Katalog

ZEYNEL KIRAN Raymond Radıguet, Arthur Rımbaııd ıle / ratısız hdtbıyattnda bır olay olma nın muthış ayrualtğını payla^ır Jean Cocteau Dogumunım 100. yılında Raymond Radıguet O.öri? Ölümsüz oenclik u olınak, ga/etecdığe can sıkıntısından ba^Iamak, ^ılgın yılla patlayacaktır Aynı ı >< I I k İMİ/DI M vıl komsularında rın tıım ya/ın ve ba Kı ı\ II M \ sn ı v\ I.VKısl nızmet(,ı olarak (,alınat adaınlarını tanı1HHHİ K.llllpK İMM I, l . l K , , l l ) l « ' şan bır genç kı/ın mak, îçımı/dekı Şey ıntıhaıuna tanık tan ve Oıgel Kontu olur Buolay da îcı nun Balosu (Le bal mı?dekı Şeytan ba;; dıı comte d'Oıgel) lıklı romanda okuadlı ıkı ba^yapıtı bırun karşısına çıka tırmek ıçın acelesı caktır 1914 yuında vardı Ya^asaydı 18 da Marne bolgesınHa/ıran 2003'te yu7 de "Aşk Adası" ve yaşında olataktı rılen kiKuk bır ada Raymond Radiguet Türk hıstan Izara gıbı da niijanlısıyla salın monokl, Nabokov okurun yakından tanıdığı cakta sallanan gen<, gıbı papvon takan, bir isim Yiımı yıllık bır kı/m acıklı olu Ma\ Jacob gıbı bas mıınc tanık olur yaşamına sığdırdığı önemli tonıına davanaıak Daha sonra nı^anlı vuıuven bu gencetık romanlarından tanıyoruz sınııı da sava^ta ol adam, arkada^ları onu. Doğumunun 100. duğıınıı oğrenen çembeı <,evrıııken Radıguet not delte yılında bıı ke/ daha analını CJeves Prensını rıne şıı sarırları du (Prıncessede( leves) ıstcdık. ^eı "Bıı tııı deısleı, okııvoıdıı Saklanı omeklerınsanaya/ ba<, oynavamayatak kadar nddı doktoı ya da avukat olaına gıvı du^ıındurtuvor Bu tıır olaylardan, o/ellıkle sava^ gıbı bıı olavdan sonıa, ın yacak kadar tcmbeldı ()nun ya/gısıntl ı sanlaıdan sorumlu romancı, yarattığı kı bır ya/ın adamı olmak vaıdı, o da bıınu yler it^ın ho1;.! gıden bır sonu<, bulnıa ko ba^aıdı nusunda hcı /aman o/gurolmadığını hıs scder Bu durumda, bı^egenellıklegerek 2. Raymond Radiguernin yaşamı sı/ gelen bır kısjnın olıımu, antık va/gı Rtidıgik t ıınlu k.ııikatıııst Mauı ICL Ra kavraıııından u/aktır, daha romanın ba dıgııet ıle Maıic loumieı ıım altı ^ucuuu ijinda kahramanın oleceğıııı bılmeyenleı nun cn buvıığudur Annesı Martınık lı ı^ııı keytı bıı bic,ımde, evet lıpkl bır ya/ olup kokcnı Napoleon Bonapaıtem e^ı gı gıbı sıparıs. vtrılmı^tır ' loseplıınedeBcauîlıaıııaıs'vcdavanıı Ba 2X lemmıı/ 1914'te Bııım.1 Dunya Sa basınm kokcnının ıse Pompadoıır laı ı k ı \.IM ba^lar Bıı savajjgeın, adam i(,ın "dort dar gıttıgı soylenıı Boylece Rtidıguct, Oı vıllık bııyıık bır tatıl" (s 3) oluı Bıı sure gel kontunun Balosu'ndaOrgcl Kontcsı ona ogrenımını terkettırıı, deısleıını as.t,ı nı ımparatorıçe Josephıne nın Maıtınık lı ııı, tum 17 ve 18 yu/yıl yazarlarının ya kiKjtık ku/enı vapacaktıı RadıgıiLt'nm pırlarını okuma olanağı sağlar hn sevdıgı ger^ekten dc son dcrece karı^ık ve eg/o vapıt Madame de Lalavette'tn Cleves tık bıı aılesi v ııdıt 1 debıvatta oldugu gı Prensesı'dır Bunıın dışında Stendahl bı va^anıda da mclc/lc!}mc hıp lyı ıının Proııst okuı, Kımbaud, Mallarme VL La vermıstn utıeamont'a bııyıık bır havranlık dııyar Radıguet (,utuklugunıı Saınt Maıır da Nısan 1917'de Pıııs Saınt Mauı tre ge^ırır, 19()9'd.ı ılkokııla b ışlar Okulda ıııiKİe volculıık yapan yıımı dort ya^mda nem â(i/ hem de utangaı, bıı lavır seıgı kı Alıce ılc tanışır Alıce cephede savaşan leı Bu âei/ halımlt aıiernı de sa^ırtıvor ve I7ine pek nadır cıkan Gaston S ıle ev kendımı ınandırıyordıım ()kıılda tenılıel lıdır Ikısı arasındakı ılıskı, Radıguet tam lığımeragmen ıvı bıroğıenciolaıakge<,ın on dort vaşındayken hasjamı^tır Oğlunun nıenıı sağlıyordu" (t<,ımı/dekı Seytan s geleceğınuen eııdı^e duyan babası ona La 4) Cıen,eğıduştenayırmakta/oılııkceken tınce ve Yıınanca dcrslerı vermeyı dener Radıguel vajjanıa bır sovlence gıbı b.ıkı Boşıın.ı sonunda va/geçer Radıguet'nuı yordıı Yukarıda adı verılen ıkı tomand.ı tek tutkusıı edebıyattır o/yaşam oykusunun pavıru belıı lemck so/ konusu oldıı^ımda, o^ya^am oykıısıınıı 1918'deokulıı rerkeder, ga7etecılığı de sevenlerle sevmeyenleı kariji kaı^ıva gelı neı Mantpamassc'dakı sanat (,evrelerıyle yordıı Hcnıı Lalet'nın dedıöı gıbı, "kı dıısup kalkmava baslar Avnı yıl, Pıcasso, laplarımı/bızdeğılı/,amabi7Kitaplarımı Modıglıanı Apollınaıre, Poulenc, Aıııic, /ı/' Ma\ J.iLob ıie tanışır Andre Salmon'un aracilıgıyla, babasının karıkaturlerını ya ()kıılda (.anııcn adlı kuı^uk bır kı/a ya/ yınladığı Instıansıgeant detgısuıın ortağı, dığı a^k mekrııbıı başına dert olıır ( aı on bes yasındavken yazdığı Mirlerını okıı men ıımdugu gıbı çıkıııa/, nıcktup okul yan, Cotteau ıle tanışır Radıguet Le La nıııdumnun elıne geçer Bu olay roman nard enıhaıne ve oncıı bır dergı olan da^oyleanlarılır 'Sınıfa dondıım Ogret Sn. de Ra|ky takma adıyla resımlerını, ma men Don Juan dıye takıldı Butıdan <,ok sallarını ve sıııleıını vayınlar, ayrıca II le ho^lanmıstım, arkadaşlarımın bılmedığı uıe ve l'Lveıl ga/etelerı ıçın ropor benım (,ok ıyı t.ınıdığım bıı cscıın , tajlar yapar, I e Rıre ga7etesının adıvdıbu'(s 4) Carmcn ın ıha \ya/i ısleıınde sekıeterhk go netı gııneydoğıı banlıyosıın revınde btılunur de ya^ayan kuçuk kızlarııı ijohretını pek de ıyı erkıle da İ7aıanınüada meyetektı Yıne de ku vc Andre Breton'un Lıt teı,uk Radıguet <,ok çabıık rature dergılerıyle ışbıı tesellı bulııı, bırı,ok ki7 lıgı yapar 8 Hazııan'da, arkadaiji oluı bır yıl onte olen Appo lınaıre'ın anısına, Max Her ijey o kadar <a , aLob'un duzenledığı buk degı^ıyordıı kı, atlı matıncde şıırlerını okıır tramvaylann yerını oto /Radıguet sanat çevrelerı busler almış, Parıs'Iıler /nc kcndısını çabuk kabul modayı ı/lemek ıcııı ı,ay /ettırır Bıında bırkaç aydıı laragıdeı olnıu^lardı Ye/tutkulıı bır bırlıktchkleı ı nıyetmc Radıguet nın de olan otu/ dort yaşındakı yaşarmnda başlca olaylaı da Cocteau nun rolu bııyuktur oluyordu 191 î vıhnda Parıs'te s Radıguet aıkada^ının tum etkınCharlemagne Lısesı ne bıırslu lıklcrınc katılır Orneğın, Şııbat olaıak kabıd edılen Radıguet, burada T urk okuru, Raymond Radıguet yı ılk ke? Oktay Akbal'ın 1965 yılın da Varlık Yayınlan'nda çıkan tçi mı/dekı Şeytan adlı romanın çevırısıyle tanınnııştır Kıtabın arka kapağında ş,un laı ya/ar "1903 ılc 192} araMnda Ray mond Radıguer adlı bır Pransız ya/arı ya şadı, yırmı ydcık Anıa bu kısa surcnın ıçı nc ya/ar buyuk bır yapıtt sığdırmanın yo lıınu buldıı Le Dıabfe au corps adını ta şıyan ve ya7arın oldıığıı yıl yayrnl.ınan bu • oman o guııduı bu gundur Pransı/ ede bıvatının onde gelen romanlarından savı lıı Içımı/dekı Şeytan, olgunluk çağlarına nasıp olan tecrubelerı yas,amış bır çouı ğun eserıdır Rıı gerçekten gıi7el kıtap baş lıbas,ına butun olan kıtaptır' dıyor Aldo ux Huxley İşte bu kuçıık cdtte o buvuk kıtabı sunuyoruz okurlarımıza, cksıksı/ olarak " S.ıkın mı/açlı I ransı/ Cumrnırhas,kanı Emıle I oııbet, r t.ııısı/ halkı heı sabah o gıın va da yenı vu/vıl ııasıl gcçecek endıs,csıyle ııyanıyordıı Yırmı ııç yaş,ındakı C ıiııll.ıııme Apollınane, Seıne nenıının sag vc sol yakasıııda aylaklık mesleğını of>ıe nırken, I eon P.uıl I atgııe, Paııssemtlcıı nın gı/emlı cogıafyasını ıncelıyor dıı Oııunkı tam bır 'dııygusal ^ehıtulık meıakıydı 1 la/ııan avında Bellac'da hav.ı nasıldı' Jean (ıirıııdoıı\ askerlıgını vt*nı bıtıımı^ dogııp buvudııgıı BellaıAla geçıreccğı ta lılıııı dusjuyoıdıı Vıkryl arbauddıımıı dan scyahar edıyoı ge/ın goı dııgu v.ıb.m u keiılleıı "ıkınti evı'gıbıgoruyordu Pa ul Morand, hcnıı/ C arnot I ısesı'nde og renciydı akşaıııları vemekte babası oııa "Sayııı Baş,kan Lmıle" dıye hırap ediyot dıı Montnarnasse de |ım (llenıı Pıeıte Roıhe) Jııles (1 ran/ Hcsscl) ılc karsdaş mak ıı/ereydi Hcr ıkısı de kadınl.ııın gı /enıını anl ımava çalış.ıvoı, Marıe Laıııen cın'ııın çckıulıg'ı karsısmda çaresı/ kalı yordıı Kııçıık M ıiıef (l'ıousl) I e I ıgaro gazetesmde Paııs salonlatını, dedıkodula rını, kıs,ılermı anlatan ya/ıl.ır yaziyordu Jean ( octe.uı, ( ondoieet Lısesı'nde dor duncusındı bıtınvordıı, Andre Rreton ıse henıi7 dort vaşındaydt lam o sııalaıda, bııgıın 1 laıısı/ ıılusal kulturunıın bır sov lenıı halıne donııscn ve yıı/unc u yılı bıı yıık bır cosjuıyla kutlanan, Lanee Arnıst rong un gene bırıneı oldıığıı Fransız bısık Ict turıınıın basjama ış.ııetı verılıyordu Atlantık Okvanusu'nun otekl vakasında Lrııest Hemıngvvay, Mıchıgan da babasıy l.ı b.ılık tııtuvor, MA gıdıyoıdıı I ıım bunlaulan ınsanın huzıın mıı, nıutluluk mıı duvduğunıı kestırmek /oı ama 18 1 la/ııan 1903 te Paııs ın guney doğıı banlıyosu Saınt Maıır des bossc Rochcr sokağında Raymond Radıguet dunvaya gelnıekten çok mutluydu Klsacası, oluınsıı/ gcnçlık, rransı/ edebıvatı nın y.ışını başinı alnııs, unluleııyle vasıt olu yoıdu Yıtnu yas,mda olen Radıguet, Cıeorgcs Sımenon, Ravmond Oııeneau ve Margueııtıe Youn.eııar de aynı ku'jaktan dı, anıa Sımenon seksen altı Oııeneaıı vet mışuç, Yoıırıenat seksen vaşinda bu dun yadarı ayııldılaı Bır an komıser Maıg ret'yı, Za/ıe yı ve ()ıgel kontunu bır ara ya getııen bıı aks,am yenıeğı dus,unun, kınıbdır neler soylerlerdı bırbırletıne Ku şakları belırleven belkı de doğıını laııhle ı ınden çok olum larıhlcrıdır Ne /aman oldunu/'' tşte sorulması gereken soru bu ol malı R.ıdıguet, ger«,ekten de olumsu/ genç lığın sımgesıdır Yaşamak ve ya/mak ıçın acelesı vaıdı 1 unı "meteor"Luın yazgısıy dı bu ()n dort yas.ında ılkokul oörerme nınırı sevgıhsı, Cocteau'nun koruduğu bı 1.1903 Hazîran ayında Fransa 1920'de Darıus Mılhaud ve( octeau'nıın pandomım balesi Boeul sur le toıt'da ya pılan tanıtımına katdır, Cocteau'nıın çev resmdekı mu/ısyen arkadaşlan CJeorges Aurıt, 1 ıaneis Poulenc veEncSatıe'yı nır arava gctıren Le Coq (Horo/) dergısının kurııluşıına katkıda bulunıır Lıık Sa tıe'nın bestclcycceğı Paul et Vırgınıe (Pa ul ve Vırgınıe) adlı opera komığııı Iıbret tosunıı ( Aicteau de bırkkte va/arlar R.ıdı guet, ayrıca muzıgını Aurıc'ın besteledıgı ıkı sahneden olıışan Les Pelıcans adlı komedıvı de yazar, Jean Hugo'nun O7el ola rak resımledığı Les |oııes en leıı (Ateslı ya naklar) adlı siıı kıtabını vavıınlaı Coctc au'nıın etkı alanın dayasayan Radıguet bıı sayede şaır Anna de Noaılles ıle tanisıı, Modıglıaıu'ınn modelı Beatrıce Hastıng de ılışkıye gırer 1921 yılı bahaıında, Radıguet (ıiınev I ransa'nın Var bolgesınde (arqııeıran ne'da bır sure kalıp,' 1 )enise' başlıklı bıı oyku ya/aı Patıs'e donuşıınde, nıayıs ayında Mıchel tıyatrosıında başta kendı ya7dığı Les Pelıcans, de Poıdenc ve Coc teau'nun bırlıklc yazdıkları I e gendaıme ıncomprıs olmak ıı/ere uç oyun ı/leı Coc teaıı yla bıılıkte va/ı oııce Auveıgne bol gesindc sonıa Arcachonhav/asındaPıau ey'degeçırırler Bu son deıece veıınılı clo nenıde Devoııs de vacances ( latıl (^)dtv Ierl) ba^llğı altında topl.ıy.ıcagı veııı şiıı le rını ya/aı, en onemlisı de lçinıı/dckı V v tan adlı ı oıııaınnm ılk bıçımını kaleme ılır (larıp bohcnı yaşamına k.ıı şın k.ı/andıgı dısiplın anlavışıyla, vapıtını bıtırmeyi bt şarır Ya/ar ancak ( ocreaıı sayesınde ıo manı u/eı ınde ciddı bır biçimdc çalışm ı va baijlat O siralarda Proııst un kahvasi ( eleste Albaret lomanti Bıaıımont'laı dakı bıı gcccde uşııttu dıvccndı^clcnnıek teydı, nıtckım 18 Kasım 1922 de yı/aı olur Paıis e tlonuşleı ınde 22 kasım dakı cena/e toıenıne Radıguel vı ( ()(tc ııı bıı lıkte gıdeı ler Radıguet yaş.anuuı bıı suıc Bal Bulliı ı kalestndc tanı^tı^ı Bıonıa Ptılmutter ılt Cocteau arasında p ıyl ıştıııı Ikı arkadas, ya/aylarını.dostlaıı Auııc, Valcntmc I Iıı go ve Cocteau ılc bırlıklegeçııııleı Bıı sı rada ()ıgel Kontunun Balosu adlı ıkıııcı loınanını go/den geçırıı Bohem vaşamın dan va/geçmcye karar veıen Radıguıl kendı iç va^anıına bıı çckı ılıı/cn vırıiK ve baslar tum şıırlerını bır kıtapta toplaı (ıiınlerının saydı oldııguıuı Iıısscclcıı va /.ır, bıınclan bovle acefe ctnıck /oııınd ı dır Bır gıın Joseph Kessel < )ıgel kontu nun Balosu nun pıovalatını vennck ıı/e ıe Radıguet nın Tournon sokaöındakı e\ ı ne uğrar Odasi daımadagınıklıı Broıııa da bunu saklanıak ıçın boştına ugı aşm ık tadır "Yataga yatmıştı konıışuıken hece leı ı bıı bıı ınden avınnakta guçluk çckıyor du Duzeltmelerı gorduğıınde bakışl.ıı ın da aç go/lıı bıı soıu belntll tleı Kessel 1 lemen ( octeau'nıın doktoı u ( apmas çağnlır O da ya/ara soğuk algınlıgma ıvı gelen bır ^uııiji va/aı, siddctlı bıı gııp de yıp geçet Hastanın cıuııımıı agırlaşınca bu ke/ Coco Chanel'ın dokioıu çagıılıı lanı, tıfodur Radıguet heıııcn Pıccını so kağındakı bır klınığe goturulur 9 Aıalık 1922de sayıklamaya naşlaı ( octe.uı va "ııç gıın sonra lanrı'nın askeılerı taratın dan Klırşuna dızdeceğını' soyleı COL teaıı karşı çıkınca 'emn veııldı bıle" deı Hat ta "ouada bıı rengın dolaştığını, ıçınde de ınsanlarıngı/lendığını soyleı Buolumun kılık değıştıı mesı va da ınakva|ivdı /atcn sınlerınden bırıııe de "lehlıkesi/ Renk ler" adını veımıştı Şımdı olum ona /aıaı sız gıbı goıunen gıı va <.\A sarıva burun muştu Radıguet, tçımi7dekı Şevtan da "olaylar vakınclan ı/lendığınde, gerçekte kıne hıç benzemeven bır bıçımde goııı nurler Olmek u/ere olan bıı ınsan.oTumu tanıdığın.unanır" dıyordu (s 81)) deletc ğı onceden haber verılse bıle geldıgınde olumun kılık değıştudıg'ını, sovlemek ıs tıvordu 11 Aralık \92i\e Paııs'lıler No el yortusuna ha/ırlanıyoılaıdı ( octeau dostunun yıızune son bıı kez daha ıı/ıın uzun baktıktan sonra, bır daha klınığe /ı yarete gelmedı, ımıntusunden vıkılmıijtı l^adıguet nın can çekı^mesine tandt olmak ıstemıyordu Gerçekten de 12 Aralık saat K İ T A P SAYFA 12 C U M H U R İ Y E T SA YI 708