Katalog

1933. Erzurum. Kizaklar, ulasımtelnolduuu kadar subay ve memur alielerlnln kış eğlencelerihde de kullanıhyordu (üstte). DP'nln seçimlerlnde büyük etkl yapan afl$l (yanda). ' le fotoğraflarına dayanan bu anlatım, yazılı anlatımın başaramayacağı bir zenginliği ve duyarlılığı taşımaktadır. Bu grubun ifcinci kitabı isc 75 yılda değişen yaşam değişen insan Cumhuriyet modalan adını taşıyor, vaşam biçiminin nasıl değiştiğini zengin bir görsel malzemeyle birlikte sunuyor. Cumhuriyetin çağdaşlaşma projesinin en çarpıcı yönlcrinden biri de modern sanat alanında yaptığı çok yönlü atılımlar olmuştur. Sanat alanındaki atılunların sadece ikisi dizimiz içinde iki kitap halinde yer almaktadır. Bunlardan biri Cumhuriyetin renkleri ve biçimleri adını taşıyor. Görsel sanatların tüm alanlarını kapsayan bir zenginlik içinde yaşanan gelişmeleri ele alıyor. Diğeri ise Cumhuriyetin sesleri adını taşıyor. Cum huriyetinin müzik alanına yaklaşımını tüm çeşitliliğiyle ve gerilimleriyfe ele almaya çaIışıyor. 13 kitaplık bu serinin Cumhuriyetin çağdaşlaşma projesinin bazı yönlerini kapsaın dışı bıraktığı açıktır. Bu açıkların bir kısmını Tarih Vakfı'nm Türkive Bilimler Akadetnisi'nin öncülüğünde, Tıirk Sosyal Bilimler Dcrneği'nin katüımıyla birlikte düzenledikleri uluslararası kongrenin iki cildik Bilanço 19231998 adlı yayını kapatacaktır. Kanımca 13 kitaplık Bilanço '98 yayın dizisinin değeri önümüzdeki yıllarda kullanıldıkça daha iyi anlaşılacak ve temel başvuru kaynaklarından birini oluşturacaktır. • Cumhuriyetin tüm renklerini yansıtan on üc kitap hk kitap: Cumhuriyet Aile Albümleri umhuriyet'in Aile Albümleri, aynı adı taşıyan serginin kitabı. Editörleri Oya Baydar ve Feride Çiçekoğlu. On yedi Cumhuriyet aüesi. Karadağ'dan Amasra'ya, Kafkasya'dan Istanbul'a, Tebriz'den Adıyaman a, Rusçuk'tan Eskişehir'e, Horasan'dan Hacımirza köyüne, Tiına boylarından Söke ovasına... 20 yüzyılın savaşlarla savrulan ilk kuşağı ve onları izleyen üç Cumhuriyct kuşağı. Âilelerin özel albümlerinden seçilmiş yüzlerce fotoğraf ve kısa tanıtımlarla, bu toprakların başdondürücü insan mozayiğini Cumhuriyet in 75 yılı içinde izleyen alışılmadık bir kitap. Bir tür resimli tarih. Cumhuriyet kuşaklarının Cumhuriyet buluşması'nın satırbaşları. Birkaç örnekle yctinelim. Hiç tanışmamış, belki niç karşılaşmamış iki aile, Kuruyazıcılar ve Hacımirzaoğulları. Mimar Adnan Kuruyazıcı, Hasanoğlan Köy Enstitüsünün proje mimarıydı. Hacımirzaoğulları, Hasanoğlan Köy Enstitüsünün ilk mezunlarını çıkardı. iki Cumhuriyet ailcsi bu kitapta buluştular. Gökberk ailesi ile Kutat ailesi de hiç tanışmıyorlardı. Ama îstanbul'a ilkgiren lıomutan Şükrü Naili Gökberk Paşa'yı bir kurtuluş günü töreninde selamlayan Kuleli askcri lisesi bandosunun başmda genç subay adayı Reşat Kutat vardı. Aslında dizinin en ilginç kitaplarından biri bu adı taşıyor: Cumhuriyet'in Renkleri, Biçimleri. Profesör Ayla Ödekan'ın editörlüğünü üstlendiği kitapta heykeliyle, resmiyle, sinemasıyla, grafiğiyle, karikatürüyle fotoğrafıyla seramiğiyle, çizgileriyle 75 yıl yansıyor. 75 yılda görsel sanat lardaki ve bakişlardaki değişim, uzmanlann kaleminden ve ustaların ürünlerinden bizebirserüven anlatıyor. Ancak Cumhuriyet'in renkle ri tanımlaması galiba sadece bir kitabı değil bütün diziyi de anlatan birnitcleme. 13 kitabın adları dızinın kapsamını, 75 ydın renklerini haber vcriyor: 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık'ta, editör Prot. Yıldız Sey, kitabın konusunu şöyle özetliyor: "...Kitapta modernıst Cumhuriyet ideolojisinin 75 yılda kentlere ve mimarlığa etkilc rini, artılan veeksilcri, başardıkları ve başaramadıklarıyla bulacaksınız..." 75 Y.lda Kadınlar ve Erkek C BlrTürk Urası. r tertlp, 1927. Carkları Döndürenier kltabından blrfotoğraf (aittaı. vehbl Koç Işcller arasında (ortada şapkalı). Kücük Fotofirafta ise KOÇ Imparatoriuuunun üç ku$agi bir arada. ler. Kitabın editörü Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu, kitabı kadınlaraadamış: "...bu kitabı Cumhuriyet'in ilk kuşağının, Cumhuriyet'in kazanımlarına sıkı sıkıya sahip çıkıp ileri atılan cesur kadınlarına; onlann, daha fazlasını isteme ve eleştirel yaklaşma cesaretini gösteren, kendi çocuklarına direnme ve başını dik tutma gücü aşılayan kızlanna; bizim kendimizi, düzeni vc dünyayı sorgulayacak ve değiştirecek mücadele cücü kazanmamızı olanaklı kılan kadınerkek herkese armağan ediyoruz." 75 Yılda Paranın Seriiveni. Editör MustafaSönmez'in sunusundan: "...Türkiye'de paranın 75 yılı anlatuırken söze mor binlikten 5 milyonluk banknota, oradan plastik paraya uzanan serüveniyle başlandı Bugün 3 bin dolarlık kişi başına geÜri ile 'geıışme yolunda' görünen Türkiye'nin kişi başına gelirinin bundan 75 yıl önce, 1923'de sadece 45 dolar olduğunu unutmamak gerekir..." Banknotlar üzerindeki sembol ve fotoğrafların 75 yıllık serüveninden bankalara, gelir dağılımından borsalara kadar, paraya ilişkin tüm konular bu kitapta toplanmış. 75 Yılda Köylerden Şehirlere. Kitap Türkiye'de tarımın 75 yıllık gelişımini vckırlardan kentlere göçlerin öyküsünü anlatıyor. Kitabın danışmanı Prof. Oya Köymen. Sunuşyazısındabir soru soruluyor: "... 1920'lerin o ünlü özdeyişi, 'Köylü memleketin efendisidir'; populist bir söylemden ve ülke nüfusunun yüzde 80'ini meydana getiren köylü kitlelerine patcrnalist bir selamdan mı ibaretti". Sonrayanıt geliyor: "Kuşkusuz daha fazla ve anlamlı bir şey. Bir emir, bir istem ve bir özlemdi...". Kitap, bu iddialı yanıtı, ülkemizin en yetkin sosyologlarının, iktisatçılarının, bilim adamlarının araştırma ve vazılarıyla, bugün kentleri boğan göc dalgafarını da kapsayan bir genisükte açımlıyor. 75 Yılda Çarklardan Chip'lere. Dizi'nin, Oya Baydar'ın editörlüöünü de üsdendigi bu kitabı,75 yüın sanayileşmeserüvenini işliyor. Nasıl işlcdiğini ise editörü Şjöyle anla tıyor: "Sanayi, sanayileşme, sektörler, işlctıııeler, sanayi sennayesi, sanayi politikalan, fabrikalar, çarklar, uişliler, yüksek fınnlar... Dışarıdan bakıldığında soğuk ve kupkuru sözcükler. ()ysa bu sözcüklerin her biri nıilyonlarca insanın aşı, ekmeği, hayatı, kaderi dcmek; bir 20. yüzyıl toplumunun yerküredeki serrüveni, bir ulusdevletin kuruluş macerası demek 1920'lerde bir zorunluluk ve el yordamıyla bir arayıştı sanayileşme. 1930'larda sihirli bir sözcük, ateşli bir tutku, bir meydan okuma, tam bağımsızlık umudu, Kemalist devrime inanmış bir kuşağın modernleşme ve bir ulus yaratma projesinin odağıydı..." 75 Yılda Carkları Döndürenler. Dizinin bu kitabı, bir önceki kitabın devamı değilse bile tamamlayanı. Oya Baydar ile Gülay Dinçel'in ortakfaşa editörlüğünde yayımlanan kitapta portrelerle, anılarla, röportajlarla, araştırma yazılarıyla, çarkların hangi yanında, hangi cephede dururlarsa dursunlar, sanayileşme romanında tuzu ve rolü olanlar üstüne bir izlenim aktanlmaya çabalanıyor. En ünlü sanayicilerden, diiz sanayi işçilerine ve "kallunma ütopyasının askerleri" olarak tanımlanan 1930vc40'larınkamu işletmelerindeki mühendislerine kadar uzanan geniş bir palet, kitaba Türkiye'de sanayileşmenin romanı lezzcti veriyor. 75 Yılda Eğitim. Cumhuriyet'in en zorlu ve en atak çabalarının başında kuşkusuz eğitim geliyor. Editörlüğünü Doçent Fatma Gök ün yaptığı kitap özellikle Köy Enstitülerine geniş bir yer ayırarak Cumhuriyet'in 75 yıllık eğitim çabasını, başardıkları ve başaramadıklanyla; din eğitüni ve 8 yıllık eğitim gibi son yıllann en sıcak tartışma konularıyla; eğitimde fırsat eşitüği gibi can ahcı kavramlarla ve farklı görüşlerdeki farklı kalemlere olanak tanıyarak aktanyor. 75 Yılda Düşünceler, Tartışmalar. 75 yıl boyunca en derin kopuşlar, en sert tartışma ve çatışmalar kuşkusuz düşünce, dünya görüşü (ideoloji) ve siyasal tercihler temelinde oldu. Dizinin bu kitabı, bu çetrefıl ve karmaşık konuya cesaretle eğiliyor ve belli başlı tartışma, eğilim ve yönelimleri 75 ydın izleğinde serailiyor. Cumhuriyet'in 75 yılı boyunca gözlenen düşünsel, ideolojik ve siyasal farklı laşma ve çeşitÜlik kitaba imza ko yan yazarlarda da yansıyor. Kitap Cumhuriyet tartışmalarını "tartışarak" sergiliyor. Editörü Prof. Mete Tunçay. Cumhuriyet Modalan 75 Yılda Değişen Yaşam, Değişen İnsan. Cumhuriyet'in 75 yılı boyunca bu topraklar, yaşamın bütün dallarında köklü, keskin ve sancüı değişimlere, dönüşümlere sahne oldu. Oya Baydar'la Derya Özkan'm, editörliiğünü birlikte üsdendikleri kitap bu yer yer başdöndürücü, yer yer gözyaşartıcı, yer yer çocuksu, yer yer kederıi, yer ver keyıfli değişim ve dönüşümü çok geniş bir alanda yansıtıyor. Dizinin belki de en üginç ve keyıfli okunacak kitabı. 75 Yılda Tebaa'dan Yurttaş'a. Yüzlerce yıllık "Osmanh tebalığı"ndan bir gecedc "Cumhuriyet Yurttaşlığı"nageçilemiyor. O yüzden editör Prof. Ârtun Ünsal, sunuş yazısında " Yurttaşlık zor zenaat" diyor ve ekliyor: "...Kuldan tebaaya, tebaadan yurttaşa doğru giden yolun Cumhuriyet'le kısaldığı tartışılmaz bir gerçek. Ancak bu yolun sonuna gelmediğimizi, zaman zaman tökezlediğimizi, duraldadığımızı da bih'yoruz..." On dokuz bilim insanının imzasını taşıyan kitabın sunuşunu editör, "Kitaptaki her yazı, yazarını bağlıyor; laik, dcmokratik ve özgür bir Cumhuriyet'e güven ve özlem ise hepimizi" diye noktalıyor. Cumhuriyet'in Sesleri. Dizinin sonuncu kitabı Cumhuriyet'in Sesleri başlığı ile müziğe ayrdmış. Doğu ve Batının Türkiye'deki en keskin çatışma noktalarından biri de kuşkusuz müzik. Bir çağdaşlaşma ve Batılılaşma projesi olan Cumhuriyet, inkılapları arasına müziği nasıl kattiı* Musikidc inkılap mümkün müydü? Editörü Gönül Paçacı olan bu kitap bir anlamda bir çatışmanın da öyküsü... • 1939, Eğttmen kursunu bltiren eğltmenler görev yerlerlne hareket etmeden önce kendl yaptıklan tahta bavullaria. CUMHURİYET KİTAP SAYI SOS SAYFA 6