Katalog

3 K U R L A R A ErolGüney, 194O'lı yıllarda cski Milli Egitim Bakam Hasan Ali Yücel tarafmdan başlatılan dünya edebiyatımn Türkçeye çevrilmcsi projesinde görev almış bir kültür adamı. Haluk Oral ve M. Şeref Özsoy'un hazuladıgı "ErolGüney'in Ke(n)disi", sistematik bır biyngrafi ve günü gününe yazılmış anılar toplamı olmaktan çok, bir aydının içtenlikli an latımıyla geçmişin öykiisü nitelijlinde. Kitapta Sovyct devrimi sonrasında, htanbuı'a göç eden Yahudiler, Erol Güney'in yetişmcsi, yakınları ve politikacılarla ilişkileri ycr alıyor. Güncy 'in anıları, "Tercüme ve Bürosıı" ve "Tercüme Dergisi" ydları ile bu yıllardaki edebiyat^ orlamına, Hasan Ali Yücel, Nâzıtn Hikmel, Orban Veli Kamk, Melih Cevdet Anday, Sabahattin Eyüboğlu, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nurullah Ataç gibi yazar ve şairlerin yaşadıklarma ışık tutuyor. Kitap aynı zamanda bir kuşağın hayatta kalan son temsilcilerinden biri olan Erol Güney'in 90 yıllık yaşamının sevinçli ve hüzünlü öyküsü. Semih Poroy, kitabın kahramanı olan Erol Güney'le bir sriyleşi gerçekleştirirken, Erdem Oztop da kitabı hazırlayan llalıık Oral ve M. Şere/Özsoy'la konuştu. Keyifle okuyacagınız iki söyleşi çıktı ortaya. Erol Güney'i tanımış olmak sizi de sevindirecektir. Bol kitaplı günler... ilhan Berk'in derlediği "Gerçeküstücülük" antolojisi bu konudaki kaynak kitap eksikliğini giderecek görünüyor. Türkiye'de en çok kaynak kitapların azlığından şikayet ederiz, bu tür kitapları derlemek, değerli makaleleri bir araya getirmek ve seçki yapmak zaman alan çalışmalardır. "Bti/ı uygarlığıncu kurulan yapının bızım için bir hapıshaneye, kanlı bir Lıbirente, loplıı bir tnczbtıhcivıi ciöı/üyHÖı oUluğu, giindcn günc ddbü <ıçıh ve wçık ortaya çıknıaktadır" Octavio Paz Asuman KafaoğluBüke Yazın Sanatı Gerçeküstücülük B atı uygarlığının ilk anlamlı cleştirisini yapan gerçeküstücü sjairlcr, tüm sosyal vc ahlaki gelenekleri özgürlük adına reddederek işe knyıılmıışlar. Birinci Dünya Savaşı'ndan cvlcrinc gcri döndükleriııde aıtık yaşamı farklı al gıladıklarını, hayattan başka şeylcr bckkdiklerini ve mantıgın katı sınırları i<,indc nc sanat yapmayı ne de yaşamayı kabul edebilfceklerini anladılar. Sanarlara dayatılan dar küçük burjuva ahlakı yıkılınalıydı; sıradanlık ve yüzeysellik yerine diişler ve fanteziler sanatı beslemeliydi. dcrçcklik kısıtlaması sanatın üzerindeıı <;ekilmeliydi. Sadece edebiyatta ve sanatta dcğil, tiim yaşam alanlarını etkileyen bir giıcü nlmuştur j»erçcküstücülük akımının. Apullina ire, akımın isım babalı^ını I9l7'de yaprıgında sanatta bir devrim ularak ııitelerıditiyordu bu girişimi. Aslında bıından iki yıl önce Zürich'te kurulan Dada akımı gcrçeküstiicüleritı (,'ikış noktalannı önceden hazırlamıştı, şair Andre Breton'un gruptan kopmasının ve ardından gerçeküstücülüğün ilk nnınilcstosunu yaznıabindaıı s.oııra yeııi Iıir yön kazandı akım. Reslmler: Rene Magrltte. ilginç olııyor. îlhan Berk kitabın başında yer alan kısa özdeyişinde, "gerçeküs tücülükten biz etkilennıesek bile, onıın büyük, gerçek bir akım ol dııgıınclan kuşkumuz yok" diye dü^ünceleriııi dile getiriyor. Ayrıca bu akımdan çok şey öğrendi ğini deekliyor. Octavio Paz da, akımın hem ^iiri hem de keııdi üzerindeki etkisinden söz ediyor. ()zellikle ahlaki yargıların kcskinleştiği çağa ba^kaldıran bir hareket olarak ele alıyor gerçeküstü ^iiri. "Zamanımızın ve tüm zamanların en gerçek teması, aşk aracılığıyla masumiyetin yeniden elde edilmesidir" dedikten sonra "şjir ve aşk, benzer eylemlerdir" ıliyor. Paz'a göre aynı aşk gibi ^iir de koznıik benzeş,üni sezmemizi sağlar. Gerçeküstücülük gelecek çağlar için de her zaman "iç serü vene, kendi kendimizi tanımaya yönelik bir çağrı" olacak. Tahsin Yücel makalesinde ger çeküstücülük serüvenine bambaşka bir açıdan yaklaş,mı<;, romanın şiir kar^ısında gelisjmini anlatmış. Cierçeküstücülerin düz yazıyı değerlendirmeleri romanın gclişimi açısından çok önemli bir dönüm noktasıdır. Şiir, gerçeküstü plastik sanatların da özünde yer alır sanki, şiir sadece bir sanat dalı tleğil, hayatın kendisidir, rüyiilar ve hayalgücüdür. Ijiir akı mınılan etkilenen ressam ya da sinemacı, hep özünde şiirscl dili tutmuijtur. Sanatı gerçeğin dışına taşıyan unsur şiir olmuştur tüm gerçeküstücü sanatçılar için. Yücel yazısında Breton'dan ijöyle söz eder: "so£uk usun denetimi altında, ba%ı sonu belli düzyazı yapıtları olıışturmanın kısır bir çaba oldugıınu anısjtırmak ister gibidir." Şiir tüm sanatları bir lcştircn bır unsur oldugunda, romanın da özünde değişimlere yol açar kuşkusuz. Tahsin Yiicel'in, "şiir düzyazıya yaklaşırken düzyazı da döııüp dolaşır şiire gelir" sözleri kitapta yer alan düzyazı örneklerini okurken iyice netlesjyor. KAYNAK KİTAP llhan Berk'in derlediği "Ger çeküstüniliik" antolojisi bu ko nııdaki kavnak kitap eksikliğini giderecek görünüyor. Türki ye'de etı (,ok kaynak kitapların azlığından şikâyet ederiz, bu tür kitapları derlemek, degerli makaleleri bir araya getirmek ve scçki yapmak zaman alan calıs, malardır. "Cîerçeküstücülük" üç ana bölümden oluşuyor. Birinci bölümde ki kitabın tenıeli bııraıla veriliyor gcrçeküstücülük kuramını ohışturan öncü ^air ve düşünürlerin likir leri ile birlikte bu akımın gelişi minı inceleyen yazılar yer alıyor. Iilbelte gerçeküslüeülügün birinci manifestosunun kitapta vcr alması çok önemli aına beni asıl etkileyen Octavio Paz ile Tahsin Yiicel'in makaleleri ol du. Bu makalelerin yazılış tarihleri belirtilmese de, bııgünün gözüyle gerçeküstücü akımı degerlendirmek önemli geldi. Sa nattakı düşüncelerin ve akımların zamana ne kadar dayanıklı olduklannı göımek heyecan ve rici, öte yandan yıllar sonra bir şairin etkisinin baijka bir yazarllhan Berk'in derlediği 'Gerçeküstücülük" antolojlsl bu da neler bıraktığını görmek de kalitesinden dc söz etmck gerckir. Tahsin Yiicel'in makalesi dışında tüm makaleler ve şiiıier ün lü edebiyatçılar tarafmdan dilimizc aktarılmış,. Böyle olıınca Breton, Adorno, Nadeau okurken bir yandan da Cenıal Süıeya, tlhan Berk, C'.an Yücel, Sabri Al tınel, Enis Batur'un (liste çok uzun, otıızun üzerinde çevirınen var kitapta, tüm isimleıi buraya sığdıramayacağım) çevirdı^ı şiir leri okumak ayrı bir zevk veriyor. Bir akımı lütn yönleriyle ele alan bir antolojide, konuya yabancı okurlara genel bilgi veren makaleler (örne£in Yves Duplessis'in "Gerçeküstü Teknikler ") ile bir likte teorik yazıların birlikte verilmiş, olması ortaya eksiksız bir kaynak kitap çıkmasına yaramış. Sonuçta şiir üzerine konuşııuık her zaman biraz anlamsız olabilir. Şiir söyleyecegini en güzel dizeleriııde söyledikteıı sonra oııun üzerine konuşmak ve yazmak hiç kolay dcğil. Antonin Artaud'nıın (18961948) "Şiir" adlı şiiriyle bitirelim: Yaşıyordum kendinıi bildim bileli oradaydım yiyip bitirdim mi hayır unıa karnını acıkınca vücudumla şöyle biı geıi çekildim ve kendi kendimi vemedim artık ama bütün bir düzcn baktım bozuluverdi tuhaf bir şey oldıı hasta degildim iyileşecektim elbet viicudıımu hep geri çekerek ama vücıulum bana hıvanet etli daha pek tanımıyoıdu beni yemek ılemek geride bulunması gerekeni öne sürmek deınektir. Çev.: tlhan Berk • asu@yazinsanati.com Gerçeküstücülük/ îlhan Berk/ Varltk Yayınları/2005/ ii(, sayfa. SAYFA 3 TURJIANGÜNAY email: cumkitap@cumhuriyet.com.tr ÖNCÜLER Kitabın ikinci bölümü, gerçeküstücü şairleri etkileyenlere ayrılmış. Bunların içinde Baudelaire, Rimbaud, Mallarnıe gibi şairlerin kısa biyograiileri eşli ginde eserlerinden kısa ömekler de verilmiş. Bu bölümün basjinda Marquis de Sade'in yer al ması ilk başta şaşırtıcı gelse de, makalclerde şairlerin üzerinde neden bazı yazarların etki yaptıklarının açıklaması ve rildiği için, tanıdık yazarlara da yeııi bir gözle bakmayı sağlıyor. Ayrıca kitaptaki çeviri imtlyaz sahibi: Cumhuriyet vakfı adına llhan Selçuk ' Cenel Yayın Yönetmeni: Ibrahim YıldızvYayın Yönetmeni: Turhan Cünay o Sorumlu Müdür. Mehmet Sucu > Cörsel Yönetmen: Dilek Akıskalı Yayımlayan Yeni Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.ş.: Baski: Ihlas Gazetecilik A.S 29 Ekim Cad. No: 23 Yenibosna Istanbul > Idare Merkezi: Türkocağı cad. No: 3941 cağaloğlu, 34334 Istanbul, Tel: 0 (212) 512 05 05 Cumhuriyet Reklam: Cenel Müdür özlem Ayden / Müsteri Temsilclsl: EylemÇevik Yerel süreli yayın 0 Tel: 0 212 512 47 78 512 48 30 FakS: KİTAP konudaki kaynak kltap eksikliğini giderecek görünüyor. C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AY I 7 99