Katalog

tozlu arşivlerinden çıkmış sımsıcak fotoğraflar. Ve bencc, 13 kitabın en hoş yazıları. Hiç ummadığımz, ağır konularda uzman profcsörlerin, bilim adamlarının, anh şanlı yazarlann biraz uçuk, çok içten, şaşırtacak kadar esprili yazıları. "Cumhuriyet'in Aile Albümleri" kitabı da vazgeçemediklerimden. 75. yıl için Tarih Vakfı'nın gerçekleştirdiği Uç kuşak Cumhuriyet sergisi bütünlüğündeki Aile AJbümlerini kitaplaştırdık. Fotoğrafların çok şey anlatan diliyle konuşan bir kitap. Bir de, "Çarkları Döndürenler" başlıklı kitabımız var. 75 yıl boyunca, Cumhuriyct"in kuruculuk misyonunu sırtlamış ilk kuşak mühcndislerden başlayıp, sermaye kcsiminden Koç'tan Borusan'a, Çapamarka'dan Kombasan'a kadar çok farklı örneklerin ve işçi kesimindcn 1940'ların, 1970'lerin vel990'ların yine çok farklı işçilerinden fotoğraflı, röportailı, capcanlı kesitlerin sergilendiği, 75 yıldır çarkları döndürcnlerin tümüne "ithaf" edilmiş diyebileceğim bir kitap. 75 yılı anlatmaya çalışttğıntza göre, sizce eksik kitap var mı ? Yanı 14. kitap olabilir mıydı? Yada 15... Her kitap bir konuda yoğunlaştığına göre, evet, elcsik konu, yani eksik kitaplar var bence. Gençlik konusu, sağlık ve demografya konulan, özellikle de edebiyat eksiklerin en başında geliyor. Zaman ve olanaklar yetmedi. • Cumhupiyetin 75. yılını kutlama etkinliklerinden en kalıcısı İLHAN TEKELİ ildiğiniz üzcre 1998 yılı 29 Ekim'inden başlayarak bir yıl sürecek şekilde 1 planlanan Cumhuriyetin 75'inci yılı nı kutlama ctkinlikleri önümüzdeki 29 Ekim'de tamamlanacak. Tarih Vakfı bu kutlama etkinlikleri ıçinde çok sayıda faaliyetle yer aldı. Bu faafiyetler kutlama şenlikleri tasarımından, Cumhuriyet sergilerine, lise öğrencileri arasında tarih yansmasından, sinema tarih buluşmasına, toplumsal değişmcyi saptamaya çalışan dokümanter filmTer den, uluslararası Dİr Dİlimsel kongrenin toplanmasına kadar uzanan geniş bir yelpazcyi kapsıyordu. Kanımca bu yelpaze içinde yeralan 13 kitaptan oluşan Bilanço 98 yayın di zisı kalıcı etkisinin en yüksek olması bakımından özel bir öneme sahiptir. 13 kitaptan ol uşan bu dizi zor bir şeyi gerçekleştirmeye çalışıyor. împaratorluktan bir ulusdevlet, tebaadan özgür yurttaş yaratmayı amaçlayan Türkiye Cumhuriyeti gibi iddıalı bir projenin 75 yıllık serüvenini değerlendirmeyi amaçlıyor. Bu proje yaşamın ner yönünii kapsamlı bir dönüşüme uğratmaya soyunmuştur. Gelişmcsi sırasında bugün ulaştığı nokta hem yönetimlerin, hem nalkın karşılıklı ctkileşimi sonucunda ortaya çıkmıştır. Bunun sonunda ulaşılan başarılar da başarısızhklar da tüm halkın çabalarının ve dünyadaki gelişmelerin sonucudur. Cumhuriyet projesine böyle yaklaşıldığında yapılacak değerlendirmenin de yaşamın değişik alanlannı kapsavan çok yönlü bir bilanço çıkarmak olması kaçınılmaz hale gelmiştır. Üzerinde derinliğine düşünebilmeyi sağlayacak şekilde başanların ve başarısızlıkların muhasebesi ortaya konulmayaçalısılmıştır. Tarih Vakfı'nın böyle zorlu bir projeyi bir yıla yakın bir sürede gerçekleştirebilmesinde iki önemli şansı olmuştur. Bunlardan birincisi ü y a Baydar'ın bu tür bilgi, duyarlıhk ve özveri gerektiren bir projenin genel yayın koordinatörlüğünü kabul etmiş olmasıdır. îkincisi ıse Türkiye'de bu dizi içinde yer alan çok değisik alana yayılan konulardabir düsünsel birikimin gerçekleşmiş olmasıdır. Bu Dİrikime sahip olanlardan bazılarının da her bir kitabın hazırlayıcılığını kabul etmeleridir. Kanımca Cumhuriyetin 75. Yılında değerlendirmesini bu nitclikte bir kitaplar dizisiylc yapabilmiş olması, bilançosunun olumlu hanesine kaydedilecek hususlardan biridir. Oya Baydar'ın sosyolog ve romancı kişiliği bu dizeye ilginç bir nitelik kazandırdı. Kıtapta yer alan yazıların bilimsel içeriği kadar insanların öykülerine açık olmasını sağladı. Cumhuriyetin 75. Yılının bilançosunu çıkarmaya çalışan bu kitapların insancıl duyarlılığı, bu kitapları steril bir soğukluktan kurtarmış, çok farklı bir yere getirmiştir. Ele B YASASIN .' V:. » TURKIYE ; CUMHURİYET! r f zın ve isteyelim istemeyelim birey olarak hepimizin kişiliğimizin bileşeni ve parçası olan "an"lar ve olaylar... O günlerin insanlarına, yaşamlarına, hcyecanlarına ve düşüncelerine; anlamaya, kavramaya çalışarak bakıldığında, taşlar yerli yerine oturuyor. Cumhuriyet projesi neydi ? 75 yıl sonra hangi noktaya varıldı ? Bir toplumu iradi olarak değiştirmek, kısaca toplum mühendisliği miimkün mü ? Böyle bir denemenin sınırları ve sorunları nedir? gibi güncel soru ve tartışmalara, siyasal ideolojik boyut kadar, insani, felsefi ve etik boyuttan da bakmak gereği ortaya çıkıyor. 75 yıllık Cumhuriyet üzerine 13 kitap, soruların tümüne cevap vermeyi değil, böyle bir bakış ve kavrayış için gerekli malzemeyi sağlamayı amaçlıyor. • alınan konuların özelliklerine göre kitaplar içinde değişik ölçülerde görsel malzemeye yer verilmesi de bu dizinin bir başka zenginliğini oluşturmuştur. Bir toplumun ner yanını kuşatan Cumhuriyet gibi bir çağdaşlaşma projesinin bilançosunu çıkarabilmek ve yaşamın her kesimindeki gelişmelen sergileyebiknek ve bu değişmeleri derinliğine ortaya koyabilmek için 13 ciltlik bir dizi bile küçük kalmaktadır. Bu nedcnle 13 kitap için konular saptanırken bir seçmeye gitmek, çağdaşlaşma projesi bakımından kritik öneme sahıp olan ana boyudarın ele alınmasıyla yetinmek zorunluluğu doğmuştur. Bir çağdaşlaşma projesi bakımından bir toplumda yaşanacak en önemli dönüşüm gelenekselliğin sınırlamalarından kurtulmuş, kendi adıyla kendini yönlendirebilen bireyin doğmasıdır. Bu bireyler toplumsal yaşama ulusal kımliği edinmiş, hakları ve sorumluluklarının farkında olan bireyler olarak katılacaklardır. Ancak bu türde bir yurttaşın doğması halinde, bir ulusdevletin oluşmasından ve temsili demokrasinin kurumsallaşmasından söz edilebilecektir. Bu nedenle dizinin kitaplarından biri 75 ydda tebaadan yurttaşa doğru adını taşımaktadır. Bu cıltte Cumhuriyet içindeki yurttaşlaşma süreci, ulusal kımlik arayışı ve demokrasinin ortaya çıkışı ve sorunlan ele alınmaktadır. Aslında yurttaş kavramının gerisinde bir eşitlik arayışı vardır. Bu eşitlik yalnız siyasal katılımla sınırlı görülemez, bu eşitliğe toplumsal cinsiyet açısından da yaklaşılmalıdır. Toplumsal cinsiyet açısından eşitlik sağlanmadıkça yurttaşlaşma süreci tamamlanmış olmaz. Cumhuriyet bu konuda pek çok Avrupa ülkesinden önce ciddi adımlar atmıştır. Bu duyarlılık içinde dizinin bir kitabı da 75 yılda kadınlar ve erkeklere ayrılmıştır. Bunun içinde Cumhuriyet ideolojisi ve lcadın kimliöinın oluşumu, Türkiye'de kadın olmanın değerleııdirilmesı, çakşma ve siyaset alanında kadınların konumları ve kadın hareketının gelişimi başlıca konular olarak yer almıştır. Bir çağdaşlaşma projesinin gerçekleştiril mesinin ve yurttaşın oluşumunun temel aracı eğitim sisteminin kurulması ve geliştirilmesidir. Güniimüzde eğitim alanında önemli sorunlan olsa da Cumhuriyetin eğitim alanında çok önemli denemeleri olmuştur. Hem cünümüzün sorunlan hem Cumhuriyetin bu konudaki yaklaşımı dizide 75 yılda eğitim kitabı içinde yer almaktadır. Eğitim sisteminin çözmek zorunda olduğu sorunlar, gelişen eğitim sisteminin nitelikîeri, öğretmen yetiştirmede izlenen yollar bu cildin başlıca konulannı oluştunnaktadır. Geleneksel toplumdan çağdaş topluma geçmeyi sağlamaya çalışan Dİr projenin uvgulannıası kuşkusuz çok köklü bir değişıneyi fierçekleştirmeye çalışmaktadır. Bunun kolayca gerçekleşeceğini beklememek gerekir. Hem bu projenin uygulanmasının meşruiyetinin kurulması hem de bundan etki lenen ve rahatsız olanların karşı çıkışları bir fıkir tartısması ortamında yansımalarmı bulacaktır. Yayın hayatında canlı tartışmalar yaratacaktır. Cumhuriyetin bu tür fikir tartışmaları 75 yılda düsünceler tartışmalar kitabın da bir araya gctirilmeye çalışılmıştır. Ritapta bu tartışmalardan sadece siyaset ve ideoloii, iktisat politikaları, laiklik ve din konularında onlara yer verilmiştir. Bir çağdaşlaşma projesinin başarıya ulaşabilmesi sadece siyasal düzenlemelerlc olamaz, onun başarısı büyük ölçüdeekonomik altyapısının kurulması ve sanayileşmenin gerçekleştirilmesine bağîıdır. Çağdaşlaşmanın bu boyutu dizi içinde üç kitapla yer ahyor. Bunlardan biri 75 yılda paranın serüveni adını taşıyor. Bu kitapta Türkiye'de paranın, banka sisteminin, sermaye piyasatarı ve borsaların oluşumu ele alınıyor ve bu gelişmelerin ülkedekı birikim ve bolüşüm bakımından toplumsal sonuçları irdeleniyor. Dizinin çağdaşlaşmanın bu boyutuna iliskin ikinci kitabını 75 yılda çarklardan chip lere oluşturuyor. Türkiye'nin izlediği sanayilesme politikalarının dönem dönem ayrıntılı bir değerlendirmesini veriyor. Bu bolümün üçüncü kitabı 75 yılda çarklan döndürenler, sanayilesme süreci içindeki işçiden, mühendisten, kamu iktisadi teşekkülü kurucusundan, değişik ölçckteki girişimcilere kadar uzanan değişik toplum katmanlarındaki insanların deneyini ele alıyor, sanayileşmenin nasıl bir mace ra olduğunu ortaya koyuyor. HDfekanttefimdıneyt Bir ülkenin sanayileşmesi ancak kırsal alanın çözülerek hızlı bir kendeşmenin gerçekleşmesi halinde olanaklıdır. Türkiyc'de bu hızlı kendesme deneyini İkinci Dünya Savası sonrasında yaşamaya başlamıştır. Çağdaşlaşmanın bu boyutu dizi içinde iki kitapla yer almaktadır. Bunlardan 75 yılda köylerden şehirlere adını taşıyan cildi, yaşanan bu dönüşümün sosyal yonünün çözümlemesi üzerinde durmaktadır. Bunda Cumhuriyetin tarım politikaları, kırsal alanda yaşanan toplumsal değişme ve yaşanan göç olgusuna ilişkin incelemeler yer almaktadır. Kentlesme olgusunun gerisinde bulunan toplumsal dönüşümün nedenlerini anlamak önemlidir ama yeterli değildir. Bunun mekânda yarattığı dönüşümlc tamamlanması gerekmektedir. Yaşanan dönüşümün bu yönii de dizideki 75 yılda değişen kent ve mimarlık kitabının konusunu oluşturmuştur. Yaşanan dönüşümün yurttaşın hayatına doğrudan giren bölümü gündelik yaşamındaki değişıkliklerdir. Dizi içinde bu tür de ğişmeleri ele alan iki kitap bulunuyor. Bun Iardan biri Cumhuriyetin aile albümleridir. Bu toplumun farklı kesimlerinden 17 ailenin albümlerindeki fotoğraflarla üç kuşağın yaşamının gelişimini sergilemektedir. Aılelcr hakkında kısa bilgiler içeren temelde aiSAYFA 5 1938denbirmüzlkderslfotofirafi:KavserinlnozatnankladıylaEverek($lmdl Devell)nahlyeslnde, ortaokul Iklncl sıntfta bir müzlk dersl. CUMHURİYET KİTAP SAYI 505