Katalog

"Oykücülüğümün sımrlarım nenisletmeve calısıvopum" Öykücülüğümüzün önemli adlarından Osman Şahin "Kırmızı Yel" ile başlayan yazarlık serüvenini Feridun Andaç'la konuştu. FERİDUN ANDAC Osman Şahin'le yazarlîğt üzerine... (( •T7' $ " ™ L V. ku httahtnız Mahşer lı (1998) zıngınLştınu bır duztyt trt}tırı ynrtunuz Oncc vazariığnı/zın olu\umu kaynaklan, ttkı vc ızlırı uztrtnde dura lım Dıclc Koy Fnstıtusu'nt gıttığım yıllar, bin,ok şeyı gormeye başladığım halde he nu/ tanımlayaiTndığım bır doncmımdı Enstıtude bi7e, okuduğunu anJama, eleş tırmc, doğru soru sorma ınceleme, değer lendırme gıbı yaşamın temel daınarlarını ranımamı/ oğretıldı Sıvcrek te, Fırat yo resındekı asııet koyu Kalcmh'dc oğret mcnhğe başladığımda bavulum kıtap do luydu Ayrıca Sıverek'e maaş almaya gıt tığımde kıtapçıdan Varlık dergısı ıle ye nı çıkan kıtapları alırokurdum Bu kıtap lardan ilk aklıma gelenler, John Steın beek'ın "Parckrve Insanlar", "Sardalya Sokağı ' lncı '"BılınmeyenBırTanrı ya", Erskıne CaldweH'ın "Toprak Hasre tı", Jack London un, "Ateş Yakmak", "Donek", "Yaşamak I Iırsı", Lrnest He mıngvvay'ın "Sılahlara Veda", o yıllann Nobel odullu yazarı lzlandalı Halldor Laxness'ın "Salka Valka", Romen ya7an Panaıt Istratı nın yapıtları, KemalTahır'ın "Koy'un Kambum", Mahmut Makal'm "Bızım Koy' u, Yaşar Kcmal'ın "InceMe met"ı, Orhan Kcmal'ın "Babaevı","Ava re Yıllar" ıle "Ccmıle"sı, Oktay Akbal'ın "Sııçumu/ tnsan Olmak", "Bızans Defi nesı", "Bulutun Rengı", Talıp Apaydın'ın "SanTraktor"u John Steınbeck, lack London, Panaıt tstratı, Yaşar Kemal ve Orhan Kemal be nı en çok etkıleyen ya/arlar arasındaydı Yaşar Kemal ın "lıue Memet" ronıaııın da anlatılan doğa, eşkıyalar, ağalar, toprak yuzunden koylulerle ağaların savaşımı, candarma baskısı, Fırat yoresınde de var dı Yaşadığım oıtam ve mekân, Ince Memet romanında anlatılan mekânın aynı sıydı Toroslar'dakı yoksul çocukluğıımda, 1 ırat yoresınde tanık olduğum akıl almaz gerçelder, okuduğum kıtapiann bende bı raktığı derın 1/ bırıkım ve etkılcr Çok okuyan ınsanda yazma ısteğı aıtaı derler Sureklı koşan bır ınsanın bır gun kcndı nı bır yanşta deneıuesı gıbı bende dc go rup yaşadıklarımı yazmak duşııncesı lyı ce yoğunlaşmaya başlamıştı Yaşadığımız ı nğrafya, kultım lorlam ve yazıyla yuzlı^nn. Bunlann buluşma noktalannı anlatmantzt ısttyorııtn Doğaya vc yaşama daır bcllcğım ılkın Toroslar'da oluşmuştur dıycbılırım Ço cuk doğduğu /aman ana kamından nasıl doğum ızleıı ka/anıısa beıııın c,ocuklu ğumda lorosdoğasmın i7İcrını taşır Do ğa belırleyıcidıı ınsan huyunu suyıınu ondan alır loıoslar yalnı/t 1 temi7 hıva oıman, sAck dcgıldiı Hcı canlıya yaşa mı.korkuyuvc olumuogrent Oı^ vc pcn ı,e yasası gc<,cılı oldugtı 1 , 1 acmı.ısı/ vı 11 1 oknırutııduı ılog 1 Aldahavak gtlmeyen /oıluklaı kalkşlıkkr pusular, avlanırkcn SAYFA 12 av oluverme duru mu, yaşam ve olum korkusuvla bırbırle nnc saldıran yuzlcrce canlının yaşadığı yerlerdır Toros doğası Yetıştığırr) kulturel ortama gelınce, koyıımde, Selçuklu ve Osmanlı'yı kuran Oğu/ lıırklen nın kullandığı saf Oğu/ 1 urk^esı ya da, Yu nus hmre Turk<,esı dedığunız dıl konu şulıırdu Yalın, do ğa(,lama fazlalıkla rından arınmı^ bır dıldıı bu Bunun ya nında Orta Asya Şa manlığVndan kalma pagan kulturlcrın et kısı buyuktu Pagan kulturlerde doğa, gı zcmh, tanlı gu^Ienn at oynattığı yerleı olarak bılınır Her şeyın bır nedeııı var "Benl yazmaya Iten blr başka neden de küçükten bert yaşamımın her dır Makamlar, Ma anına sınmlş olan yoksulluğumun ic dünyam uzerlnde bıraktığı izler olmustur" dıyor Osman Sahln kam la^ları, yatır lar Bunlann hepsı de Oıta Asya !janıanlığı'ınn kuhurı/lerı le akar ruzgâr kasırga gıbı eser, yağmur nı taşırlar İ urkler Muslumanlaşınca ya lıiMinla ınerdı Bu doğada ınsanlar da ha tırları turbclcştırmışlcrdır Yatır kultııru reketlı ve konuşkandılar " Dıl ınsanın ağ aslında bır saman kultuı udur Ve Anado zında sesıyle yarattığı bır sudur, konuşlu'nun Turklcşmesındc oncmlı rol oyna mayanın suyu kurur" sozu onlarıııdır misjtır Ağıtçı soydan gclcn kadınlar vardı bır de Yurek par(,alayıcı, ıçe ışleyen agıdar Söziii aııiatııı geleneği yakarlardı Yalnızca olen kışılenn ağıtını Aynca yaygın bırso/lu halk anlatım ge değıl, yıtıı ılen değerlı bır e^yanın,olen bır leneğı vardı koyumuzde Her aılenın, hayvanın ağıtını da yakarlardı On uç yd obanın ve koyun canlı anlatıcıları var (jiftımızı surdukten sonra olen Sarı dı Anlatıular ya^lı, saygın 'Bey ana'lar oku/'umuzun ardından anamın yaktığı dan oluşurdu B17 onlara 'Bıyana' derdık ağıtı unutamam Bey ana'lar, erkek gıbı tutun sarar ıçerler, Kara Havva, Kara Hapa, Makınecı Fat ayakkabıları olduğu halde gıymez, kış ya/ ma, Ummulu, Sankız Âyşc bu agıtçı kayalınayak dola^ırlardı Sozferı dınlenır, dınlardanba/ılanydı (Hapa,Ilıtıttann saygın kışılerdı Ancak askerlıöını yapmn; çası Hepat'ın gunumu/ Turkçe'sındekı olanlarla, evlenerek sorumluluk ustlen adıdır) mış olanlar, Bey ana laruı yanında otura bılırler, tıgaraıarını yakabılırkrdı Bey Ajtaysblnıo SJMUU ana'lar, kendı aılelerının, obalarının sese Ağıt(,ı kadmlardan Kara Havva, seferdonuşen tanlı bır tarıhıydıler Bey ana'lar, berlıkte askere alınan ve şehıt duşen yu Dedemkorkut'tan, Ezop'tan, (oınefiın /e yakın askenn tek tek ağıtını yakmış, on'Sısyphos Eff>anesı'nı ben ılkın onlaraan ların namlarını yaktığı ağıtlarla koyumuz dınlemıştım Lfsane kalıramarunın adı da ck yıllartayasatmıştır Âğıt yakmak, ağıt Memet tı) 1 Ia/retı Alı cenklerınden, Ke soylemek ba^lı başına bır soz ve ses usta rem ıle Aslı dan, Surmeh Bey'den Koroö lığıdır So7lcyakıştırma, benzctme, ınışlı kı'ndan oykuler, dcstanlar anlatırlardı c,ıkışlı bır çığlıkta saatlercc gozyaşı doke Aıılatükları oykulerı koyumuzun mckâ bılme ağlayabılme sanatıdır nına, yanı loros un doğasına gore uydu Bu vc buna lx:nzer oıtamların <,oeuğu rur soylerlerdı Bunun sonucunda bızler olmamın yoğun etkılerı vardı ustumde ormana oduna veya koyun kc<,ı otlatma Sızın yazarlık dokunuzu vareden bu ıkya gıttıgımızdt, Delı Dumrul'ıın Tcpc lınıt uzumabırsurcyazmadan soludunuz goz'un bır yerlerden karşımıza «jikıvere Pıkı, yaımak, anlatmak du\unce\ı hangı ccgı korkusııyla vaşardık \nn(tt oltişlu* Sonu^ta bunun ıvmtsı na \ıl oldıtS Bey ana'lar bazen de kendılıkleı ınden ()lumt>uz, ılkel koşullarda yaşayan bır oyku, m ıv)l du/trlcr, kendı \ dunyaları ınsanın, normal koşullarda yaşayan ın nı, (,evıclcıındt olup bıtenlcıı ya^atııııı^ sandan daha (,ok anlatacağı konular ola olayları aşkları duşlerı bır masal ve oy caktır Benım gorduklcrımı, yaşadıkları ku rormuna uydurarak anlatıılaı, boyle ını anlatmam ı<,ın de bır<,ok nedcnım var ce kendı kuçulc cpope'lerınıyaıatıılardı dı I ırat yoresınde hcı gun karşılaştığım Koyumu/ sıradagiarla ^cvrılı do^al kale ,\u msan gcr(,oğı, govdt dal gıtmış, yal duıumıındaoldugıından yu/luc<. vılka nı/ kokuvle ıdare edılen ha>atlar Yaşa palı kalmıij bır vc rdı Bu da Bı\ ına'h nıın or ıda sıısu/ toprakların arasında Fı 1111 duşscl dunvalarını /engınk^tiRiı, ya tat gıbı vanlı^ aktığını goımek, sel sııla latıuyanlarınıbcsleyenbırogı oluştıırıır nnııı odıın kutııklcrıylı bıılıktL sıınıkk du vıpgctııdıgıınsanolukrı Ogunckadar Toroslaı ılalurşeyhaıekethalındc>dı kulın bedcnını tanımadıgım halde bır kıpıı kıpırdı Taı? yuvarlanır, su gurultuy maraba kansının doğumuna çağınlmış ol mam Fırat ınsanının sılaha olan tutkunluklan, yedı sekız yaşındakı oğrencılen mın tabancayla sınıfa gırmelen, bıtmez tu kenmez kan davaları Okul, sıra, kara tahta, oğretmenevı hak gctıre C.undu/ okul, akşam konuk odası, gecelerı de ya tak odam olan tek goz odam Gecelerı un lu eşkıyalardan Bekır Gulel (Bekıro), ıle Eşkıya Huso çıkar gelırlerdı Ora ınsanı mızın ağır dınsel korkulara, muskalara surgun edılen umutları, ıçlerındekı yara dan sızan kanı, kısa, yalın sozı.uklerle ya/ maya çalıştım Fırat ınsanı, n,gudulenyle, yaşamlannı kaplayan rezıllığe karşı çıkarken, dış go runumlenylc aynı duzene saygıülat mış gı bı sureklı bır ıîalemı yaşarlar Çelışkılerle yuklu bır karşıdıklar ınsanıdırıar Fırat'ın oksuzlen, Guneydoğu tanmının zencıko lelerıdır onlar Kınşıklıklarla dolu yuzle n, bınlerce yıllık Sumeı tabledermı andı nr Korku ve baskı yuzunden yaşama olan ısteklerını asla dıllerıne vuramazlar Duy gularının adını bıle anmaktan çckınırlcr lopraksızlıklarının bır yazgı okkığunu \< bu yazgılarının hıç değısmeyeceğıne ına nırlar Âğalarısırtlarınıokşayınca "Ağam bana, kapımdakı kopek demış1" dıverek (,ocuk gıbı scvınırler Bu ve buna benze yen bırçok gerçeğı yanımda taşıdığım def teı sayfalarına gızlıce yazardım Benı yazmaya ıten bır başka neden dc, kuçukten ben yaşamımın her anına sınmış olan yoksulluğumun ıç dunyam u/erınck bıraktığı ızlerolmuştur Koy kokenlı olu şumun zamanla hor gorulmcsı vc buna karşı duyduğum ofke olmuştur Bu duy guların ayırdına daha cok kcntlerde var dığımiboylemelıyım "Buadamkoyluduı, kulturu de koyludur" gıbiMnden alaylar la c,ok karşılaştun İnsanlara tepeden ba kan boylesı tu7ak anlayışlann kokenını, yanı beyaz adamın sıyan adama, Arvupa Amerıka 'Ben Merkezlı' bır anlayıştan kaynaklandığını bılıyorum Insan ınsana, kııltur ve gelır duzeyı ne olursa olsun, yan dan, ustten bakmamalı Dun olduğu gıbı bu gun de hılekârlığın, kurnazüğın sunge sı sayılan unlu Yunan mıtolojısı kahrama nı 'Ülysse'e ve onun gunumuz sınemasın dakı ardılı, Dallas dızısının 'Ceyar'ına ozenmek, herkese onerılen bır moda ol du Oysa asıl ovunulecek, ornek aünacak ınsan, çağımızın unlu ınsanbılımcısı Cla ude Levı Strauss'un, kulturlerı ve yaşam ları nc olursa olsun, en basıt yerhlerı bıle kuçuk ve hor gormeyen, onlan en A/, uy gar ınsanlar kadar seven, sayan anlayışıdır Yazın ortamıyla yuzle^memzden \nz edelım bıraz da'Na «/ karştlandınız na ul karyladtmz? Umudumun fevkınde bır ılgıyle karşı landığımı soylcmelıyım "Edebıyatımı/da ta7e kanlar" başlığıyla gazete ve dergıler de boy boy resımlerım çıktı Oykum Cumhunyet gazetesının kultur sanat ekın deyayımfandı DoğanHızlan, AdnanOz yalçıner, Rauf Mutluay roporta) yaptılar nenımle Edebıyat dunyamızın ortasına paraşutle ınmişım gıbı duygular yaşadım Kırmi7i Yel kıtabım i(,ın, Hasan İ77ettın Dınamo, Omcr I aruk loprak, Tahır Alangu, Mehmet Seyda Ahmet Koksal, lomrıs Uyar, Selım Ikrı ve Mehmet F,rgun ve daha bırcokları yazılar yazdılar, go ruşkrını açıkladılar Oykulerım ustune olıımlu olumsıı/ haklı eleştırılerde bulun dular Ahmtt Kabaklı,'şıhları' oykulerım de kuçuk dıışııtduğum i(,ın oykulerımı olumsuzlayan bır tavır ıçındeytıı Ba/ı ya /arlar da "Kıtabın heı sayfası kan koku yor Hıkâyesı yırtıcılık'tan, 'kan koku su'ndan afıyoı gutunu" dıyc yazdılar As lında haklıydılar Ama o 7amanlar buna sı nıı lenmış, dergıkrın bu ınde şoyle bır kaı şılık vermıştım "Neyapayımkankokuyorsa Ya7dıcım voreleun gcr^cğı oyk Okurlanmın duy gııları ıncıneıek dıvo go/ıımk goıup >a şadığım acı gcr(,ıkftrın ııslunu kanı.ıyla tatlandıramazdım Benım i(,ın okuıl.ıtclan oncc ger«,eğc saygı gdıı " ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 460