Katalog

MUNEVVER SOYLU R l oman, Twain'in yeni yüzyılın eşiğinde (1910), önemli bir boks maçını (beyaz adam siyah adama karı) kimin kazanacağuıın tahmini ile başıyor. Irkçdığın ülkeye (Amerika) egemen olduğu dönemdir. James lefries, zenci şampiyonu yenip beyaz ırkı kurtarmak için ringe dönmüştür. Karşısında ağır sıklet şampiyonu Jack Johnson vardır. Bu karşdaşma, ölümünün yaklaştığına inanan Twain'in yaşamını değiştiren ve etkileyen bir dizi olayı. Kölesiyle ilgili andannı aklına getiriyor. 75 yıl öncesini hatır lıyor. Bu akıcı bir dille yazdmış, küçük, sevimli ve sürükleyici romanda Amerika'nın o yıllardaki ve şimdiki sosyal dokusunu da öğreniyoruz. Mark Twain doğduğu yıllarda, ülkesinin ve dünyanın nasıl oîduğunu, kişiliğini oluşturan ko şulları, deneyimlerini ve yazar oluşunu anlatarak devam ediyor. Mark Tvvain Hatırlıvor. Thomas Hauser, tarilıi kusursuz bir biçimde işliyor kitabında ye geçmişle bugün, nasılla niçin arasınaaki pek çok anı tespit ederek okuru ciddi bir şekilde örseliyor. "Mark Twain Hatırlıyor", içinde güzelliği ve vanşeti birlikte barındıran bir kitap. na zevk veriyordu. Bir süre sonra evden yüzlerce mil uzaklasmts olacaktık. Antilop ve bizon sürüleri görecek, her çesit macerayt yasayacaktım, belkikafa dertm yüzülecek, belki astlacakttm. Evdektlere bütün olanlan yazacaktım. \UtvU I H;ıilı llalırlı* ıı Thomas Hauser ünlü bir yazan anlatıyor romanında "1835'te doğdum. Ben dünyaya geldiğimde Andreıv Jackson Birleşik Devletlerin başkamydt. Abraham Lincoln NetvSalem'ae bir dükkânda çalışıyordu, John Wilkes henüzdoğmamıştı. Danvin'in Türlerin Kökeni adlı yapıh yazılmamıştı. Beyaz adamın ortalama ömrü otuz sekiz ytldı. Ben doğduğum zaman Birleşik Devletler yirmi dört eyaletten ibaretti., Ve ülke bugünkünden mkfarkltydt. Benim büyüdüğüm Amerika aüşler ülkesiydı. Nehirlert ve onnanlartna el değmemişti. Bunlartn vahşi bizon sürüleri ile sonsuz bir görünümü vardı. Bir zamanlar boş olan yerlerde küçük kasabalar doğmaya başlıyordu. Kasabalar ilk baktşta cansız görünebtlirdiancak biraz yokladığtntzda insanlartn umut ve heyecanla dolu oîduğunu anlardıntz, Stradan insanlar okuryazardı. tşledikleri toprağtn sahibiydiler, toprağın kilısenin veya soylulartn değildi. lyiyönetilmediklerinde şikâyet etmeye ve hükümeti kendi kontrollerine almaya cesaretleri bile vardı. ltoakıin yazar ofeışu Posta arabası nal ve tekerlek izleriyle belirlenmis yoldan hızla Kansas'a doğru gidiyordu. Ilkyazın etkisiyle eriyen karlartn oıusturduğu siyah balçık çatnur kurumustu ve biz iîerledikçe büyük bir toz dalgast yükseliyordu havaya. Göz alabildiğıne vahşi yeşil otlar, gölcüklerin etraftnda kümelenen ve derelerin kıyılan boyunca uzanan bitkiler ve ağaçlarla ara stra gölgeleniyordu. Hava yabani çiçeklerin kokusuyla doluydu ve böceklerin seslen hıç susmadı." Mumsuzetklenn» Kltap. Mark Twaln doflduöu yıllarda, ülkesinin ve dünyanın nasıl olduOunu. klslllölnl olusturan koşullan. deneyimlerlnl ve yazar oluşunu anlatıyor Twain, Kansas'a doğru giderken, ikinci gün küçük bir kasabada, posta arabası sürücüyü değiştirmek için mola verir. Burada, Hiram Kane ile karşılaşır. Kane, azat edilmiş bir zenci ve yaşamını bir başka zencinin, Bones'un sırtından kazanmaktadır. Beyazların beş cent karşdığında BoBenim büyüdüğüm Amerika, insanlanes'e 'pis zenci'ye vurmaya çağınr. Twartn gündüz çaltşıp gece düş kurduklart bir in, onun vahşi kişiliğinden olumsuz etkiülkeydi. Idealist, iyimser ve gururlu bir lenir. ulustuk. Çoğjumuzun umudu, sahipolduk"îkinci gün, küçük bir kasabaya geldik lartmızdan daha büyüktü. Amerikalılar dürüst, açıksözlü ve çaltskandt. Önlerınde ve sürücüyü deg'istirmek için durauk. Binazettgin kıta olgunlaşmtş bir meyve gibi du lartn coğ kerpiçten yapılmtstı. Geriye kalanı da seyrek sıralanmıs ahsap kulübelerruyordu. di, içlerinden sadece biri boyanmıstı. Yükümüzü bosaltırken istasyon memuru "on 1833'te, ben dört yaşındayken ailem Florida'dan Mississippi Nehrikıytsındakı dakika" dedi. Bu bacaktartmt açmaya ve Hannibalkasabastna taştndı. Demiryolla matarama su doldurmaya yetecek zamanrı henüz yeni döşeniyordu. ve Mississippi dı. Tam o esnada istasyon binastnın arkasında bir ses çınladt: 'Pis zendye vurun.' Amerika'nın en önemli ulaştm yoluydu. Hannibal'daki herkes yoksuldu ama bu'Sadece yartm teklik. Para ruhunuzu kurnun farkıda değildiler. tarmayacak, para bu dünyada konfor ve Babam ben on bir yaşındayken öldü. O mutluluk sattn almak tçin bizimdir. Bu nezaman okulu btrakttm ve resmi eğitimim sona erdi. Kısa süre sonra kiliseye de git denle paramzı elinizde tutmamztn anlamı memeye basladım. Daha sonraki yıllarda yok, paranızla şimdi zevk satın alacakstpek çok işte çalışttm ancak hiç kimseyi et nız. Merak etmeye gerek yok. Zenci eğitildiği için atılan yumruklara karsılık vermekileyecek bir basart gösteremedim. Yayecek." zar, bakkal çıraklığı, nalbandık yaptığını, Posta arabası tekrar yola koyulur. Parakitapçıda ve eczanede çalıştığını anlatıyor sı sınırlı olan Twain, bir sonraki durak ve ekliyor. "Ve sonunda tyi bir matbaacı, olan Kuzeybatı Kansas'taki bir kasabada yavaş yazan bir yazar oldum." bir süre kalmaya karar verir. Kölelik kuMark Twain Hatırlıyor, bir zenciyle bir rumunun burada da "kanayan yara" olbeyazın değd el sıkışmak, göz göze gelmeduğunu anlar. sinin bile mümkün olmadığı dönemler"Kasabanm etrafı küçük çiftliklerle çevde, Tvvain'in bir zenciye sanip oluşunu, relenmışti. însanlartn pek çok düşü vardı. yaşadığı maceralan anlatmasıyla devam Toprak ucuzdu. Evleryapıltyor ve daha önediyor. Twain'in seyahat tutkusunu öğrece değerlendirilmemiş topraklar işleniyorniyoruz. Posta idaresinin iyi işleyen sistedu. însanlar için önemli olan, günlük yami, göz alabddiğine uzanan vahşi yeşil samıninceayrınttlanydı Uzakbölgelerde doğa, antilop vebizon sürüleri adetasizi veya Temsildler Mcclisi'nin salomartnda 1850'lerin Amerikası'na götürüyor. "Bt'zim posta arabası St. Joseph'tan gü olup bitenler umurlartnda değildi. Ancak neslı bir günün sabahında ayrıldı. Altı at hoslanna gitse de gitmese de Kansas bir ulusalfelakete sahne oluyordu. tarahndan çekilen, sallanttlt, büyük bir Avrupalılann Kansas'a ilk ayak basıst, arabaydı bu ve biz istasyondan uzaklaşttkça içimi ö'zgürlük duygusu kapltyor, bu ba bir lspanyol kesif heyetinin daha zengin SAYFA 8 topraklar bulmak için düzlükleri asttjh 1341 ytltna rastlar. Birlesik Devletîere 1803 'te Louisiana alımı ile sattlan bir eyalet, yarım yüzyıl Kıztlderili toprağt olarak kaldt ve Utah ile Califomia'ya giden göçmenlere bir yol güzergâht oldu. 1854'te statüsü değisti. 1856 Maytsı'nda birgrup kölelik yanlısı Kansaslı, Laıvrince kasabastnt isgal etti. Bunlar, kölelere özgürlük yanlısı liderleri anyorlardı. tsgaldler evleri yakttlar, özgürlük yanlısı bir matbaayı tahrip ettiler, ikiadamı öldürdüler. Misilleme olarak Pottaıvatomie deresindeki kölelik yanlısı topluluSa saldırdt. Beş kişi öldürüldü. "KutsalSavaş" yayılıyordu. Bu olaylart tzleyen çatışmalarda yüzlerce insan öldü. îşte tam bu dönemde "Barut Fıçısı" denen Kansas topraklanndayım." Sam Clemens (Twain), kasabaya gelişinin dördüncü günü, sokakta tanıdık bir ses duyar: Hiram Kane, ipek silindir şapkası, altın köstckü saati ve yerçekimi yasasına inat dimdik duran saçları, iriyan cüssesiyle bağırmaktadır. "Haydi, durmaytn! Beş cent koyun, yirmi beş cent kazanın! Pis zenciye vurun..." dedi bir ses. 'Hiram Kane benim adım, burada size, her btrimze bir ftrsat sunuyorum. Pis zenciyi görüyorsunuz, güçsüz kuvvetsız, actnası biri. Her biriniz buradan cüzdanmda fazladan yirmi beş cent'le ayrtlabilirsiniz. Bütün yapacağınız beş cent koyup bu pis zencinin karşısında iki dakika ayakta kalmak. Temız dövüşçüdür. Sizi tutmastna veya tekmelemesine izin verilmez. îzin vermem. Siz tabii ki bunları yapabilirsiniz. Bütün yapmantz gereken yere düşmeden ikiktsa dakika ayakta kalmak ve yirmi beş cent almak.' Twain parasızdır ve denemek ister, Bones'un usta bir dövüşçü oîduğunu öğrenir, hırpalanır, yenilir ve aşağılanır. "Sonra yavaş yavaş acı azaldı. Zorlukta ayağa kalktım. Kasabalılar bana bakıyorau. Utanmtşttm ve ne diyeceğimi bitmiyordum. Sonunda 'Göründüğünden zor diye mınldandım. Kendimi aşağtlanmtş hissediyordum, geri döndüm, oaama sığınmak istiyordum. Arkamdan Kane'in sesiduyuluyordu: "Haydi hepiniz gelin. iki dakika ayakta kaltn. Beş cent koyun ve yirmi beş cent kazanın. Şu zavallı, actnası pis zenciye baktn." Kane bir süre kasabada kalır. Akşamlan barda poker oynayarak vakit geçirilir. Bir akşam Twain, poker masasında Kane'in hile yaptığını anlar, kölesinin (Bones) karşdığında ve sadece azat etmek amacıyla Kane'i pokerde yenip kölesini kazanır. Kane, zeki ancak ilkesiz ve sahtekârdır. Bones, eski sahibi için, bir zenci olarak (asddığında), "Onun boyle olmasının nedeni insanlartn yaptıklan. Vene olursa olsun onu asanlar daha kötü" der, "dizlerinin üstüne çöküp hüngür hüngür ağlayaKöMkta M i •vütlari rak." Tvvain, kölelikle ilgili görüşlerini de şöySonra yazann "bütün yaşamt boyunca le anlatıyor: "Benim kölelikle ilgili görüşlerim Mis aklında takıltp kalan" Bones'un öyküsüsissippi Nehri kıyısınaaki Hannibal kasa nü dinliyoruz. Onun anlattıklannı aktarmaya, "sözcüklerin yetersiz kaldığı zamanbastnda şekillenmişti. Missouri'de kölelik lar vardır"diyebaşlıyor. "Tarihkadaresyasaldı ve ne yalan söyleyeyim gençliğimde köleliğe karşı degndim. Şimdi insanla ki" köleliği, yaşlandıkça bunayan, deliliğe varan Dİr paranoya yaşayan Gabriel rın bir sahipleri olmasının Tann'ya karşı bir suçolduğuna inantyorum. Büyüdüğüm Crow'u tanıyoruz. yıllarda köleliğin yanltş olduğunun/arktn"Gabriel Crotv'a babasından kalan da değildim. Benim önümde hiç kimse bu plantasyon, Missıssippi deltastntn zengin nun aleyhinde konuşmadı. Yerelgazete kö toprağı üzerinde 808 dönüm boyunca, yaşleliğe karşt hiçbirşey yazmadı Vatzler bı lı ağaçlar arasında uzanıyordu. Ağılîart, ze Tanrt'nın kölefiği onayladığını ve kut ahırlan, ambart, serası, tavuk çiftliği, mansal bir şey oîduğunu, şüphesı olan kafasın dırası, jfıçı deposu ve köle mahalleleri vardakı karışıklığı gtdermek için Kutsal Kidı. Ayrtca devasa, beyaz birkâşane, büyük tap'a bakması gerektiğint öğrettiler." revakı ve sekiz sütunuyla Crotv ailesinin eviydi. Kölelere bu devasa, beyaz ev, TanVe ekliyor. "Bınsinin karakteriyle ilgili doğru bir yargıya varmak için onu yaşadı rt'ntn içinde yaşadığı bina gibi görünürğı dönemin koşullarıyla yargılamausımz" dü." CUMHURİYET KİTAP SAYI SB4