Katalog

• yı oldugunu savunan Gürsel Aytaç, edebiyatı araç degil amaç sayan estetİK ağırlıkli bir anlayışla çalışıyor. Bir yazılı yapıtı edebiyat ürünü haline getirecek üç temel öğeyi 'biçimkurguüslup' olarak sıralarken, "Eger yazar bunda başarılı olmuşsa, tanıklığını göstermek istediği olayiarı, sorunları, konuları uygun kurgu, üslııp vc tekniklc işlemişsc başarılıdır!" dcğerlcndirmesinde bulunuyor. Edebiyat ürününün her tiirlii işlevinin, bır amaca hizmct cdip etmemesinin dışında güzel olması gerektiğini savunan, bıı anlamda biçimyapı özeiliklcrini önc çıkartan Gürsel Aytaç kendisini biçimcilikle suçlayanlara karşı 'içerikbiçim buluşmasının, kurgununüslubun özenli olmasınm biryazınsal yapıtın niteliğini belirlemede en önemli öğelcr olduğunu' öne sürüyor. Sanatçının okuru pohpohlarnak, onun beklediglni, duymak istediğini söylemek yerinc onu kişkırtması gerektiği görüşünü savunan bir yazaıeleştirnıen Gürscl Aytaç. Çünkü 'lcitabı clinc alan bilinçli bir oKur o kitapta kendisini ncyin bck lediğini zatcn aşağı yukarı bilmektedir.. Bu yüzden dc okurun harcayacağı çaba onun için aynı zamanda bir zcvktir' diye düşünüyor. Edcbiyatın amacını misyon yüklü aydın anlayışına bağlayan ya da kendisinin angajc oiduğu bir görüşe, bir kliğe yakın olup olmadığıyla değerlendiren "öznel yaklaşımlı bir eleştiri anlayışının" edebiyatımıza katkısının ne yazık ki istenilcn düzcyde olamayacagını, özcllikle dc sağiıklı eleştirinin olmadığı bir edcbiyat ortamının hiçbir ilerlcmeye hrsat bulamayacagını savunuyor. Ona göre 'cdebi eleştiri, nesncsi olan cdcbi ürünün yeniden yaratıhnasıdır' Gürscl Aytaç, iyi birdcştirinin ön şarlı olarak, bilgi birikimi ve gelişmiş bir edebiyat zevkini görüyor. Edcbi elestirinin, ileıde yazılacak edcbiyat tarinleri için de yol göstermesi gcrektifiini, bununsa eleştiımenin ideolojik de&erlen dirmelerdcn uzak, nesnel dcğcrlendirmeden yana tavır alnıasıyla mümkün ola bilece&ini belirten yazar, edebi eleştirinin asıl amacınınsa, yazarla okur arasında yapıtın bas,arılı başarısız noktalarını belirlemek, okuyucuyu bir dcrcccyc kadar yönlendirmek, daha düzeyli yapıtlar için yazarı motive ctmek tcmeline dayalı bir köprü kurmak olduğunu söylüyor. Son 20 yıl içindc edebiyat dünyamızda bir çalkalanmadan öte arayışın yaşantiığı konusu, sık sık edebiyat gündeminin ilk sırasınaycrleijti. Yazınsal ele^tirinin olgıınlaşmaya, varlık nedenini araştırmaya, tartışmaya başladıgı görülüyor. Yazınsal ele^tiriyi bir yandan kolay tüketilen, disiplinli bilgi düzeyinden yoksun ve çoğunlukla da günlük kaygıların olusj turdufiu bir yazın eleştiriciliği ile öte yandan clcştiriyi edebi metin açıklamasından öte dil olarak gören, sorgulayan ve dönüştüren bir yaklaşımın beraber yaşandığına tanık oldıığumıız bu edebiyat ortamında, "Edebiyat eleijtirisi, söz konusu cserin açıklayıcı, yorunılayıcı ve degerlendirici bir ineelemesi olması gerckirken bizde incelemeden apayn düşünülen bir değerlendirme cğilimi yaygın. Eseri escrirı kendine dayalı, yani ınetni esas alan bir çöziimlemeye gitmeksizin çoğunlulda öznel duygusal ölçütlerle hareket edildiğini açıkça ortaya koyan ve daha da önemlisi yargılarını eserdcn alıntılarla belgelemeye gerek duymayan eleştirilerle karşı karşıyayız" diyor Gürsel Aytaç. Ona göre, elestirinin nesnel olması duyguların kontıol altına altnma sı demektir çünkü. "Türkoloji kürsülerinde bile öğretimin, edebiyat tarihinin geçmiş dönemlerintie yoğunlaştırılıp bugünlere gelinmemesi, günüınüz edebiyatına ilginin akademik beslenemeyişine yol açar..." Son yıllarda akademik çevrelerden önemli eleştiri yazıları çıkmasına CUMHURİYET KİTAP SAYI 469 Bsştlplntaı ön şsrtı karşın edebiyat biliminin ne ya zık ki ülkemizde henüz yaygınIık kazanmadıgını vurgulayan Aytaç, bu alanın gereksinmelere cevap vermediğini kabul ederken, akademik çevrelerin eleştiri alanına yctcrince eğilmemesini ve ilgisizligini daha çok okur faktörüylc açıklıyor. Yazarın, yazdıklarının okunduğ'unu farketmesi, yazdıklarının yankı yarattıiını görmesi gibi teşvik edici faktörlcrden yoksunken, gerçekten emek vc bilgi birikimi istcyen bu uğraşı sürdürrnesinin clbette hiç kolay olamayacağını söylüyor. Anlaşılır olmayı gerçekten önemscycn bir yazar Gürscl Aytaç. Çoğunlukla akademisyenlerin hazırladığı vc akademik bir dili anıştıran eleştiri Cürsel Aytaç'ın son çahsması ise $u an baskıda olan Cenei Edebiyat Blllml adlı bir kuram kltabı. araştırma yazılarıyla ilgili olarak, olaya akademik yaklaşanların anlaşılır olmayı pek de ilk amaç olamıyor. Anıa konu üslup yenilikleri gösrak benimsemediklerini, zaten sınırlı teren bir iki yazar yine de var. Türkçe yaolan okur sayısının bir türlü çoğalamazanların okur kitlcsi bclli, ama onların da yışında bu önemsemeyişin de etkisi olyayınevi bulma sıkmtısı çektiklerini tahduğunu kabul ediyor. Nesnel elestirinin, min edebiliyorum." araştırma yöntemlerinin bilimsel deöer"Türkçe, Kıbrıs, Batı Trakya, BulgarisIendirmelerin, edcbiyat bilimi terimleri tan, Makedonya, Türki devletler gibi olnin edebiyatımızda henüz gerekli canlıdukça geniş bir kullanım alanıyla bütün lığa, netliğe ulaşamadıfiını söylcyen Gürbu alanİarda etkileyici konumda bir dil. sel Aytaç, "Edebiyat eleştirisi gerçi edeAlmanya'daki Türk göçmen edebiyatını biyat bilimiyle beslenir, ama onun kadar da yakından izleyen biri olarak sizc sornemrut olnıaya hakkı yoktur; çünkü aksak, ncdir sınuiarımız dısındaki Türkçe si halde okuyucusunu kaybeder. Akayazan yazarların Türk edebiyatı ile ilişdemisycn meslektaşlarımın bunu göz kilcri, yakınlıkları, uzaklıkları, ileri ya da önünde tııtmalarım dilerim" diyor. geri konumda olmaları diye:> Türkçenin yaygın bir kültür dili haline gctirilme ça"Kimlik sahibi kentleıin içinde yaşa lışmalarının daha başarılı olması, Türk yan insanları etkilcdiği gibi birgörüş varedebiyatının uluslararası bir edebiyat hadır. Bu konuda yaşamının büyük bölü line gelebilmesi için çevirmenlere vc mü Ankara'da geçmiş bir yazar olarak eleştirmenlerc düşecek görcvlcrin neler neler söylcycbilirsiniz?" şeklindeki sorumu, "Yazarı, zamanı gibi içinde yaşadıgı mekânın da etkilcdiğine inanıyorum. Ama yazar her ikisini de kendi merceğinden geçirdikten sonra eserine yansıtıyor" dıye yanıtlıyor. Ama ona göre bir yazarın yelismcsi, var olması yalnızca içinde yaşadığı toplumla, coğrafyayla, kültüric ilgili bir sorun degil. Bir yazarın özclliklc oKuyarak açıldığı dünyalarla biçimlenmcsi söz konusu. Edebiyat dünyamızdaki ödüllii yazar lardan biri Gürsel Aytaç. Avusturya hükümeti tarafından, bir çeviri çalışması ödüllendirilmiş.. Odüllerin gcnç yazar ve araştırmacılar için teşvik edici özelliğine inanıyor. Ancak "Nasıl yazarsam nasıl karşılanır" sorununun, bir has yazarın asıl sorıınu olmaması gerektigini savunuyor. Ona göre bu tip kaygılar, ya zarın kendini güdümlü kılmasına neılen olur. Alman edebiyatı üzerine ülkemizdeki önde gelen isimlcrdcn biri olan Gürsel Aytaç'a, Almanya'daki Türklerin olusturmaya çalıştıkları edcbiyat hakkında soru yöncltmek istiyorum: "Alman eleştırmcnlerin Almanya'da Almanca ürün vercn Türk yazarlarından çok, Türkçe yazan ve Türkiye'den söz eden Türk vazarlarmı izlediklerini, bunu da ancak nesnel bir eleştiri prizma sından geçircrek dcğil dc bir orientalist gözüyle izlediklerini savunuyorsunuz. Bu alanda, Almanca yazan Türk yazarlara büyük haksızlık yapılmakta vc aynı zamanda da orada yaşayan Türklerc Türk edebiyatı örnekleri olarak cdcbi değeri pek de iç açıcı olmayan örnekler gösterilmektc biçimindc mi düşünüyorsunuz?" "Almanya'da Almanca yazan Türkler vc Türkçe yazmayı sürdürcn.cskidende yazar olanlar var. Bunları ayrı ayrı değcrlendirmek gcrck. İlk grup, Alman edcbiyatından sayılmak iddiasındaki bu Alman eleştirmcnlcrce pek ciddiye alın olabileceği konusunda görüşleriniz... neler yapılmalı?" "Çeviri, dünya edebiyatına açılmak için tek yol. Türk edebiyatından yabancı dillere çevrilecek cserlerde söz konusu eserin naklarını elinde tutan yayınevinin denctlcmc görevini önemsemesi gerektiğini düşünüyorum. E^er kastettiğiniz Türkçenin geliştirilmesiyse bunda çcvirmerı ve eleştirmen kadar yayıne vi yönetmenlerinin de benimseyeceği görevler olmalı...". Büyülü Dağ' çevirisi Son olarak eleştirideğerlcndirmcincclemc yazılarının yanı sıra, boyutlu bir çalışma olarak Thotnas Mann'dan 'Büyülü Dağ' çevirisini yaptı Gürsel Aytaç. Can Yayınları arasında çıkan ve Thomas Mann'ın en önemli yapıtlarından biri olarak kabul cdilen bu çeviriyle ilgili olarak şunları söylüyor: "Thomas Mann'da bu işin güçlüğünü Lotte Wcimar'da'yı çevirirken yaşamıştım. Ama bu, Can Yayınları'nın Büyülü Dag'ı çevirme tcklifine evet dememe engel olamadı..." Ger çekten de Thomas Mann gibi üsluba da konu kadar önem vcren, uzun cümleleri, ironik biranlatımı yeğlerken anlatrıklarına karşı mesafeli kalmayı da başaran, üstelik kendi dilinde bile yadırgatıcı deyişlere oldukça da sıklıkla ycr vcren bir yazarı çevirmenin kuşkusuz hiç dc kolay olmadığını yapıtı okurken aldığım tat sayesinde daha iyi anlıyorum. Gürsel Aytaç'ın son çalışması ise şu an baskıda olan Gcncl Edebiyat Bilimi adlı bir kuram lcitabı. Edebiyatla akade mik diizeyde ilgilenen Türk edebiyatı ve yabancı fıloloji dallarındaki ögrenciler ve meraklılar için hazırlanan bu kitap önümüzdeki günlerde Papirüs Yayınları arasında çıkacak. Onu masasının başında, bin türlü dosyasıyla baş başa bıraKip çıkıyorum. • TARIK DURSUN K. Alo, Harika Hanım Nasılsınız? Abnanca yazan Türk yazarlar Hikâye ve romanlarının konularını çeşitll toplum kesimlerinin hayat mücadelelerlnden alan ve bunları şiirli bir dil ve yoğun bir duyarlıkla işieyen yazar; 'Alo, Harika Hanım Nasılsınız?'la tekrar karşımızda. BILOİ KİTABEVİ Sakatya Caddaıi. B/A, Y«r,ı,»hır • ANKARA Tel 31243441 06'07F«» 31? 433 1 9 M BİLOİ DAÖITIM N»rl.bahç« Sok>k. 17/1 C*3»lojlu ISTANBUC T»l 212 S M 3 2 0 1 F U 2 1 2 5 İ M 1 11 0 BİLGİ YAYINEVİ Mefrutlyet Caddasl, 46 / A Y«nlf*hlr 06420 / ANKARA Tel : (0312) 434 49 »a 431 81 22 Fak* : (0312) 431 77 58 www.bllglyaylntvl.coin.tr • cmall: lnlo@bllglyayln«vl.com.tr