Katalog

Fransız Edebivatına titiz bir bakıs Yrd. Doç. Dr. NEDRET TANYOLAÇ ÖZTOKAT* ilbilim, anlambilim, sesbilim, sözlükbilim ve göstergebilim alanlarındu gerek özgün çalışmaları, gerek iinlü kuramcılardan yaptığı yetkin çeviri ve derlemeleriyle Berke Vardar, dil vc anlam konıılannda çağdaş yönelimleri, çağdaş yöntemleri gündeme getirmiş ve kendisini izleyen araştırmacılara yol göstermiştir. Son yıllarında daha çok dil sorunları üzerinde yoğunlaşmış, ünivcrsitcdc vcrdiği derslerde ağırlıklı olarak scs, sözcük, tümce açılarından Fransız dilinin yapısını incelerken, biz öğrencilerini de kendi anadilimizin yapısı ve gelişimi üzerinde düşünmeye yöncltmişti. Yine bu son dönemde yönettigi tezler çağdaş dilbilimin değerbilim vc sözdizim alanlarına ilişkin özgün birer çalışnıa olacaktı (Necmettin Sevil ve F.mel Ergun'un doktora tczlcri). 198485 ders yılında biz son sınıföğrencileriyle yaptığı Eski Fransızca ve Sözlükbilim dcrslcrinde hocamızın bizlere başdöndürücü gelen D o engin bilgisinin yalnızca dilbilim alanına özgü olmadığını anlayacaktık. Latin edebiyatının ustalarından, Ortaçağ Fransız edebiyatının ünlü ozanlarından seçtiği parçaların dilbilgisel çözümlemelerini daracık bilgilerimizle anlamaya çalışırken yepyeni bir gerçeği kavramıştık. Bizlere dilbilimi sevairen, Fransız dilinin geniş olanaklarıyla bizleri tanıştıran, ana dilimize özen göstermemiz gerektiğinin bilincine varmamızı sağlayan hocamız Fransız edebiyatı konusunda da derin bir bilgiye sahipti. Sonsuz bir keyif kapısı aralanmıştı bizler için. Artık dilimiz döndüğünce paralamaya çalıştığımız Latince atasözleri ve deyişlerin yanı sıra PascaPdan, Descartes'tan, Racine'den tümceler dilimizden düşmez olmuştu. Dcrs aralannda Edebiyat Fakültesi'nin o karanlık koridorlannda, clinde sigarası, ı^ıl ışıl gözleri, ölçülü ve aydınlık gülümscmesiyle bizim dil ve edebiyatla ilgili sonu gelmez sorularımıza ve Latince paralamalarımıza büyük bir saygı vc sevgiyIc "katlanırdı". Aramızdan Dazılarımızın bu alanlan meslek seçeceğimizi hissediyordu belki de. Keske birlikte çalışmaya başladığımızda o keyifli öğrencililc anlarını nocamızla yeniden değerlendirecek zaman olsaydı. Ama olmadı. Ber ke Vardar öyle bir enerjiyle doluydu ki sanki hepyanımızda olacaktı. Öyle sanırdık o sıralar. tsmail Yergıız'un değcrli çabalarıyla yeniden ve bir ciltlik haÛnde yayımlanan Berke Vardar imzasını taşıyan Fransız Edebiyatı adlı yapıtı elime alır almaz böyle bir dııygu sefine kapıldım. Bir yanda Fransız işlevselcilerinin önemli bir üyesi, bir yanda Türk Dili'ne önemli katkılarda bulunan bir aydın, öte yanda Fransız edebiyatının her dönemine egemen bircdebiyat tarihçisi. tşte böyle bir bilim adamıydı Berke Vardar. Onun bu doluluğuydıı bizlere bilimi sevdiren. G8IIİS DİP IHMIOfNMINİ Fransız Edebiyatı adlı yapıtın ilk bölümü olan "(Ortaçağ Edebiyatı", Fransızca'nın temelini oluşturan dil katmanlarıyla ilgili bilgilerle başlıyor ve Fransızca yazılmış ilt mctinlerden yola çıkarak François Villon'un yapıtlarına ulaşan geniş bir çizgide bu önemli çağı inccliyor. Ortaçağ'ın tüm edebiyat türlerini ve başlıca yapıtlarınt ele alan bu bölümü "XVI. yüzyıl" izliyor. Ortaçağ'dan bu yeni döneme geçişin Fransız toplumu vc düşüncesi açısından da bir decerlendirmesini kapsayan bu bölümde düzyazı ve şiir türlerinin önde gelcn adlan (Pleiade ve Lyon okulu, Rabelais, Montaigne...), yapıtları vc bağlı oldukları görüşlerle açıklanırken, bu dönemde verilmiş öteki türler de ele alınıyor ve Rönesans'ın Fransız düşünce tarilıine yansıması an latılıyor. "XVII. Yüzyıl Edebiyatı" adlı üçüncü bölüm yine çağın diişünsel, toplumsal ve yazınsal bir panoramasını sunarak başlıyor ve bu parlak çağı üç ayrı döncmdc inceliyor. Altın çağ olan Klasik döneme (16601685) gelinceye kadar ilk dönem, siyasal çalkantılar kadar, dinsel (janscnizm), düşünsel (kartezyanizm), ya da yazınsal (nrcsyozite) akımların vc Corncille tragedyalarının titiz bir incelemesini kapsıyor. Klasik dönem ise temel kavram ve ilkeler açısuıdan tamamlandıktan sonra önemli temsilcilere ve yapıtlarına göre inceleniyor. Tıpkı CorneÜle gibi Racine de tragedyalarına egemen olan konu ve yazınsal anlayış açısından ele alınıyor. Ayrıca klasisizmin öteki kuramcıları inceleniyor. "Geçiş dönemi"nde de ünlü ustaların yaşam, yapıt ve görüşleri inceleniyor. "Eski Yeni Tartışması na ayrılan bölümle bu yüzyıla ilişkin gözlem ve bilgiler son buluyor. Yapıtın son bölümü Aydınlanma Çağı'nı kapsamlı bir biçimde ele alıyor. Yine üç dönemde incelenen "XVIII. Yüzyıl Fransız Edebiyatı" adlı bu bölüm, toplumsal, siyasal, yazınsal ortamın betimlenmesinden sonrayazarları ve yapıtlarını inceliyor. Çağa damgasını vurmuş Montesquieu, Voltaire, Diderot gibi ünlü yazarlar, dönemin başyapıtı Encyclopedie son derece titiz bir incelemeylc tanıtılıyor. Öteki yüzyıl edebiyatlarınm in celenmesinde olduğu gibi bu dönemde verilmiş yapıtlar da türlerine göre değerlendiriliyor. Böylece okur, her dönemde yazarların başvurduğu yazınsal türlerin bütüncül bir sınıflamasına ulaşmış oluyor. Ortaçağ'dan Aydınlanma Çağı'na kadar, edebiyatı bclirleycn koşulların da ışığı altında temel yapıtlar, türler, alumlar, görü^ ler, tartışmalar, yönelimler Berke Vardar'ın o eşsiz bilgi birikiminden süzülerek günümüze geliyor. Fransız Edebiyatı'nı incclcme alanı olarak seçmiş öğrcnci ve araştırmacılar kadar, Batı düşüncesi ve cdebiyatına ilgi duyanlar için de önemli bir başvuru kaynağı yeniden okurlarla buluşuyor. Bir türlü dinmeycn özlemimize bir avuntu gibi... • (*) /. Ü. Edebiyat Fakültesi, Fransız Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Cerek özgun çalı$maları, gerek unlu kuramcılardan yaptığı yetkin çeviri ve derlemelerlyle Berke vardar. dil ve anlam konularında cağda$ vönellmleri, çağdaş yöntemlerl gundeme getirmls ve kendisini izleyen ara$tırmacılara yol göstermistlr. Tahsln Yücel ve Berke vardar bir ödül törenlnde (ustteı. Prof. Dr. BERKE VARDAR Subat 1934'te doğdu. Istanbul IJnivcrsitcsi Edebiyat I'akültesi Ro man Dilleri ve Edebiyatları Bölümü'nü bitirdi. Aynı bölümde asistan oldu; 1963 te doktorasını vcrdi, 1970'te doçent ye 1977'de profesör oldu. t.Ü. Yabancı Dillcr Yüksek Okulu Müdürlüğü (1978 1982), l.Ü. Edebiyat Fakiiltesi Yabancı Dillcr Eğitim Bölüınü Ba^kanlığı (19821W>), t.Ü. Atatürkîlkeleri vc Inkılap l'arilıi Enstitüsü Müdürlüğü (1989), Türk Dil Kurumıf nda yönctinı kuıulu üycliöi yaptı. Dilbilim ve özellikle de sözlükbilim alanında ycrli ve CUMHURİYET KİTAP 1 yabancı dergıleıde çok sayı da yazısı yayımlandı. Ozcllikle de önemli kuramcılar dan yaptığı çevirilerlc dilbilimin l'ürkiye'de yaygınla^masını sağladı. Ayrıca Tiırk Dil Devrimi'ne ilişkin yazı ve yapıtları vardır. Meydan Laroussc vc Büyük Earous.se Sözlük ve Ansiklopedisi'nin hazırlanmasında katkıda bu Iunmuştur. Fransız Hükümeti kendisine Falmes Aca demicjııes nişantnın "cheva lier"(1978)ve"ollicicr" (1988)payeleriyle()rdre National de Mcrite niijanının "chevalier" (1985) payc lerini verdi. Başlıca yapıtları: Etudc lexicologiquc d'un champ notionnel. Le champ notionnel de la liberte en IVance de 1627 a 1642 (doktora tezi) Structure fondamcntalc du vocabulaire social ct politi que cn Francc, dc 1815a 1830 (doçentlik tezi) Fransız Edebiyatı, î cilt, 1965,1967,1972 Dilbilim Sorunları, 1968 Unc Introduction a la phonologie, 1975,2. baskı, 1984 Dil Dcvrimi Üstüne, 1977 Dilbilimin l'emel Kavranı vellkeleri, 1982 XX. yy Dilbilimi, Kuramcılardan Seçmeler, 1983 Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, 1988 Aydınlanma Çağı Fransız Yazını, 1985 Çevirileri: A. Meillet M. Lejeune, Dillerin Yapısı ve Gelişmesi, 1967 J. Vendryes, Dil ve Düşünce, 1968 P. Cıuiraud, Anlambilim, 1975,2. baskı, 1984 F. dc Saussure, (<enel Dilbilim Dersleri, 2 cilt, 1976, 1978; 2. baskı, 1985 R. Barthes, Göstergebilim tlkclcri, 1979 A. Martinet, lijlevsel Genel Dilbilim, 1985 SAYFA 5 SAYI 460