Katalog

ara^tırmacılaıın tekelınde bulunan ta ıılı, uıtık sııadatı ınsanın ılgı alanına gırdı Bıınıın bıiçok olıımlu sonuçlaıı nın vaı olmasınııı yanı sıra populızmın gerırdıgı aıa'jtıımadakı uddıyelsızlık geiçek ıle havalın bırbırıne kauştnası na scbep ofclu Okuvueu havallere ıııandı.geıçeklerı hayal sandı1 tşreboy le bır oıtamda hem saadan ınsanın okudugunda /evk alabıleceğı hem de haval mı getçek mı çelı^kiMne du^me yeee£ı bır eser yayınlandı Boğaziçi Unıveısıtesı ogıetıııı goıevlılerınden Dt Cemıl Onurk, bır ()smanlj kadını olan lhsan Kaıi Hanım ın vas,amını, sa tıatçı ki'jilığını vavınlanmış ve vavın laıııaınıs, butun ^ııtleıını clc alan çalıs^ masını vavınladı llısan K.ııl Hanım htıklı bıı kadındı 1 Vaılıklı bıı aılenın kı/ıvdı 1877 de dogınıışlu ve o donemde vaşayan hııtun kadınlaı gıbı babası va da kocası tara lıtulan yonlcndmldı Ve yıneo donem de va^avan Osmanlı ve Avıupalı lıcm tınsluı gıbı s.ıdece nıtelıklı kocalaı bıı labılmek va da onlaıa aıkadasjık vapa bılııuk ıçın evde egıtıldı Donemın me:;huılaıından Rı/a Lvlık'ten lelselt vc edebıvat ılersleıı aldı1 Hocasından çok etkılendı Dıgu kaduılarda oldıığıı gıbı ond.ın uietmesı degıl sadeee veıı lenı alması bekleıımi!}tı Ovsao.oğren dıkleııyle kendisi de yenı s,eyleı uıet ınek ıstıvordu ijıır okumak yetmedı ona1 Ya/m.ık ıstıyoıdu hem de doiıe nıınde aijagılanan, hor gorulen hece ve/nı ıle1 Yu/vıllaıdıı Anadolu dahalk o/.anları hecc ve/nı ıle kendı dıllennde sıııleı va/ıvotdu İhsan Raıt Hanım da konus,tuğıı dılı ve halkının olçıısunu kııllan.ıt.ık va/dı Hoıasinm da destegı ıle 'a^ıklık' gelenegını takıp ettı Osman/ılaı ınuıtmasın soyuıııı, Anıulolu Jciıı aştık hııdut boyıınu, Oıda oldıt zoılıı ıites oyunu, Atahuın otagıdıı o ı/ler () ust tabakadan bıı kadıııdı Maddı açidan hıçbırsıkmrısı voktıı Amayıırt ta va^ananlaıa uzak kalaıııadı Bııınu Dıınya sava^ının ıılkede yarattığı tahıı bal çok açıktı Uycın og'ıd ııyaıı, du^nıan ıtyanık, YınJııımızKH ifıt lh\t bnhınık Uyti/j ogıılkınıstLiktın /ayda yok Ynzı'gulı'n dos/ goııonn dn\ımın ı,ok Anadolu'ytj anlartı S ıva^ın yakıp vıktıgı, peıı^an ettıgı ınsanlaıı anlattı Yoksıılluktan, açlıktan verem olan bır hastayı anlattıgı ^ııı ıııde onun kendı ın sanına nasıl yakınla^tığı açıkça gorıılıır Pıdc gıbı ya\\ı, cnstz bıı doşeg'ın u\ lundc Balmunnından dokırıc gıbı yatıyordu bır hcnta Zayıfkum elc eğtzı kalakalmış goğsundc. Kan pth/ısr dnıııyordtı ha^uuında bır Uı sta İhsan Raıf Hanım, 49 yıllık kısacık vas,amı, donemıne gote aykııı sayılabı letek davranışları ve hete veznını ılk kııllanan kadın olınası ıle bugun halen hatırlanmayadeğeı kışılıklerden Bırev sel ozguıluğunu kazanmak ıçın Pa^a babası va <\A ZOI la evlendırıldığı koca sı ıle sava^tı l'oplumun butun on yar gılarına ıağmen eıkeklenn kadınlar ıçin deıgıJeı hazııladığı bır donemde şıırlerını veya/ılarınıyavmlamacesaıe tını gosteı Jı Kımseye sjkayet etmedı, kendı ıçındeyaşadığı bııçokacıyıpıya ıle notalara doktu Kımscyc ctmcm şıkâyet, aglartm ben halıme, lılrerım muırım gıbı, bakttk<,a utıkbalıme CUMHURİYET KİTAP SAYI 700 Aklın Yolu Bindir SENNUR SEZER O galıba Iuıkıye'nın ılk kultuı ba kanı Beıue ılklı£ı kurulan ba kanlıga vapılan ataıııa vuzunden deuıl kulturumuz ustune dtıs^ınııp bıınu vuksek sesle de dıle getıımesınde Anlat lıgına gore 12 Mart donemınde Nıhat I rım hukumetmın pıogıaınıaçıklanma dan çok once dııçıınmıış bu konuvu Devlet Planlama lc^lulatı'ndavedcksuhavlıg'ını vaparken bu re^kılatın kıııulu^ vasasiıula belııtıkn 'Devlet Planlama Teskılatı Turkıye nın ıktısadı, sosyal ve kuliuıelkalkınmasııçın planyanar" ku lahna gore çalı^madıgı, kıılturel bovııtu dısja bııakaıak valnızca Iktısadı Planla ııu D.ıncsı vc Sosv ıl Planlam ı D.ııresı biçimınde oıgLitleıımesını clc^tıımıs., onciılergetırmış Bu dıı^ııncesı pek ho sa gıtmemı^ Lle^tuı ve oneıılerını va/ılı olarak ılertıgı verkılı arkadaşı "( ) ben senın aıkada^ımm, bıı va/ıvı okumami1} olavım Bu çok tehlıkelı bır oneıı so zuvle, bıı a/ da uıkuntuvk vııtmış va/ı sını Bu da\ ranışı Halman sovle auklı voı Kultur çok gcnı^ kapsamlı 1 Ibet te ıçıne dın \e sıvası uleolojıleı gıtıvoı ()zamanlaı henıı/ I uıkıve dea/ınlıkso rıınlaıı Kıııt olayları, PKK evleınkıı basjamamıijtı Yme de, (junevdoğu'da bııtakım evlemler olabılır dıve bıı koı ku, endüje vaıdı ( ) /annederım onerı mı vırt.ın ,ıı kadaijim kultuı un bu bovui laıı vu/unden kaı^ı çıktı memorandu nıa kultuıel taıtı^ma içindePantlora'nın kutusu açılabılıı gıbı bırendıijesı vardı " TAAX Saıt Halman Nıhat Lrım hukume tının programında yer alan "Bıı Kultur Bakanlığı kıırıılması dıi!;unulebılıı " Lumlesı uzerıne Mıllıyet ga/etesındekı koşesınde bıı knnııva değınmış "Kultuı Bakanlı£ı kıırıılması çok yararlı olur, hat ta bır /oıunluluktuı I urkıve nın kıılttı lel çc^ıtlılığı vardır, va^amsal kultur ışle ıı vaıdıt onun ıçın bovle bır bakanlıgin kultuı ışjcnnı tumııylc ele alarak çalış masi çok vaıaılı olacaktır" Yazısı ıçın av nca ^ıınları sovlııvor yecektır Hukumettenıstıfalarso nııcu kabıne dıışme sınırına geldı ğınde Halman ıstı fa etmevecektıı Lıım ıstılaedecek, venıden kabınevı kutdııgunda ıse Kultuı Bakanlıgını "lağvedecek" Se nıha I lanımı haklı çıkaıacaktıı lalat Saıt Halman, kultur bakanı ola ı ak olumlıı üjleı yaptıvsa kuşkusuz bun âd küjilıgını oluştııran olayların, eğıtı mın, goıgunun ve ^aıılıg'mın pavı var dır Babasıvla ılgılı bıı anısını anlatırken bır ko^ede olu vavı usunıı dırdtmtk ıçın valavan kedıyı ekleven dıkkar, bıı %aır dıkkatıdıı I uıkçeden lııgılızceve, tngı lı/uden luıkçevc pek çok ^nr çevııdı, seçkıleı du/enledı dunva jjiııını lıırkıve ve, Turk "jiırını Amerıka'ya tanıttı Belkı çevırı çalısjııalaıınm vopıınlıı gıı.gazetecılık edebı calı^mava eklenen polıtık çalı^malaı ustelık vuttdı^ında vaVivış onun •jiırının Fuıkıve de veterını.e tanınmasını engelledı Ancak çevıııleıı nın atuak bıı •jaııın usresınden gelebıle cegı nıtelıklc olması, onun ^aırlıg'ınm unutulm.ısını engellıvoı lalat Saıt Hal ııuıı ın son çevıııleıınduı bırı Baba Ta hıı Dıvındın A^k (^ııılçıplak (K Kı taplıgı) Baba lahır Uryan (olumıı 1019/1020) iMiscdebıvatının ııstalaıın dan, bu ozanın hakkında hemen hıç bılgı voktıır Yalın bır veıel ag^ı/la sovledı gı pek çok ^ını tasavvufı bır nıtelık ta^ı maktadır Şıırleıı daha çok doıtlııkler bıçımınde vazılmı^tıı I arsedebıvatında bıı dortlııkler du bevt/çıft bevıt' dıve adlandııılıı Baba latııı'ın ^ıırlerı dılı mı/de, 1960'larda Kııştıı 'jardağ'ın aslı na uygun bıçımde ' nıeiaılun/mefaılun/raıılun " veznıyle vaptığı çevırıyle tanındı sınız Çevırılerımde amaç, ba/ı bakım lardan bızım Yunııs Lmıemı/ı andıran Baba lahır Uryan'ın yoğun çatpıu gıı /ellıklerle yoğrulmuş ^ıııleıını hem aslı na sadık, hem de 21 vuzvıl Iıııkçesıvle ya/ılmış ı/lenımı veıen bıı sovkvı^le sunmaktadu ' lalat Saıt Halman'ın 'a% kın giKiınu ve goıkemını ızdııabını ve mutlıılugunu, gunumuzden bın vıl on ce, dıınya şıııının en guzel oıneklcııvle dılegetırmı^ıı" dıyeandığı Baba Fahır'ın dortluklerınden veulecek bıı ıkı oınek onun ijiınnın gucu kadar çevırıleıınm guzellığını de kanıtlavacaklıı Bıı hafla suıcı gulvcbaharadlı bu du$, Bulbuldı dt bıı bafta suıcı (oşknnoiuş Çılgtn gıht scn bahına ba\ \ngilnn, liırhüflti \urcı onda kuıakhıyna, opıt\ (jonlumdoludızvm, dılıdıı u\lannıaz Bınlcuc oğııt dııılcsc bn, ttılaınnaz Vcncm onu ııızgârlara, ttç/mız ıızug'a, Atsdin oıııı gııı ytingımı, a\lci \nnwuz R(n, okyaııın ohnıış kopmııp lııku mışım tıı ııiıılı ıştnlıiılıi dagan hıı gıttu^ım ( o$Lun yciıırni) sonıa yolundaıı ı^ıla lak Aydı/ı/ığı kıilbımdı lı\ı/> gızlı ıııı^nn ) NuğıiN lıtııyoı, ıızgıtn Yak las \akld), boguyoı gozltiı malt.ni dolu Mutluydualıyazım Yanımda)dın scıı Kadcıım ko'kıılıı nl^ıııı \ak uç mevsim, Iki coğrafya lalat Saıt Halman'ın, va/ılarının ko nıi!;malannın kımı şıııleı ının uslubun da alttan alta bıı alavstlık vardır Bıı alav sılığı belkı de onun aılesının Kaı adenız Iı kokenıne va da Halman ın devımıvle "la/"lıgına bağlamak doğrıı oluı Sova dı olan Halman da babasının aılesının kovu olan Holamana'dan (Itabzon) kaynaklanıvoı Yazılaıında, konuijmalarında so/u "la/"lığına getırıp, kendı du ıııınu, ^ansı vb ustune espııı yapabılı yor Kendısıyle alav eılebılen bıı ının bas, kasıvla alav etmesıne aldııılmavacağını lyı bılıyor Talat Saıt Halman la konıısa lak Aklın Yolu Bındır ıhazıılavan( anıde Bırgııl, kıtabın sıınıi); ya/ısına lalat Halman'la Uç Mevsim, Ikı Cogıafva" ba^lığını koymu^ Bırgul, bu başlıkla vaptıöı soyle^ının uzunluğunu, degı^ık ijehırlerde suru'jiınu anlatmak ıstemıç Amakıtabıokuvanlaı, Halman ııı va/aı lıgının, polıtıkacılığının vt v l l 'l | ğmın mevsımlerını de, va^amının o/lemleıı nın, guçlu olnıa ıstcgmın ona oiKiıluk ct rığı coğrafyalaıı da aytıntılaınla tanıva taklardıı Du^unceleıuıe bırcbn katıl masalar da kımı olaylar ve geleLekle ıl gılı saptamalarının saglamlifiına, Halman'ın kendıne guvenme şa^malaıı da olağan Zaten Halman, kımı çevırılerın de onca başarılı oiu^unu bıı ba^ka dıl dekı !}iırı çevınyoı gıbı değıl kendı soy lııyor gıbı yazmasına boı çlu Kıtabı oku duktan sonra, sorun bakalım kendını/e şıı §ıır Baba lahıı ın mı, voksa Hal man'ııı mı ben ukyanusuın, bardag'a dobnu^ \ıılarırrı, Bensız yazı bo\, atnık kesık, yazgı yarım Bınbır kışıdı n tek bırı u\tun kı\ıdır, Bcndcn yıuc kımsc vat mı, doslhır, so ranm' • "Akhn Yolu Bindir/7rf/rî/ S Halman Kılabt,Soylc\ı ( ahıdc Bırgul, luıkıytlş Bankası Kultur Yayınları, ^21 i *Aşk Çırçıplak, Baba Tahir Uryan, Iurkı,eii lalat Satt Halman, k Kıtaplıgı, Kuçuk Kttaplar, Koç Kultur Sanat vc Ta nıtım ihzmetUrı, 641 SAYFA 15 Baba Tahip... Kültürel çeşitlilik "( ) negıbı pıojelergelıştırılebılırko nusunda, maddeler halınde o /amana kaılar ba^kalarının du^unmedıgı oneı medığı ptoıeleroıtaya attım Cıtrçekten hepsı uvgulansa goıkemlı bıı ba^aıı ola bılııdı " Bu vazıvı vazarken dc tıpkı ye dek stıhaylıgındakı benım ıçın ılgınç bır i!} olabıln, vedek subayhğım bıttıkten sonra Planlama le^kılatı'nda bovle bıı bııım kuıuluısa, bıı sııre Amerıka va donmevıp bovle bıı ı^e devam edeı luıkıye ıçın genıs kapsamlı, benım ıl gınç goıdugum ılkeleı ve yontemleıle bıı kultuıel planlama vapılması uzerııı deçalışabılırım " umudunaben/eı İıov le bır bakanlık kurulsa da ben baijina ge tırılsem bu ışlerın bır çoğunıı basjat sam" umıt ve ısteğı de vaınıı^ Ama bu gıın ' Falıp olacak değıldım Ayııcatek lıl edılııse kabul eder mıvdım, bılmıyo rıım" dıvor ^ıınkıı donem Nıhat Lrım hu.ku.mcti donemıdır "(^unku tutukla malar başlamıstı Benım haksi7 gordu gum bazı haıeketleı yapüıyordu ü ba kımdan çok endı^elıydım Saydığım,be geııdıgıııı bıı çok avdııı zor durumday dı " 1 lalman Prınceton Unıversıtesı'nde deıs veımeyı surdımııken gelır ılk one ıı Bu kulrurbakanlığının kıırıılması de ğıl, 1 urkıye'nın ıma]inın yurtdısında du /eltılebılmesıyle ılgılı bır goıuşme one ıısıdır Kultur Bakanlığı'na atanacağı ha beıı ıse dogum gununde veıılıı Bu lıa ber, Nıhat Erım ı sevmeyen, ona guvcn meyen Halman ın eşı Sehına Hanım'ı uzecektır Halman bakanlığı sırasında tutııklu ya da tutuklanınak ıstenen ya zarlar ıçın gırı^ımde bulunacak bu da pek çok kışının ve MlT'ın hoşuna gitme Halman Baba lahıı den vaptığı çevı ııleı konusunda !;unlan soyluvor "( ) Baba l'ahıı'ın doıtluklerının tam sayısı saptanamamtjtıı 1927de lah lan da vavımlanan bır dıvanda vavımlanan bır dıvanda ıkı vu/ doksan altı du bevt ve dt>ıt gazelın yanısııa ba^ka kaynaklardakı attmış ıkı du bevt ıle uc ııı bavı veı almaktauır Doıtlııklerdenhan gılennın sahıh oldıığu belulenememı^ tıı ( lement Huart, dorrluklerı 188^'te lournal Asıatıque adlı bılımsel deıgıde Fransı/ta çevırılerıvle bırlıkte yavımla vınca Baba lahıı Batı da ılgı goııneve basladı !9()2'deLdward Heron Allen I he 1 ament ot Baba lahıı (Baba la hır'm Yakınmaları) basjıklı kıtabını Londıada vavımladı Bu kıtapta, Al leıı'ın bır ıncelemesı ıle ellı yedı dubevt ın çevırısı ve Llızabeth Curtıs Brenton taralından tngılı/c eye yapılan vezınlı kahvelı uyarlamalat veı aldı ( ) Ben de 197()'lı yıllardan bu yana Baba Tahır Uryan ın doıtlukletıyle ugıaştım Lskı Uygarlıkların Şıırlerı bajjlıklı kıtabımda ılk sekı/ du bevt çevırımı vavımlamı^ tım(1974) Sonra Varlık, Turk Dılı, Çağıltı, I lısar ve I urk Ldebıyatı deıgıleıın de vıllar boyıınca bırçok Baba Tahır çevırım çıktı Bu du beytleıı ben "tubaı" taızında "ahrep" ve "ahrem" vezınlerıyle I uıkçemıze aktardım Mefaılun/me laılun/laılun veznını yeğleyebılırdım Ancak bıı vezın, uzun heteleryuzunden bugunku dılımi7 ıçın nıspeten elverış sız Ustelık, tek vezın oldugu ıçın yekne sak Ovsa, rubaı kalıplarında, "ahrep" ve "ahrem" vezınleıı bırlıkte de kullanı lırsa, bır haylı esneklık ve çeşnı vardır Rubaı kalıplarının bırçogu, kısa unlulere yer verdıöı ıçın, gıınıımıi7 Tıırkçesıne daha yatkındır Âi}k ÇırçiDİak başlı ğını verdıgım bıı kıtapta ellı beş dortluk (du beyt)var Hıçbırındeımaleyadazi haf gıbı aru/ kusurlarına raslamayacak