Katalog

mış Kurtler aynı zamanda ınatçı ve otonte tanımayan yapılanyla da goze çarpmak tadırlar Selâhaddın, ancak bırçok tatbıkattan sonra onlara guvenebıleceğuu an lar Kudus'te egemenlık suren Hınsıtıyan lar acımasız lıderler olarak gostenlmış Şehrı fethettıkten sonra tıım Yahudi ve Muslumanlan kadın ya da çocuk olmalarına bakılmaksızın katlederler Şehır kuşatıldığında yenıden şehnn ınsanlarına yonelırler Lıderlen kıbırlı ve acımasızdır, Musluınanlan, aşağılık bırer ınsandan başka bır şey olarak gormeye ısteksi7 ve yeteneksızdırler Tank Alı, Haçlılann asken guçlennın fazla buyutulduğunu Lı onheart Rıchard'ın gunumu7 Hınstıyan lannca kuçumsendığını ve asken yetene ğının sorgulandığını hatırlatıyor Taj Kadın, bu sennın en yavas, tenıpo lu kıtabı 1899'da, Osmanlı Imparatorluğu'nun çokuş donemınde geçıyor, bu kıtapta Selâhaddın'ın Kıtabı ve Nar ABactnın Golgcst kıtaplanndakı harekeuıbk yok Musluman Hınstıyan etkıleşımının bır dığer kntık donemmı ıncelıyor ve Taj Kadın kıtabındakı savaşlar askerı olmak tan çok zıhınsel savaşlar Marmara Denızı'ndekı evlerınde yazı geçırmekte olan Iskender Paşa ve aılesı Osmanlı olmanın ne anlama geldığı ve Fransa, Bntanya ve Almanya'dakı kulturel saldırılanna en et kılı şekılde nasıl karşı koyabıleceklen konularında mucadele edıyorlar Tartışmalar, Osmanlı'nın çokuşunun nedenlerı uzennde yoğunlaşıyor Aılenın aşağı yukan tum fertlen, suçu Batı'dakı yendıklere tepkı gosteren ulemaya ve sul tana yukleme konusunda bırleşıyor Yıne de aıle, yurttaslannı ve kendılerını değı şımı başlatmak ıçın yeterınce gmşımde bulunmadıklan ıçın suçluyorlar Ağır temposuna karşın, Ta$ Kadın, Osmanlı toplumunu allak bullak eden anı ve buyuk değışıklıklen gozler onune serıyor tskender Paşa'nın yetışkın oğullanndan ve Osmanlı ordusunım generallennden bın olan Halıl, değışım planlannı hazırlamakta olan Jon Turkler'ın uyesıdır Devnm kaçınılmaz gıbı durmaktadır, fa kat Sultan'ın verdığı sozler bu harekete engel olur Kıtap boyunca hayatı ırdele yen Nılufer, Konya'dakı Yunanıstan karsıtı ayaklanmalarda oğretmen olan Rum kocasını kaybeder îskender Paşa, yıllar la Kudüs'ün Gölneleri makul vehatta, belkı tuhaf gelecek ama bı raz da femınıst bır karakter olarak tanını yor Dışarıdan bakıldığında, îbn Yakub un azar Tank Alı Selâhaddın ın Kıtabı nıkâyesı guçlu ve otonter bır hukumdarın ısımlı romanının gınş bolumunde basıt bır portresı gıbı goranebılırken Tank şoyle dıyor "Tanhı bır kışılığın ha Alı ortaçağ tslam'ındakı guç dengelerı ve yatının romanda canlandınlması yazar açı polıükaya yaklaşımı, bır kâtıbın antattığı hı sından her zaman cıddı bır sorun oluşturur kâyelerden çok daha karmaşık Şadı, ıbn Iyı bır hıkaye çıkarabılmek ıçın gerçek taYakub'un sırdaşı oluyoı fakat Sultan onun nhsel kanıtlar goz ardı edılmeü mıdır? Ben anlattığı, açıga vurduğu tum sırlan bılıvor oyle dusunmuyonım Yazar karakterlen Selâhaddın .lcâtıbınc, ulkenın kımı ozel so nın kendi tasarladığı ıç hayatlannı ne kadar runlarını asla bılmemesı gcrekuğını soylu çok araşurırsa, tanhsel gerçeklere ve olayyor, fakat birçoğunu dınleyıp oğrenebılece fara sadık kalmak o kadar onem kazanır " ğı konusunda da temınat venyor Bu du Bunu başarmak, ozellıkle de Haçlı Se rumda okur, Sultan'm verdığı soze rağmen, ferlen kadar uzennde tamşılan ve oldukça ıbn Yakub'un Sultan'ın gerçek bıyografısı gende kalmış tanhsel olaylar ıncelenırken nın sadece bır bolumunu yansıtabıldığını epey zor bır ıs tabu Tarık Alı ıçın bu edefark edıyor bı sorun, hakkında çoktan karara vanlmış ıdeolojık bır hedeften çok daha karmaşık Açıklanmayan bu bolunıleı kımı zaman Selâhaddın ın Kıtabı, Musluman ve Hıns hunerle, kımı zaman da kenduıı oldukça tıyan ınançlan arasındakı çeşıtlı tanhsel bellı ederek romanın ıçıne gızlenmış, arka olayları tslamı, yanı "otekı" perspektıften plandakı daha kaımaşılc bır hıkâyeyle ser yenıden ınceleyen dort romandan oluşan gılenıyor ve Selâhaddın ın Kıtabı, on ıkıncı dızının ıkıncı kıtabı yuzyu tslam devletının yonetımını ve soBunlar şuphesız, Nar Ağaanın Golgerunlarını gozler onune seren zengın bır ın jfnde Islamıyet'ın Ispanya'dan çıkanlışmı celemeye donusuyor Dını ve polıtık adale ve Selâhaddın ın Kttabı'ndd ılk Haçh Sefe un yonetıusı olan Kadı el Fadıl ve Sultan n'nden sonra Kudus'un tekrar gen alınma arasındakı denge sağlamaya yonelıkpolıtık ya çalışılması gıbı tanhsel olaylan ıncele tavırlara, polıtık hıcıv yazannın ınfazında yenpost kolonyal romanlar Tank Alı bı gorulduğu gıbı, halktan gelen eleştınlerın Iınçlı olarak Batı emperyalızmını yenıden ustalıkla ama yıne de bır olçude acımasız gozden geçınyor Romanlan bu anlaşmaz ca kontrol altında tutulmasına, Ortadolıklan, dındar Hırıstıyanlann fethı olarak ;u'dakı her an deöşen guç hıyerarşısıne ve değıl.lslam ımparatorluğuna yapılan saldı slam'ı tanhsel anfamda Dolen karmaşık po nlar ve îslamıyet'ın kencunı savunması ola lıtık goruş aynlıklanna tanık oluyoruz Se rak ıncelıyor Bu yuzden baş karakterlenn lâhaadın'uı de gozlemledığı gıbı, bu faktor "hayah ıçsel yasamlar"ı, orîlar tanhe ışık ler tslam dunyasının Batı ıstılasına karşı bır tutmaya başladıkça kınayelı bır onem kaza hk olabılmelennı dc engellıyor "Suregelen nıyor Karakterlenn hayadannda onemlı bu belırsızlık, şeytanın mumınleıe lanetı olan tek şey tanhscl olaylar değıl, onlar ay Bır daha asla duşman karşısında bırhk ola m zamanda bu hayalı ıçsel yaşamlann anla mayacağız " şılması açısından bırer vasıta oluyorlar Selâhaddın ın Kıtabı sadece devlet ışlenyMesaMlşld le sınırlı kalmıyor Tank Alı, Sultan'ın sara Selâhaddın'tn Kıtabı, on ıkıncı yuzyılda yındakı seks pohtıkasıyla da oldukça ılgılı "Kadınlar " dıye yazıyor, "Ortaçağ tanhjnın Kahıre ve Şam Sultanı Selâhaddın'ın kur çoğunlukla sessız kaklıgı bır konu " Sonuç gusalbırbıyografisı Bu bıyogran, Sultan'ın olarak Selâhaddın'ın Kıtabı, okuru hem kakendısıne katıp olarak seçtığı Yahudi âlım dın hem erkek fahışelıgıne yaklaşım, Sul ıbn Yakub'un ağzından anlatdıyor Rbman, tan'ın eşlen arasındakı gozde olabılme ya Sultan'ın kendısı, danışmanlan, arkadaşla nşı, harem ağalannın rolu, sırdaşlar, sade n vc kanları tarafından anlatılan hayatını, ce zengın erkeklerle bırlıkte olan fahışcleFrankları (Haçhlar) Butun Ortadoğu ola nn sevgılılen ve Sultan'ın eşlen arasındakı rak bıldığımız verden atmak ıçın başlattığı cınsel ıLşkılerle de yuzleştınyor Kıtabın ılk cıhadı ve Kudus'u yenıden ele geçırmek bolumlennde Sultan, zına suçuyla tezalan uzere çıktığı sefen çevreleyen ana olaylan dınlmayı bckleyen Halıme'yı haremıne alı ve kâtıbın kendı hıkâyesını ıçenyor Destan yor sı tanhsel olaylar, ıbn Yakub'un bır Yahu dı olarak Musluman yonetıcılerle mesafeb Halıme, Selâhaddın'ın eslerınden bın ılışkısı, kendı başansı ve trajedılen, Selâ olan Cemile'yle hem zıhınsel, hem de cın haddın'le ve onun sarayındakı bırçok kı sel ozgurluğe dayalı bı r ılışkı kuruyor Ve bu şıyle gıttıkçe ılerleyen ılışkısı ve tanhı ken ıkı kadın ıbn Yakub'u kendılennc sırdaş se dı bakış açısından yonımlamasıyla bırbın çıp, onun aracılığıyla, Islam dınınde cennet ardına sıralanıyor te kadının rolunu ya da eksıklığını go7İer onune serıyorlar "Kurandahauıslerdebız Ibn Yakup kâtıplık gorevını kabul eder kadınlara ne olacağı konusunda sessız Bız ken, bırcok bıyografının duşmanlar ya da ler bâkırclere donuşemeyız Lennette bı dalkavuk tarıhçıler tarafından yazıldığı ko 7im ıçın delıkanlılar olacak mı, yoksa bıznusunda Sultan'ı uyanyor "Gerçek Je ya ler bırbınmıze mı kalacağız?" lan aynı yatakta bırbırlenne sanlmışken," dıyor, "onları bırbınnden ayirt etmek çok Romandakı ana konu, devlet ışlennde dı guçtur " Yahudi âlım, Sultan'ın bıyografı nın rolu ıle Musluman ve Hırıstıyan dun sını yazarken onun hakkında on bılgıler yası arasındakı çozumlenemez anlaşmaz toplayabılmek amaayla ıstedığı sorulan lıklar Bu durumu ırdeleyen onemlı pasa] sormakta ozgur olmayı ve Sultan ın hayatı lardan bınnde Selâhaddın, Hınstıyanbğın na daha yakın olabılmeyı ıstıyor Ama gınş tslam ınancını kırleten etkısınden bahsedı bolumundc, bu Yahudi kâtıbın ve belkı yor Yuz vıl onte bır kuşatma sırasında Iarık Alı'nın de Sultan'ın hem bır roman tutsaklannı açık bır ateşte kızartip yıyenler kahramanı hem dc tanhsel bır hgur olarak Franklardı sahıp olduğu ustıın guçten ve kışılığınden Bu haber butun şehırlere ulaşmış, dun gozunun korktuğu goruluyor yamızı bır dehşet ve utanç duygusuna boğ muştu Boylt. bır şeyı daha once duymuş de Ibn Yakup, Selâhaddın'ın gençlığıne an iıldık Sadece otuz yıl oncc buyuduk Şır bolumlerını nabaannesının, onun âlemlere kuh, kcndı emırlennı, uç Frank tutsağını adım atısıyla bırlıkte bu konudakı gucunu kebap yapıp edennı tattığı ıçın cezalandır ortaya çıkanşı, gençlığın verdığı heyecanla mış Ulemadan da, bu ışuı Hazretı Peygam ıçkıye olan merakı otonteye karşı ıtaatsız bcrt ve hadıslere karsı ışlenmıs, bır gunah Lğı ve amcasının ordusunda verdığı hızmet olduğu hakkında bır retva ıstenmış lcrle askeıı dehasını kanıdamasına daır ke hanederınden yola çıkarak ha7irlıyor Sul Tank Alı'ye gore 1 laçlı Seferlen'yle bır tan'ın oztnle scçerek anlattığı anılar onun lıkte Ortadoğu ya gelıp geçıcı, kâfır bır ak geçmışıyle ılgıb mustehcen bolumlen gızlı tor gınyor Burada yamyamlık, Haçlılann yor tabıı fakat Selâhaddın'ı, yardtmsever ve kulturel somurusune ve tıksındırıcı vahşet zekı bır hukumdar askerlerıne karşı anla lennc bır metafor oluşturuyor Onlann dav yışlı, hukumlennde adaletlı, yakn zevklerı ranışlan bır yandan Islam dunyasını hem şa olan, kışısel, polıtık ve asken kararlannda şırtıyor hem de kırletıyor, bır yandan da ınJASON CONS Y ? JMvebiiyükde0şMMer ce bır ustalıkla onceden olmayan kurallar koymaya ve yenı tanımlamalar bulmava zorlayarak onu değıştırıyor Bu yamyamlık ve vahşet, hem Selâhaddın ın cıhadının, hem de Tank Alı'nın Batı'nın dın emper yalızmını eleşunsının temel taşını oluşturu yor Bu eleştırının ozu, Batı'nın somurgecı tavnna basıt bır karşı çıkıştan çok daha kar maşık Tarık Alı hem geleneğın ıçınde ka larak, hem de ona karsı çıkarak yazıyor Se lâhaddın'ın Kıtabt'naei Ortadoğu, kendı benlıklennden çok daha ote şeylen, nere deyse tum bır halkı sembohze eden karak tcrlenn yer aldığı bır sahne olarak kabul edılıyor Ama bu sahne, bır yandan roman dakı olaylan ıçıne alırken, bır yandan da başka dıyarlardan gelen karşıt oğeler hem Islam'ın hem de dığer dınlenn sabıt ınanç lanyla mucadele etmek ıçın arada bır sahneyc gınp çıkıyorlar fc,dward Saıd "Oryantabzm" adlı kıta bında, Oryantalızm'ın ılk ve ana oğretıle nnden bınnın Doğu kulturunu, Batı Hıns tıyanlık âlemının taklıdı olarak gormek ol duğunu sovluyor ' Eğer zınnınız anıdcn yepyenı bır yaşam tarzı olarak algdadığı radıkal bır değışunle uğraşmak zorunda kalırsa tıpkı ortaçağın başlannda îslamıyet'ın Avrupa'da gorul mesı gibı buna venlecek karşıhk tutucu ve savunma ağırlıklı olacaktır tslam, onceden varolan bır dının, kı bu durumda Hınstıyanhğın, yenı ve sahte bır versıyonu olarak dusunuluyor " fslamı duşuncedekı ayncalıkların yennı değıştırmek yerıne, Selâhaddın ın Kttabt Ortadoğu'yu zengın motıflen olan bır dın ve fikırTolımı olarak tasarlıyor Tank Ah, Hınstiyanlığın, Yahudılığın ve Îslamıyet'ın bırbırıyle boylesıne ıç ıçe olduğu bır metın de, yenı değerler belırlemekten zıyade, Or tadoğu'dakı tum dınler arasındakı polıtık ılışkıler uzenne tartışma açan bır Ayalog yaratıyor Tann tanımaz Templar ^ovalye sı'nın metınde onaya çıkışı, dını oğreuler uzerıne karşılıklı bır tartışma ortamının ya ratılması ıçın fıısat doğuru^or "Elbette Kuran'ı okudum ve onda kabul edebıleceğım çok şey var, ama açık konuş mama ızın venrsenız, bence sızın' dınınız dunyevı zevklere çok yakın Sadece Ku ran'la yaşayamayacağınızı anladığınız ıçm de, ele geçırdığınız ımparatorluklan yonet mek uzere hadıslen ıcat ettınız Ama bu hadıslenn çoğu bırbırlenyle çehşkıye duş muyor mu? Neye ınanacağınıza kım karar venyor? " Sultan, "Bızım sadece hadısler uzenne çalışan âîımlenmız vardır," dedı Bu ko nuşmaya Kadı'nın hâkım olmasını ıstemı yordu "Ben gençlığımde hadıslen buyuk bır dıkkat ve sevıncle ınceledım Senınle aynı fikırdeyım Hadısleryorumaaçıktır O yuzden ulema bunlann doğruluk derecele rını belırlemeye çalışır Onlara ıhuyacımız vardıı, Toulouse m Bertrand Bu hadısler olmasaydı, dırumız varoluşa aıt yasalar bu tunu olmazdı " "Mumınler arasında boyle yorum farklı lıklan varken nasıl olur da bır dın hayata daır yasalar butunu olabılır? En son orne ğı ele alacak olursak, Fatımı Halıfelennın taraftarları sızın ya da Bağdat'takı halıfenın ınançlannı paylaşmıyorlar Aynı şev bızım dınımı? ya da Yahudılenn dını ıçm de ge çerlı Kım hukmedıyorsa kuralları o ko yar" Sonuç olarak Selâhaddın ın Kıtabı, Ku dus'un yenıden ele geçınlmeye çalışılması nın hıkâyesı Selâhaddın'ın gençlığı, polı tık muzakerelen, nnsel ıştahı ve aşırıya lcaç mayan gostenşı tum detaylarıyla bu olaya bağlanıyor Tarık Alı nın, onları kullanarak Sultan'ın gızlı hayatını yansıttığı tanhı olay lar bırıncı Haçlı Sefen'nm sonuııda başlı yor ve Kudus'un Franklar tarafından ıstı lasına kadar gıdıyoı Bır yandan Sultan'ın hayatı cıhadı, bır yandan da cıhat Sultan'ın hayatını aydınlatıyor Bu sureç zaman 7a man duz bır çızgı uzennde yuruyor olsa da Ortaçağ lslam'ının zengın, karmaşık ve çe kıcı bır tablosunu oluşturuyor Selâhad dın ın Kıtabı, Doğu ıle Batı arasındakı, es kıden ben suregelen bu çaUşmanın etkıle yıcı bır anlatımı • Bookpress'ten çettren Neşfa Derelı ..şmalar îskender'ın erkek kardeşı Mehmet'ın sev gılısi ve aılenı fertlenne aers veren Alman baronun aralarına katılmasıyla daha da renklenır Bu sendekı her kıtap tek başina da okıınabılır ama hepsı bır arada, Hınstıyanlık ve İslamıyet arasındakı etkdeşime bırbın ardına ve ıçten bır bakış sunuyorlar Ta rık Alı'nın yazış tarzı oldukça açık ve te levızyon ıçın yazdığı metınlerden ka7an dığı tecrubenın de bunda katkısı var, oku ru ıçıne çekıyor ve daha da fazlasını oğ renme ısteğı ııyandınyor Tank Alı'nın 'L> lam dortlemesı', Batı'yı asıl ve prensın sa hıbı gosteren standart tarıhı duzeltme amacı taşıyor Kıtaplar, Batı'nın tarıhı bo yunca ne denlı acımasız ve hosgorusuz olduğunu ve kendıne kurban olarak ge nellıkle Musluman ları seçtığını gosten yor Selâhaddın'ın Kıtabı hakkında Edward Saıd "Etkıleyıcı derecede ıyı bır anlatım, başarılı bır kurgu kotu talıhlı bır ılışkının tanhsel resmedılışi oldugıına ıkna eden bır roman Gunıımuzun oykusu, bıze uzak gıbı gorunen, ama aslında hayal ettıöımızden çok daha yakın olaylar ve ka rakterlerle bezelı" Bu ovgu, bu sennın tum kıtapları ıçın geçerlı • Selâhaddin'in Kitabı, Taş Kadın, Nar Ağacının Gölgesi/ Tank Alı/ Çevıren Mchrnet Harmana/ Everest Yayınlart Is tanbul 20002001 CUMHURİYET KİTAP SAYI 581 SAYFA 15