Katalog

Bıı öykülersayesinde ülkemizin resmi olmayan tarihme bir belgesel daha cklenmiş oldu. Oykülerin böylesine içten, akıcı, yıılın bir clillc yazılmış olmasını, yazarın da tahmin cdeccğiniz gibi, bir 78'li ol masına borçluyuz. Dııygıı yoğıın bir anlatımla, salt olay uktarımının, bir doku nun ayrılmaz unsurlan gıbi, yapaylı^a hiç diişrneden ustalıkla kaynaştırıldığı bir dil, bu. Kitaptaki son tızıın öykü, "Bir ses böler geceyi", öleki öykülere göre farklı kurgusu ve içeriğiyle dikkati çckiyor. Olayların akışının sıcağından düşünsel düzeyde bir izleği kovalar buluyoru/ kendimizi. Inanç ve kavga ili^kisi, gerçekliğin priznıasal göriiniimü vcriliyor. Bu izlek ile ötcki öykülerin izleklcri arasında "inanç" kavramına ilişkin bir koşııtlıık kurmak olanaklı; dcvrimci inanç ve dini inanç... lnanç, insana gereksindiği gücü sağlayan bir itici ctken işjevini tasıyor. Acının ya da inancın insanları giiç lii kılması bizim için hiç şaşırtıeı değil, çiinkü, bu bize özgü bir gelenek. I lem öylegüçlü kiliyorki.cn akıllı, ııslıı insanlara bije hiç umulmadık isjer yaptırabi liyor. Oyküdcki, inıihar ctmiş olan tsmayil'in babası gibi... Gcrçeği sorguladı ğı içiıı köyünde dısjanan vc canına kıyan ogiu tsmayil'in labutunu alıp erenler dergahında lnı/ura çıkan baba Ali Riza, tabi oldııkları katı kuralların baskısına karşın, ccsurca, yaşlı sofularaog'lunıın duasızgömülmemcsi çagrısmda bulunuyor. Jsmayil'in intiharı, bir inanc etrahnda bir Ies,en insanların, kendilerini bu inanç adıııa dar bir yaşama nıahkum ctmclcri vc kcndi inançlarıııın hapishancsindc si, altnıii} yıJ öncc, dcdcsinin tuttuöu nıasalcıdan ılinlcdiği cşsiz güzclliktcki nıasalları kcndi çocıığuna anlatmış doğal olarak. Yıllar sonra, Antcp'c, babacvincdön düğünde çocuklıı^unda dinlcdiöi, sonradan çoğunu uııuttuğu nıasalları bir rastlantı sonucu rekrar dinlcmiş Ahrnct l Jmit. Masallarıngüzclli^i karşısında şaş krnlıga dü^miiş. Insanın, çocuklugunda dinledigi masallan unutınası kadar do gal bir şcy olamaz. Ama o masalların kişiliğindc varatlı^ı izlcr sürcr gidcr liiııı bir ya^anı boyıınca. C'ıörsclliğin bu ticnli cgcnıcn oldu^u günümüz dünyasında, sözlü anlatıma dayalı olan masalların yitip gitmcmcsi için almısj kakmi clinc. lyi ki dc alıııı^. Bi zc koıkunç bir düijscl zcnginlik sunmıış böylccc. Kurgusuvla, icitulc baıındırdı ğı gizlcrlc, süıüklcyiciligi, insanı scriivenden scriivcnc itcn, dü^scl ama gcrçckliktcn hiç kopmayan yapısıyla yalnızca çocııklara ycni bir kapı açmıyor, aynı zamanda masal gclcneğinc çok önemli bir katkıda bulıınuyor Ahrnct Urnit'in "Masal Masal İçindc" adlı kitabı. I lalkının mutluluğu, ülkcsinin kalkın ınası için çabalayan, bıınıın için hazincsini harcamaktan yckinrncycn iyi kalpli bir pudişahın tck köıii lıuyıı ovünmcyi pck scvmcsiynıiş. Paıli^ahın, kcndindcn daha cömcrt biıinin oldugunu (iğrendiğindc bunıı bir tıirlü kabullcncmcyip, araştınııaya basjumasıyla birbirini ra mamlayan, iç içc gcçmiş masalların zcngin dünyasında sürüklcnmcyc başlıyorıız. Sımsıcak, hcyccan tlolu bir scruvcn bizi içinc alıvcriyor. Iuıscsinc vuran her insana bir kcsc alrın vcrcn bu cömcrt insanı ıncrakla aıamaya ba^lıyoruz biz dc, Cadişahla birliktc. Bıılduğumuzda, hiçir şcy sona crıniyor. Bu gizi ögrcnmc nin yolu başka bir gizdc yatıyor çiinkü. Tavıık yumurtası büyüklüğündckibiral tını satınak için mczat vapan, cn lazla fiyat vcrcnc altını saiınak ycrinc, havanda loz halincgctirip, insanların üstüncatan bir kuyumcunun, hcr sclcrindc çckicini C U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 464 yaşamalarının bir uzantısıdır. Yani inanç, hangi türden olursa olsıın, bir yüzünü içindc bulunduğu çağa vc dünyaya çevir tnclidir ki, kendi dcnizindc boğulmasına yol açan dogınalara dönüşmcsin. Di ni inançlar gibi, idcolojik tcmelli politik inançlar için de aynı iç çcli^ki söz konusu olabilir. lııançlann bir kutsallıgı var, fakat bu kutsallığın yıkıcılığa dönüs.memcsi, başjangıçtaki ilcrici konıımıınıı terkcdip, gcrici konumlara düşmemesi gerckiyor... 78 Kuşagı bu deneylcrdcn payına düşeni fazlasıyla yaşadı... Kitapla, yani eski dostumla vedalaşma zamanı gcldi. ()nu iyici silip tozlarını aldıktan sonra kitaplığınun ön taıafında her an görebileceğim şekilde rafa yerleştiriyonım... • lak Ayaklıydı Gece / Ahmet Ihnıt I Ca'n Yayınları/ /5V \. llık, ince ve derin bir van dürbünü Kitabı okurken, karşınızda Şcnsoy'u o makineli tüfek üslübuyla konuşur buluyorsunuz. Bu sözel söylemin, düzyün, sadc ama yepyeni sözcüklerle bezenmiş işlcK ve kıvrak bir yazı diline ae tercüme edilcbileceğini gösteriyor yazar. Biçemin oaşat niteliği, mizah. RAGIP DURAN Ferhan Şensoy'dan "Falımzda Rönesans Var" F demirin üstünc vuracakkcn büyiik bir hcyecanla karşısındaki duvara koşup, kanlar içindc yere yuvarlanan yetcnckli dcmircinin, aradıgı şeyi görmüs, gibi sevinçlc minarcyc lırmanan, ama yıkılmış biı^ekildegeıi ıncn müezzinin, taın s,apka satmak üzereykcn isjni gücünü bırakıp, koşup bir mczarın üstünc kapaklanan şapkaeının övküsünü padişahla birliktc biz dc merak cdiyoruz. Dcrken iç içe gcçmiş öykülcr geriye doğru ilerliyor vc s,apkacıdan başjayıp tck tck bıitün övkülcrin gizini ögreniyoruz. Ogıcııdigimiz her giz venı bir kapı açıyorönümüzılc. I lavatia nc.rs.eyin bir birinc baglı oldugunu, hcr kötıılıık gibi her iyiliğin de bir betleli oldugunu lıatır lıyoruz, bir kez daha. İnsanların hırslan, açgözlülükleri, kıskançhkları, sabırsızlıkları, paylasmayı bilmemclcıi yüzünden ne gibi fclaketlerle karsılaştıklanm oğrenivoruz, diğcr bir deyi^lc ()aha biçilmez bilgilere ıılaşıyoruz bu heyccanlı yolculuk süresincc. Açgözlülüğü, doyumsuzluğu yüzünden gözlcrinden olan adamın delııfet ve heyecan dolu öyküsi'mden sonra, biraz da masalın bitmek üzcrc oldugunu bilıncııin verdigi hüzünle ulaşıyoruz sonııca: Aslında lıayat bizim dü^üııcmedigi miz kadar sürpıizlcrlc dolu vc ögrenilmesi gerekcn şeylerin sonu yok. Yaşanı lan deneyimlcr bilgiye dönüştükçe gclişiriz ve biz geliştikçc zenginlcşir dünya. Padi^ah, gerçckten dekendinden daha eömert biıinin varolduğunu gördü. Bu cömertligin bedelinin fazlasıyla ödendigini de ögrcndi bu arada. Daha önemlisi, öğrcnmenin sınırı olmadığını da... Anadolu cogralyasının bcsleyip yesjcrt tigi masal gclcncginin tcmiz, kıvrak bir dille, insanı sarıp sarmalayıvcrcn bir kur guyla biı leştiginıle ortaya nasıl gıiçlü bir yapıt çıktığını kanıtlayan "Masal Masal lcinde", çocuk eılebiyatımız açısından olduğıı kadar, içindeki çocuğu kaybetmemi^ büyükler açısından da büyiik bir kazanç. • erhan Şensoy, sadeceTürkiyetiyatrosu açısından dcğil Türkiye edebiyatı açısından da önemli bir yazar. 12. kitabı "Falımzda Rönesans Var", bu saptamanın son kanıtı, 37*5 sayfahk, tertcmiz baskılı kitapta Şcnsoy, 107 yazısını bir araya gctirmiş. Bu yazılar arasında, 'Cîünce', 'Dencme', 'Makalc', 'Öykiı', 'Mcktup', 'Izlcnim', 'Not', 'Ba sın Taraması', 'Anı' formatına gircbilecek türler bir arada. I'üm yazıların ortak özelliklerini saymak gcrckirsc, önccliklc kısalıkları dik kat çekiyor. îjcnsoy'da abur cubıır, safra tafra yok. Az vc (izün başarılı bir tcmsilcisi kalcm oynatmada. Yazıların ortalaına uzunlugu iiç sayfayı aşmıyor. Bu boyııt, konu çc^itliliği dccklcnincc, insan lara okunıa kolaylıgı sağlıyor. tkinci ortak ozcllik, biçem. Yazıları okurken, karşınızda Şensoy'u o makineli tüfek üslübuyla konuşur buluyorsunuz. Bu sözel söylemin, düzgün, sadc ama yepyeni sözcüklerle bezenmiş i^lek ve kıvrak bir yazı diline dc tercüme cdilebileccgini göstcriyor yazar. Biçemin ba sat niteliği, mizah. Çoğu kez kara, kımi kez sarı tebessüm kışkırtıcısı Şensoy. tçcriğegclince.başta tiyatro vekültür sanat olmak üzcrc, Şcnsoy genel ve gündelik hayatın neredeyse lüm konularınadeğiniyor. Kcntlı bir aydının iijtigal alan larının hepsine girip çıkıyor. Şensoy'uherhaldeotuzyıldır'izlerim'. Galata'saray Lisesi'nde bizden iki sınıl büyüktü, Nedim Gürsel ve Engin Ardıç'la aynı dönemdcydi. Bu üçlünün ka lite reytingi demek ki üçte iki! Ortak cdebiyat öğretmenlcrimiz Tahir Alangu ve Ibrahim Kutluk'un rahlesinden geç menin yani sıra Tevfik Fikret salonundaki Şamata C îocelerinden, Şensoy'un için deki özgün güldürü yıldızıyla 6()'lı yılların sonunda tanışmi!} olmak bir avantaj. Sonralan Küçük Sahne ya da Ses'dc her oyununun Galatasaraylılar galasında hem güncel bir kotıuyu kahkanalarla izler hem de ilkgençlik günlerimizi anardık. Şahları da Vururlar'dan Brecht usulü Beyoğlu mekânlı Kemalizm irdelemesi olan izlediğinı son oyunlarından biri ne kadar tüm tiyatro çalışmalarında aynı düzeyi tutturabilmek her sanatçıya na sip olmayan bir nitelik. Şensoy'un kitapları arasında, 'lngilizce Dİlmeden hepinizi I loveyou', sanırım birçok okur için, Aziz Ncsin'den sonra, kitap okurken insanı yüksek sesle güldüren nadir eserlerden niridir. 'Falınızda Rönesans Var', Şensoy'u, özgün üslübuyla birliktc, Çetin AltanSalâh BirselHaldun l'aner iiçlüsünün (Var mı böyle bir üçlü? Yoksa yaratalım!) yanına götürüyor. Sensoy, Altan ka dar Batı yanlısı olmamafda birlikre, kimi yazılarında çagdaîj lantezi lilozolluğuna giri^iyor. Salân Birselvari eldeğmemiij 'fırlama' sözciiklcr imal cdiyor ustası l'aner gibi öykü kurgulamaları ve ıliyalog lar sürdürüyor. Çok okııyan, çok çalışkan bir yazar olan Şensoy, geçenlerdc bir TV mülaka tında, "Benim tiyatro eseıierimin değe ri ben ölünce anlas,ılacak, her biri birer klasik olacak" mcalindc bir ccvhcr yıı murtlamıştı. Buöngörünün do^ru çıkma olasılı^ı yanlış çıkma ihtimalindcn yük sek olmasına karşın, bizzat vazarı tarahndan açıklanmış olması, kaılir kıynıct, sa nateucbiyat bilmcz anlamaz bir topkımda yalnız koşucunun kisjisel dramı mı dır? Son kitapta takıldıgım iki konu daha var: Tartışmalara hatta mahkemclerc yansıyan Şensoyll II) anlaşmazlığının met ni bu kitapta. Okur, Şensoy'un mıı dik katsiz.ee nir espri yaptı^ına, yoksa İHD'nin mi alınganlık gösterdiğine ka rar vereek. Belkidc ikisi birden... I ürkiye'tle pek önem verilmeyen kişi hatta öz.el olarak sanatçı bircysdliği perspektifinden bakıldı^ınıla, îjensoy'ıın diöer yazılarına da yansıyan belki dc 'jakoben bir nihilizm' (Efendimr1) olarak rammlanabilecek tııtıım, devlet, sosyaldcmokratlar, Islamcılar ya da eğitinı gibi konularda da ortaya çıkıyor. Mizah bir mızraksa, sivri ucun kime ve ncrcyc batırıldığı önemli. \ ler akşam TV ekranlarında reklam larda milyonlarca kişinin izledig'i F'erhan Şensoy, yüzbinlercc insanın tiyatro sah nesinde izlediöi l'crhan Sensoy vc nihayet, herhalcle (un) binleree insanın okuduğıı l'crhan Şcnsov. Bence üçii de hoş ama üçüneüsü en fcr for^c.M Falımzda Rönesans Var/ ferhan Şcrısoy/ Ortıioyııncular Yayıııları/ Istanbııl, Kasım 19')S SAYFA 1 7 Çalışkan bir yazar