Katalog

zerdin bir zamanlar, çoktun: N'oldu/ Sana! Kırk atlı çıkardın dağa, yüz atlı/ Inerdin dağdan. Kurşıın bıtmez tabancanda,/ Atım şahlanır, kırbacm ıslık çalardı" dizcleriyle gençlik günlerini anarken, Güneşin Kuşları nda "aşkları, yalnızlığı, derinligi" duşürür. Onun penccresinden gözlediği "sen" dediğı şey umuttur.di rençtir. "Sen beııinı penceremdc olmasan./ Geçmesen önümdeki sokaktan,/ Inan ki bitmisti " Kitaplaıında şaiı ve edebiyatçı dostla rı; C. Sıtkı, O. Vcli, M. C. Anday, C. Ça pan, M. Eloğlu, A. Eıhat'ı anan O. Rifat "Yeni Şiirler"inde gerek söyleyiş, gerek dize giizelliği, anlanı zenginligiylc l.ll.Ycni şiir anlayışlarıyla yoürulmuş, çağdaş sjirimiziıı kapılannı aralamış bir ustıi olarak şıirlcr sunar. "Benim gözıım her selerindc gökyüzüııe gider,/ Bcn göklere bakarım ta ıçıne kadar." Artık şiirin ta içine bakıyordur şair uçsuz bucaksız maviliöi ıçındc. "Eskıdim sana, bir min lan kaldım, yamalı;/ Kullanmaktan, scvmekten geceli gündüzlü." Evet, ü . Rifat sevmekten yorulmuşt ur. Yaşamı, kadınları, sokaktan geçenleri, emekçileri, gökyüzünü, bulutu, denizi....Scvmedcn bunca ürün bunca gü/eUik nasıl gelirdi bu zamana?.. "Oktay Rifat'ın Varlık'ta Şubat sayısında "Mısır Dönüşü' adlı bir şiiri çıktı ki şiir iijtc. Son yıllarda O. Rifat benim için başta şair' bu sözler çok dcğcrli şairimiz Behçet Necatıgil'ın sözleri (Bile Yazdı). "Ki dönsün lırıl tırıl ycr gök vc saray, Arap, Acem miılkii bütün, diyar ı Rum! Ayna tııt, yiizümü görmek istiyorum! ' Yıllar sonra Oktay Rifat'ın yüzüne ay na tutuyoru/ işte. Buğday kadar eknıeğc, ekmek kadar insana yakın dıri vc dııru... "Uzak gcldim, uzağa gidiyorum Ak bir çi/gi ardımda, dcğirmende (K'üttüğüm güzel buğdayın izi ' Büyük ustanın diliylc, yüreglyle, gözleriylc derinindeövüttüğü " Ak çizgi"ye say gıyla...» Kaynakçalar 1 Yaşayıp Ölmck, Aşk vc Avarclik UstııneŞiirlcr (Topkı Fserleri Adam Yay. RiriiKİ BaMiıı: Eylül 1982) I Yaşayıp Olmck Aşk vc Avarclik Ustünc!jiirlcr(1945) 2C,üzelleme(1945) 3Aşağı Yukan(1952) 4 KargaılcTilki(1954) 5PcrccmliSokak(1956) b AsıkMcrdiycnı(19^K) II Ellcri VarOzgürlüğün (Toplu Escrlcrı Adam Yay. 2. Basım: l'.kim 1994) 1 Ellcri Var()zgürlügün (1966) 2 Şiirier (1969, 'T'ürk Dil Kurumu !jiir ()dıilü) 3 Ycnüjiirlcr(1973) III Çobanıl Şiirler (Toplu Eserlcri, Adam Yay, 1. Basını: l'cmnıuz 1983) 1 Çobanıl Şiirler (1976) 2BiıSigara lc.imi(1979 1980ScdatSimavi Edcbıyat Odülıi) 3 Hlifli (1980) IV Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü Scyit Kcmal Karaaliofilu V Yirminci Yüzyıl Tüık Edcbiyatı Mahir Unliı, OmcrOzcan DERGILERDENYAZARLARDAN Oktay Rifat'la ilgili ustaların değerlendirmeleri "!ju da söz götünncz ki ü . Vcli Kanık'ın dıl kıvraklığına bugün cn yaklaşan (). Rilat'tıı. Dcyimlcri, tckcrlcmclcri söz lerı, şıırimizdc cn gıızel o kııllanıyor. Bu dillc aklını dcöil dc gönlünü dinlcycrck yazdığı şiirler nirinci sınif şeyler." Ornan Burian Dencmeler Ele$tıriler, 1964 ()ktay Rifat kelimelcrle oynamakla berabcr ^iir duygusu kuvvctli olan orijinal bir sairdir. "Percemli Sokak"ta, o, insana (iiinyayı ycni bir ışık içindc göstcren vc dcı in Jüşünccler tclkin edcn mısralar yaratmıştır. Onun cn büyük meziyctlcriııdcn birisi, pc^in, basmakalıp likirlcrıni şiirine sokmayışı, yararıcılık kabili yctini sorbcstçc kullanışıdır. Mehmet Kaplan SıırTahlıllcrı 11, 1965 "Birkaç yıldır bcni en çok dolduran şaır ()ktay Rifat oluyor. Yıllar bu özlü sairi yıpratamadı. Onun kargalar, tilkilcr tuzağından kurtulup bilgeligc, yani şiirin kurumaz kaynağına varmış olması, bcni cok scvindiriyor. Günün cğilimi bi/,i kolaya ayartır; gün ncdir, gün ufkun büyüklüğünde yatar. Oktay Rifat bıınu anladı; ijiirin uzun yüzyıllar novu bir mccaz işi olduğunu, güncclc vc gündclik yaşantılarımızın ancak mccaz potasında sonraki zamanlar için dayanıklılık kaza nacağını, polat boyutlarka/anacagını biliyor. Şiir, zamaııa mccazla nıcvdan okur. Mecaz dcnılen Türkçcsi bile henuz tek sözcüklc vcrilcmcycn bu cok vönlü hazincyi,,Oktay Rifat cömert usta bağı^lıyor... Ornc^in "Sokakta" şiirı. Bcn bu şiiri, bir halta ö^rctmcni olduğum sınıfta bir dcrs boyu açıkladığımı, açıkladıkca açıldı^ımı, doldu^umu hatırlıyorııtn." Behçet Necatigil Milliyct Sanut Dcr&nı, i Kasım l')72 "BcşduyununşairidirOktay Rifat. tlk şiirlcrindc bütün bütüne öylcdir. Ben'in dogal çevrc karşısında bir yerdc ransima yadönü^cn ilk^a^kınlığı içindcdir. Alayılan çok sevmç içindc. Ncsncleri cn çok sevinç uyandıran yanlarıyla görür, izlcnimleri eksiltili (elliptik) bir dillc dışarı vurulur." Cemal Süreya Şapkan Dolu Çıçckic, l'J/6 "Oktay Rifat'ın s.iirlerindeyse, uyum, hangi dönçmi olursa olsun, öndc gclen değerdir. Üstünde durmak da gcrckir.se, yine diycbiliriz ki, dcvingcn, acği^ik ses grafiklerini içcren, çok scslili^i olıı^turmuş bir uyumdur bu..." Sabahattin Kudret Aksal Cumhurıyct Cıazctcu i Mayıs 19HH 1) Kaynakca. 20.YY.T Edchıyatı Mahır Vıılii Omcr Özaın Oktay Rifat ve Eski Yunan, Latin ve Fransız Şiiri Oktay Rifat I93()'lu yılların sonLırm da ögrenim için gittigi l'ransa'da Dada ve Gerçeküstücülük akımları hcnıiz hı zını yitirmışti. Brcton, Eluard, Aragon, Dcsnos gibi şdirlcr kcndı yollarını çı/ mış ustalar olarak bclirginlcşmislcrtli. ()ktay Rifat'ın, 1940'ta yurda donclükten sonra arkadaşları ile birlikıc çıkardıgı Cîarip (1941) adlı şiir kitabındaki şiırlc rindc daha çok Fransız şair Prcvcrt havası sczilir. ()ysa Prevcrt Dada ve Gerçeküstücülük anlayışlarınm u/.a^ınd.ı kalmış bir şaırdir. ()ktay Ritat'ııı titcki şa ır arkadaşlarında da (()rhan Vcli vc Mc lih Ovdct) aynı hava sczilir. Oktay Rifat'ın 194()'lı yıllarda Fransız şairlerden çeviriler yaptığı bilinmektedir. İlk baskısı 1947'dc yapılan Fransız Şiiri Antolojisi'ndcn çevirileri yoktur ama daha sonra yayımlanan Batıdan Şi irler (2. baskı 1963, Yeditcpc Yayınları) Oktay Rifat'ın çevirileri yer alır. Rifat'ın çevirdiği şairlcr şunlardır: Aragon, Eluard, Prevcrt, Soupault, Supervielle, Vcr dct. Daha sonraki yıllarda Oktay Rifat'ın Eski Yunan vc Latin şiirine ilgi duydu ğu görülür. Latin şiirinden yaptığı çevirilerini Latin Ozanlarından Çeviriler (1963), Eski Yunan şiirinden yaptığı çevirileri dc Yunan Anrologyası/Seçmeier (1964) adlı kitaplarda topladı. Çcviri u$raşını ya tck başına ya da oğlu Samih Ri fat'la ortaklaşa nep sürdürdü ve özelliklc Fransızşairleri çevirdi. I lemen hcmen hep çağdaş Fransız şairlerden çeviriler yantı. Yukardaki adlara Jean Follain'i dc eklemek gerckir. Oktay Rifat'ın 197()'li ve daha sonraki yıllarda yayımladıgı şiirlcrinde Latin şairlerinin ctkisi görülür. Adının yarattığı çaön^ını bir yana Çobanıi Şıırleı (1976) Latin şiirinin ölçü ve biçim mazbutluöu içindcdir. Doğa düzeninden kaynaklanan bir bilgelik, betimleme, doöa karşısında hayranlık bu şiirlerin en belirgin özellikleridir. Rifat'ta Latin şiirinin etkisi alıntılar biçiminde kesinlikle değildir. Oktay Rifat şiirinin kişiligi içinde bir yeniden söyleyiştir. • CUMHURİYET KİTAP SAYI 464 Güniimiiz edebiyatçılarıyla şain hakkında söyleşiler Şükran Kurdakul Sayın Şükran Kurdakul, edebiyat tarihçisi ve şair kimliğinizle Oktay Rifat şiiri ile ilgili neler söylemek istersiniz? Şiirc ilk ba^ladığım yıllardan ölümüne değin ızledinı Oktay Rifat şiirini. Edindigim ilk kitabı sanırım "Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarclik Üstüne Şiirler"di. Nâzım Hikmct'imizdcn sonra "Garip" hareketinin oncülerini tanınıak ayrı bir kcyif vcriyordu bana. O. Rifat'ın bu döncmdeki unutamadığım şiirleıinden biri dc "Bir Orclin tkı ()dası" ilc "Uludağ'da Sokak Satıcılan"dır. "Yaprak" döncmindc daha çok ince yergi öğe lerinc dayanan toplumsal şiirler yazdı Oktay Rifat.Bir okunuşta algılanan anıa okunduğu zaman tükenmeyen şiirlcrdi onlar. Cüncelligini yitirnıeyen.... "Karga ilc Tilki"nin ağır ccza mahkcmesındc ycdi bııçuk vıl istenıiyle yargılanması bu özclliğindcn ötürüdür sanırım. 1960lı yıllarda daha çagcıl bir Oktay Rifat şiiriyle karşılaşıyoruz. Kişisel olanla toplumsal olan ic içe bu şiirdc. Dogasal yansımalar Cumnuriyet dönemi şürinde rastlanmayan imgclerle dokunuyor. Çok genış bir açılmanın etki alanın da buluyorsunuz kcndinizi. Sürckli dcvinim ve sezdirmelerle, duyumsatmalarla dcrindcn ctkiliyor sizi. Özledikçe okuduğum bir şair O. Rifat. SAYFA 6 Vedat Günyol (Yazar, çevirmen): Sayın Günyol, Oktay Rifat yakından tanıdığınız bir şairdi. Bu tanışıklığınızla ilgili anılarınızdan söz ctmck istcr misinız.'' 1937 yılında Paris'te (Öğrcnd Mahallesi'nde) Sümik adL Ermeni kadının işletti|*i lokantacfa C. Sıtkı ile birlikte üçümüz bulunuyorduk. Bu benim için büyük bir mııtlulııktu. 2. Dtinya Savaşı'nın naşlan gıcında üçümüz de ayrı ayrı yurda döndiik. Dostluğumıız daha çok bu dönemdc lstanbul'da pckişti. Gcrck Sabahattin l^yuboğlu'nun evınocgerek "Ycni Ufıık lar"ın yönctim yerindc sık sık buluşurolduk. O. Rifat'ın çok taşkın bir zekâsı, kapbamlı bir dünya görüşü vardı. îjiirlcıinde Batıyı vc Doğuyu kaynastırdı. Fransızcde biyatıyla Türk lıalk edcDİyatını ustaca bir araya gctircn Oktay'ın şairliği de burada belirginleşti. Cîarip üçlüsü içindc Orhan Veli'ye büyük sevgim ve saygım bir tarafa katıksız şairdi Oktay. Son dönemlerinde ciddi rahatsızlıldar geçiriyordu. Bu dönemlcrindc sık sık yanında oldum, doktora götürme görevini üstlendim. Bu oldukça yakışıkh, zeki ve derin kültür birikimine sahıp güzel insanın cenazesinde hayranlanyla birlikte onu uğurlarken içim o günkü gibi lıâlâ sızlamaktadır. Alpay Kabacalı (Türkiye PEN Kulübü Başkanı, araştırmacı, yazar) Sayın Kabacalı bir araştırma ve inceleme yazarı olarak Oktay Rifat şiirini kısaca özetlemenizi rica etsem... ilk döneminde Garip akımı içinde ycr alan Oktay Rifat bir ara toplumsal şiirler yazdıktan sonra 2. Yeni hareketi içerisindc yer aldı. Pcrccmli Sokak'tan sonra öz ve biçim arayışlarına yönelerek, yoğundamıtık bir şiire ulaşma çabası içinde oldu. Eray Canberk Sayın Eray Canberk, Oktay Rifat'ın yaptığı çeviriler ve bu çevirilerin şiirlerine etkisinden bahsedebilir misiniz?