Katalog

2 3 M A Y I 8 2 0 0 2 • Mümtaz Sağlam; Zeynep Rona ve Ahu Antmen'in hazırladıkları Türkiye SanatYıllığı'nı değeriendiriyor 3. sayfada • Stefanos Yerasimos'la "Sultan Sofralan" üzerine konuştuk 14. sayfada U Üstün Alsaç, Tarihsel Çevre ile ilgili kitaplan değeriendirdi ıo sayfada ü Şiir Atlasf nda bu hafta Iran kökenli şair, Said'in şiirleri var. ıs. sayfada Cumhuriyet P A R A S I Z E K Ekonomik bunalıma kapşın arkeoloji yayınlarında biiyiik artış KITAP h Hititler okura açılıyon OZGEN ACAR C umhuriyet Kitap Eki'nde her yıl gelenekselleşmeye başlayan arkeolojik kitapların tanıtımı ile ilgili bu yazıyı bu yd bir başka coşku ile yazıyoruz. Ülkeyi her alanda sarsan ekonomik bunalımın yarattığı ağır koşullara karşın, vayınevlerinin özverili çalışmalarını öncelikle kutlamak gerekir. Türk ve hatta yabancı okura da arkeoloji alanında önemli pencereler açan ve aralarında pek çok anıtsal kitaplar da bulunan yayınların yapddığı Tbıı yıla özellikle Hitiderle ilgili olanlar damgasını bastı. Hititler ile ilgili bilimsel kitaplar ya da sürefi yayınlar ve romanlar konu olarak en öne geçti. Batı'nın yeni ürettiği bir deyim var: Romanöykü genellemesini "fiction" sözcüğü tanımlar. Ancak, yeni üretilen "faction" ise "gerçek" anlamındaki "fact" ile "fiction "ın son iki hecesinin birleştirilmesi ile türetdmiştir. Türkçe karşdığı, "gerçeklere, belgelere dayalı" olavlann "belgeroman"ıdır. Hitit dünyası da bu yd üç "belgeroman" de dünyaya ve Türkiye "ye açddı. Avusturya Büimler Akademisi ile Arkeoloji Enstitüsü'nün ortak çalışmaları sonucunda hakkında en çok bdünsel yayın yapdan yer ise Efes oldu. Darısı onlarca yddır kazıp da yayın yapmayan öteki yabancı enstitüler üe Türk üniversitelerinin başına... Anadolu'da 25 bin kadar höyük olduğu düşünülüyor. Bunlar, bilerek ya da bilmeyerek önemli yıkımlara uğruyorlar. Konu ile ilgili bir kitabı da bu sütunlarda bulacaksınız. Ancak değinmek istediğimız bir başka önemli olgu var. Ünlü Troia, bu 25 bin höyükten biri ve belki de en küçüklerinden biri. Troia, bu höyüklerin en şanslısı. Çünkü Troia'nın öteki höyüklerden farkı, günümüzün moda Ingilizce deyimiyle bir "P.R"a, üstelık Izmirli hemşerimiz Homeros gibi ünlü bir "halkla dişkiler" uzmanına sahip olmasıydı. Dünya bu 25 bin höyükten yalnızca biri olan Troia'yı ozan Homeros'un şiiriyle tanıdı. Antik Yunanca yazdığı tlyada ve Odysseia destanı Avrupa, yazın, resim ve heykel dünyasının esin kaynağı oldu. Avrupa'nın aydınlanma döneminde şiir, tiyatro, öykü, romanlar Troia'yı dünyaya tanıtırken, Homeros'un yapıtları da Batı kültürünün mdadı olarak kabul edildi. Yunanistan çıkışlı olayların Troia'da yoğunlaşması ve bu destanların Yunanca oluKİTAP SAYI 640 şıı Batı'nın kendı uygarlığının kökeninin haklı, ancak yanlış olarak Homeros'un Troia'sına ve Yunanistan'a bağlanmasına neden oldu. 18. yy'da başlayan maceracı aydın gezginlerin Yunanistan'a ve Anadolu'ya ziyaretleri 19. yy'da bazı gezginlerin arkeolog gibi çalışmalarına yol açtı. Onların çizimlerinin bulunduğu kitaplar en çok satan kitaplar oldu Aynı sürede Yunanistan, Anadolu, Mezonotamya ve Mısır'dan yağmalanarak Avrupa başkentlerine taşınan yapıtlar da yeni açdan müzelerde sergilenmeye başladı. Bir yandan kitapların anlatım ve çizimleri, öte yandan müzelerde görülen görkemli Yunan tapınak sütunları Homeros'un destanlarındaki olayların gerçekliğine olan inancı ve aydınlanma sürecini pekiştirdi. Bu yazarlardan biri olan ünlü Amerikalı yazar Mark Twain 1864'te New York Tri bune gazetesi adına Anadolu'ya celdi. Mektupla gönderdiği röportajlarını daha sonra kitaplaştırdığında değil "en çok satan" yazar, "en pahalı kitapla, en çok kazanan yazar" oldu. Mark Twain, geldiği Izmir'den trenle Selçuk'a geçti. O tarihlerde henüz "rentacar" icat edilmediği için ünlü vazar "rentadonkey!" yaparak Efes'e gitmişti. O tarinte Efes kazdarına henüz başlanmamıştı. Sabah Efes kentinin uyanışını yazar özetle şöyle anlatmıştı: "Sis dağdırken Yunan sütunları da, çöldeki kum tepecdderi arasında palmiye ağacının filizleri gibi, ortaya çıkıyordu..." Son 25 yda kadar Batı, kendi kültürünün temelini Yunan olgusuna bağlamayı sürdürdü. Ancak son çeyrek vüzyılda, özellikle son on yılda Türk ve yabancı arkeologların çalışmaları sonucunda Mark Twain ve benzeri Batılı yazarların bir buzul daDevamı 4. sayfada. CUMHURİYET