Katalog

BEDİRHAN TOPRAK u Yalrnzlık Bcnım'ı alıp da şoyle bır karıştırınca, keşke Turgııt Uyar'ın 'Bıı $ınden'ıııden Metm Eloğlu ıncelcmesıne de yer venlseydı 1 demeden edemıyor ınsan, soz konusu ınccleme, Lloğlıı nıın çabasını anlamak anlatmak bağlarnında oldugu kadar, onıı 1 urk şi ınnrlekı veııne dogrıı duzgun otuıtuşuv Iadas>ondeıect:onernlıbırvazıdırçıınkıı oylc kı Metın I loglu nu anlamak anlat mak ıçın vola çikmışken kenddığınden C/arıp şıııını dc vı rlı yerıne oturtıır 1 Metın I loğlıı nungelışı Cıarıp doııc rıııiıııı sonlaıına lastlar Kendt kuşağının butım şaırkrı gıbı bu ıkınıın etkısınde kal miş buakıınınsııtundenbeslenmıştır Bu akıııun butun o/t'llıklerını butun Cıa rıp lığını taşiı Aıııa o o/gıın kışdığı ıle bu akıma buvıık katkılarda bulunıır, onıı hc maı hemen t.ınıml ır ve ımatına ıılaştmı Bovlelıkle ıkııml ııı bagmısız, tamanmla kcndıııc baglı, vtnı bır şıır gehşrırır 1 loğlıı ndan sonıa 'Crarıp 51ın vaz 111 ık ()ılıaıı Velıiçinbdc.bırazdabu vuz dı.11 ımkansı/h ılc rclır ( ep delık cepken cltlık bıı a/ d 1 bu vıı/den başaıısızdır arllk Nedır Hogiuıle Crarıp arasındakı ılı^ kıltr, benzeılıkleı, avtdıkJaı' 'Garıp'ın sosval \c duygusal kalegorıdckı 'kııçıık adam 1 onıın d 1 ıd ım ıdıı şııısel ve to ıesel başkakhınıa 011da da vardır Yalnı? Eloğlu'ndakı kııçıık ıd ım sovııt duşıı nıılmuş tekıııı anonım kuçııkadam d< ğddıı Bu vu/dcn boyıın eğıpgeçme/ dıın vadın elestıııt vargıverıt Buvuzden d a np ın ozellıkkrıiHİen bırıolan eskı değer Icrk ılay, eskı degerleteboşvermek daha lııı sonıııtl ışıı Lloglu nda, sosvolo]ik bır nılclık kazanıı Alav, eğlenı, dıngm v.e du rağankaltna/ bıyık altındangıılumsemez, bıı \011uca bıı edıme varır, ofke kcndı lunde kopurmc/ sııçu behrleyıp ocıınu B Sarı Karpuz tııklarda kıtaplarda oyle dedık, / Bıraz efendı gıbı durun" ("Hazır Kasabaya tn mı^ken Bıı de Resım (jektırelım Dedd<.", s 56), Memuılukbanagelnıez./Tıcaret falan da yapamam, varadılışım boyle / (, e lımsızım, taş kıramam / Ben yazarak (,1 zeıekgeijinıııekzoıundavım /Dıyeteksın kı, olmeeşeğım olme 1 ' ( A^k Mektubu s 66 67), ' Âı, aana bunlan vazınak oyle gucunıe gıdıyor kı' ("Masal Masal M ırı ras", s 72),' Bııazdan avı^ıgi da (,ıka(.ak/ Ayıijiğı / L^şoğlueijek ("Hanımck'ndı s 95) Ofke ama bn,kın bıı ısvanııı kendındt bıİL sinır lanımavan ve ovle vegane nıtc lığıkızanın samımıvetı vle dıl eoldugu kadaı dııru^ a da, o guıiL dek hi(, alı^ılma dık kımı /aman vırrık ( ()dun uıi(,ag ıı^ımlaıını vada bıı uvagılıatıılaıuakve teı 1 ) bıı eda vı getııır^ıırımı/L I logitı t d ı sadece so/ıınu s ıkımnamak tlelık ınlılım haıbılığı de degd vıı karıdakı son ornekte dc goıııldııgu gıbı (ge lektıgmdt kıbarlıgı \<. 11 ı/enınlıgı ım 1 onl ır k ıdaı şıııı de uımıısa madan) iı,ıııdeııg(.ldl gl gıbı soylemektıı kı beıızeı bıı cda vakın laııhlcıc kadar (tarklı tonlarda d.ı olsa so nuııda akraba) Can Yucel şıınnde sıııe ıekta Bovle bakddı fiında, d a t ı p ten fark Iı olaı ık 'sosvolojık bu ıııtelık" ka/anan hloğluijiırı bı^kın vıı tık sovlemını bıı adını oteve ta^ıvarak yıkı a da olııı kı buıada kazanılaıı ıııtelık, sı nıfsaldır artık t l o ğ Iıı Halkbah(,e:>ındei) bır gul koklarnak ("Kafes s 125) tıı I undı'iı duvgusallıkla 1a kaptırır kendını vı d 1 donenıınde okıııı dtıguııdahelhakL <,ok dah ı anlanılı dııvaılı gıvla çok daha tazla sa vıda ınsanı dLrındtn etkdeyetek şıı gu/e! şı II m siılarına uavanıı Hadı uyan/Cıiını^ıgı ijdemeyeba^latlı babiKiında/Denızleı bıı nıavdık cdındı gundcn / Sehcr yclıne uyııp ku^lar tuneğınden ıi(,tu/ Bu tuıkuvu dın lemevecek 11111,111 / / H a d ı uvan / Aydınlı ^a (,ık â.i (,1i gozlerın ışısın / llkya/laı sı tagı bıııksın yureğıne / Yoksul olsan da uvan / Cıarıp olsaıı da uyan / Madem kı gu/elsın, gıi7elı yaşatmak 11,111 / Madenı kı ıyibin, ıvılıgı yaşatmak 11,111 / Madem kı umutlusun, u m u d u yaijatmak ıçın / Hadı uyan / Denızı dınle ya^anıak debin / l o p 1 ağı dınle barı^mak desın / Cıogu dınle se vı^mek desın / Bır plak konmuş gıbı gra mofona / Işte a^k ışte ozleııı ısle savaşmak gucu / Uyan dıyor uyansana // H a d ı uyan / Sevdığım uyan / N'olur uyan" ( " U y a n ' , s 121) (ıarıp akımının etkısınde ama ona ' sos yolojık bın nıtelık kazandıran ve adım adım "sınıfbdl soylem"e varan Eloğlu şıırı, daha H o r o ? d a n Korkan ()ğlan ın (1961) aynı adı tasıvan şııuyle bırdenbıre Ikıncı Yenı'ye bulaşır, bula^ır, (.ıınku Ikıncı Ye nı nın, çağının bııey kavravısuıa, dolayiMy la da şııre getırmek ıstedıklerıyle Eloğ lu'nun (bırevveşaırolarak) ıının uzadıya bır derdı voktur, Ikıncı Yenı'nın, denebı lırs>e, ıdeolo|i!>ı'nden çok soyleyışı, kımı bı çımsel yonsemelerınden etkılenır Lloğlu, şurıne o kadaruıı ta^ımakla yctınır Şıırıne taşımaya başladığı "Belkı azıcık bahçe dı kıyorumbırsaksıya", " l a m o kez yumurt luyor g o z u m u n sıneklen" ( " H o r o z d a n Korkan Oğlan",s 135 136)tuıundensoy leyı^ler, topu topu d a yd oncenın kıtabı O d u n ve dort yıl oncenın kıtabı Sultan Palamut takı ^ıırlerın ddıııden olduğu ka dar duyarlığından da uzaktır, "Bu ne b u / Bu noksan gokvuzıı ne / Bıı ınavı neme nem mavı / Nevın nebi bu bulut / / Erkek l ı k o l d u m ı ı b e ' (C.okvuzu' s 107) şıırın de dıle gelen hemen heı tut dolavımı dış, layaıı doğrudanlik, epeyce gerıde kalmıs, tır artık, ovle kı, bır garıp hevecanla (he men ıkı ^111 sonra) ^ovlesı şutbizlıkleıezor laı i;aırını ' Artımlı tohumgac, bır ıırun muydun sarıcık ( Yaşanık ' s 137) 1 uıkıve 11111 Adresı nde (1965) dah ı b e lırfin h ıtl 11 ka/anan lkuiLi Yenı etkiM ( Seıuılıgımkol kutugunıkı ^akoluşubıı \uiuijta / Mavı^ ko/ıı ocaktan kurelevı^ oculupum Işleme s 161) a\nıadlı^ı ırden Laijlavarak kelımelerdc. gıdılen bır dı/ı ' bo/ma zorlama larl 1 dıle oyleMne kanırtılan ' bın nıtelık kazandıtu kı, soz konusu ' kaııırtnıa" Eloğlu ^ıırını, ijiırı mı/de ba^k.ı 01 negı bulunmavan bır o/gunlııge ta^ıdıgı kadaı Lloglu na ve şııre yepvenı anla tım k ıpılaıı da aı,aı tıınııı ' 1 uıkı vt'nın Adresı h 1$ lıklı ş,ıııden alınma şıı kelınıeler, sadt ce Metın I log lu ııundur ' hadı Iık, bııgıılanıma upu/uvoı, otuıası Iık, savsagında, ha nı celer, belkı celeı ama calaı.yoğruın ları, sapsarıya,ınceuklıgı tutu^lu atıııtısı, kundakta sı, semırıkler, b o b u t u , ınsanlanıa smda, go/kapaksız lığı, ^ayırlayan" Iopıı touu 28 şı ırın ycr alaığı Ayşe mayşe (1968) Lloglu na gereklı oyalanı^ı sağlayan bıı kıtap olaıak arada durur \e uç yıl sonra gelen Dı/111 ııı (1971) hc men uçııntu şıırıv le Ikınci Yenı den "kurtulur" Eloölu ' Su da^ı Liıı/ıııyor akça bulut akınaa / I) ıg da suyu a çocıık / Kostebekler yav 1 ulaı ını enızırmcz gıbımıze gelıyor / San kı bın bır memelerı yok / / Cıele gele 111 sanoglu / Insanı emzırıyor " ("Eşık", s 211) (1 ırıp le vola çıkıp lkıncı Yenı'den al dıgı kımı etkılerle oyalananbırtakım ara yi!}lara vonelen Eloğlu şıın, Dızın'Iebırlık te durmus, otıırmuş bır kunldc kazanırken, bajjlarda ofke'nın altında kalan lınzm de lyıden lyıye açığa çıkar, Duduklu Tence 1e, Sultan Palamut ve Odun'un o bıçkın ofkelı delıkanhsı, kederler ıcındedır ar tık voksıılluğtı, yalnızkğı ve Kimsesızlığı nı haykırmaktan çok, yaşamasının soz ko nusu hallerını ışleye ışleye şıırleştırmek ten yanadır "Kım kıtledı bu kapıyı, ıçer de gecegunduzlenm var, / Şdtem, manga lım, yıllar ydı belkı sevdıöım, / Mıntanım, donuııı, sarı çıçeğım ve kuluçka kanaryalar ( ) Sokun şıı cıvataları, oğlum, ıngı lızanahtarı nerde'' / Cımunk somunları, kanırın tornavıdayla, daha kanırın' / Ayıp mı, kıme ayıp'1 / Kınn omuzlayıp, / L e r de ben varım " (Çdıngır", s 228), "Gol den çıktığımda bır akşam semırıyordu / Sevındım kabataslak / Kurulanı^ım değer nııydı serısız geceye / Uzanıverdım dıken lere ıpıslak / / Uyandığımda bır ayışığı çığ lığı / ben seıı oLan da gencecık sabahla sak / Şıı yaştakğa tırmanmak sevı sevı / Ol mek m P çok erken ve de yasak / / Insan katı gerçeğı nıye soylememelı>" ("Yalan", s 235) Aysemav^e orneğınde olduğu gıbı, A' danZ've29ijiır ve "Solungaç " başlıklı bır duzvazı ^ıırdenolu^an Yunıu^akG (1975) de kımı aravısjaıa adannn^ bır geçı^ kıra bı olarak durur Metın Lloğlu şıınnde ve yer yer yedeğme Metın Lloglu ozgunlu gunu katıp guzel olduğu kadar bas,ka ve nı soylevıslere ıılaşsa da toplam olaı ak (>a kıldığında vaıım vada ' deneme'olarak kalıı "Se\ı vuıgunu bır çağ geçtı ha1 Bı razdan gelıyorıım / Yıln ayak baş kab.ık bıı adam siitindazibingoi.uk /Dııdııl lu'va meva/dım, kıvısı/ bır s ılapuı v ıd ııı / Temmu/ levlakl ııı gıbı seııdelıvorunı //Crldegıdc hey gıdl Uskııdar clk / Yolvalnı/1 ı^ıvoı ınLevıp\a7\evoıulu\o rıım / N e k ı l l Alııııet (, cşnıesı ııdek ıv şak ayrımı tnı^c tırmanıvorıım gıılnıe ınat bu degıl mı' / Gozdaglarını oluı a vanlış voıumkıvorum /Usumpevıe dıkçc, gev^ıvor bııvııteç 1 rıım / k o ust 1 lenıp benı kendı veııne ko / Kemııgcn kelepçe 1111 altınbıkvık mı o1 / Hık gıı Iıımscme boşbıılıınııvoıum ( S s 2X4) Sohınnaç b.ışlıklı ıhı/\a/ı sııı ısc Mctın hloı>lu sııımdc bıçımıvle oldugu k ıd ır ılılı dıı\ ıılı^ı duııvası vla da \ıg IIIL oıııek ol ııak sı\ ıılıt dı^ı dır dt ııstclık \ loglu şııı ının u nı venı sııl 11 1 ıçil K ıgı 1/ lenımı vtrıt ını 1 nevazıkkı tekoıınkL ka Iıı deneİJilıısc çıklığı voldan gerısm gnı doner I loglıı vt Dı/ın le vaıdlgı ust dık dııııılmuşlıımın 1 tlontr Ru/gaı l kım k lı 97 h) Yaşamak çilesi alıı Sozu dalıa baştaıı hem de Turgııt Uvaı la, boyk bığlavıp bloglu nu şıınyle oldugu k ıd ıı luık şiııındekı veııvle de koıuımlavııiLa, gcrısı, ozncl yargdara tar lar 1 ve genel den o?el e daha detavlı da lıa uzun bır okuıııanm notlarma kalıvor kı epevcı sorumluluk ısteven bır ış bıı çunkıı sonıınd ı vanılıp da şaıiL haksızlık etmek tehlıkesı de vaı D u d u k l u i t n u t ı (1951) Sult ın \>\L\ m ı ı t d 957 ) v e O d u n ( 1959) dakışınkıc lıalla şıııkıduı de oıue kılap adlaıını bakm ık Iurgııt Uyıı ın Cıaııp ın Llog lu nunşiıtınd< sosvolojık bın ıııtelık ka zandığı yargısından fa/lasını knynuıvoı elımize, soz konıısu yaıgı, olsa olsa çeşıl lenebdıı, lekıar pahasına çoğalîdabılır done done dınmeyen ofkesınden soz edı lebılıı Lloglu'nun Daha ılk kıtap Duduklu lencerede "Duduklu leıuere ' "Ballı Borek" "Pa dışah Sayesmde' ve ' Padışahın tznıyle" şıırlcrıyle ııç koldan sıldırmava başlayan ofke ' Bıt Yenığı" şıırınde oyle bıı tırmanışa geçer kı, (daha sonra şaırın kendısı nın de rıcat edeceğı) topyekun bıı ıeddı veve donuşuı ' Bu arada sanat ışlerı de gekşf / Tekke ılahılerı, Mınakyan tıyatrola rı / Bılmemkımın hıçasmda / Manolya laı olmezleştı / Hele bır Yahya KemaJ ye 1 tıştı kı / Yanya Kemal derım sana / Ian zınıat, Serveüfunun / I ecnâtı / O dehşetlı vazarlar bır olup / Bunca gerçeğı te re kodular / Bu mendeket başka turlu na sd kalkımın'•' / Yaşasın, / VaJlah bıllah ya1 şasın " (Bu Yalnızlık Benım, s 29) Ofke, gıdışat'a tabıı, çıvısı çdamş dun yaya bu arada somurtıye, gorgusuz zen gınlere de ama her turden yardış gıdiş'e, hamhalatlığa da, sozunu hıç mı hı^ sakun madan, dumduz "Butun bunlan yazdık tan sonra, / Aramı/da her şey bıtıyor / Elâleme rezd oluyoruz ışte, / ( ) Delılık edılır, edılmez değıl, / Yalan da soylenır bazı bazı / Ama ^u kantddıfia ne buyru lurı1 ("Harama Çozulmuş Uçkur", s 51), " Yeşıhnden tut da maviMiıe kadar, / Nah, yumrukgıbı gozlerın vardı " ("Ufuklarda Yukselen Nazenın Balon", s 53), "Nu SAYFA 6 Türk şiirindekl yerl I leı bın ım.Lkı ııntsı bıı ımbıkiın su /ulnıııi) \asimik sevıncı \e ıımudııuuıı v ını sir 1 vısımık çdfsının zelııı /ıkkını acısında <la konaklavan bırbırındtn gıı/el şıırlerın ycı ddıgı ( Savut I lo^ıın.ı IJvkıılıık laş laştı' kkk ^ı ı/ın Hum', Ya/Malaklar, "Pus ) Rıı/gu Lkmek ten sonıa Hep (19X2) Av Paıçasi (1983) ve OIKC kadııılar (19X4), pcş pı şe "bıs'ler nıtelıgınde kıtaplatdır am.ak çunkıı Ruzgar 1 kmek te, neıedevsL kalın hu toplaıııa çızgısı cckılmi'j sovknectk soylenmıştır Uvanıyonım kı /( ıılakbıı papağan / kır, pas kabuklu mavıs dogr 1 ması, / Otunıcek s ılıntagı alçak tulekleı /Bodrumıabıı dam /Buıaııı buıamck mekcıduıılan /Bıı bunakturkıı,/ Iekbc sıtıırn, / Olum tııtsusıı / / îçımı \umu yorum ( Uykuluk s 295) Ay Pıit, ısı nın şıı şıınnde so/ konusu şiııselkapdiuşj Iıavatına da taşir I loglu vt ortııkbırıtıı ıtt.ı bulunursankı Uzaıısanı mı Klsiklı va / llavasıııda suvunda sakl 1 dıgımı / Bulsanı fena oluı nıııyıım / ^ ıne alışır mıvını araba / Şıııe tutuııc vc ııısana / Devırsem daıııacaııalaıı / ( ja |1 K lr şımgııı oracıktaolstmmı ( Huv' s ^XX) Şınm ' yıne alışır mıyım' dıve koıktugu orıc 1 yıllık çaba çıle ve rağmen hıç mı hıç alişa mamış olmaktıı .ıslında kı avnı kıtabın "Borca" başlıklı şıınndc karşılaşıl ın s 111 kaprıi7"labırturolm ımışlık olam.ıvışlık a donuşuı ( ) Nereve savuşuyornıuşıım ovle yautna vok / Istanbul alçağınd 1 nanı tufan akşamıvdı / S ııı kapru/ çevıek lakı / Kırıntı pevnıı / Ikı yaprak ınaydano/ / Tepeden tırnağa gozdağı / Borçlusun dı ye neler neler yıgılıyor onunıe/ Ben dura layınca efelenıvor / Uskudar'cığın vetım ruzgârı / tçıme sınmeyen kaçamaklı ya van şeyler / U7attın ama dıyorlar hoıozla naraktan / Tuyme de şıı hesabı kapatalım once / Bu cereme çekdecek / Hadı dav ran / Hadı / Hadı ( )"("Borca",s 412) Yaşı 40tan kuçukler de hatırlar mı bıl mem, ıçı kırmızı yerıne bayağı sarı cikan karpuzlar vardı bır zanıanlar denebılır se.bırturalbıno 1 Belkı vardır ama ben tat lısını gormedım hıç, rengı gıbı tadında da bır ouııanıışlık olurdu hep Işte, onııne konmuş bıı "sarı karpuz' omrıın şıırını yazdığını dıışunuyorum hloglu'nun, ılle "Borca" şımnı okuduktan sonra, bır 7.\ manlar gıımrah sıılar gıbı coşa çağlaya koştuktan sonra derııı ağır ınnaklara va rıp durulan, sonra denmerden ağıp dun yaya buludardan bakan, sonıa sırtını do nen akşamadığının, bın yıl da geçse alı şamayacağının bdıncıyle' ' Ah kı ah / Du menını sokaklarda kırdığım / Suluboya yelkerdı"("DaIgasız",s 429) • K İ T A P C U M H U R İ Y E T S AYI 708