaylıklar silsilesine neden olabilecek kadar da şaşırtıcı. “Timsah Park” bir yanıyla iyi bir “bestseller”de olması gereken aşk, macera gibi unsurlara sahip olsa da diğer yanıyla edebi tadı olan bir anlatı. Karen Russell, bundan sonra neler yazacak diye izlemeye almakta fayda var. “Timsah Park” iyi bir yazarı müjdeliyor. n C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1286