Katalog

ni gebertirim!' derdi. Zor kullanırdı. Dengesiz tutarsız biriydi. Şevket: lyi çocuktu. Sıcakkanlı, saygılıydı. Kadını evlenme onerileriyle bunaltır, işini bitirip hevcsini aldıktan sonra da 'Ben boyte bir şey soylemedim, hatırlamıyorum, siz beni faka bastırmaya çalışıyorsunuz' der, çıkardı işin içinden. Hayal kırıklığına uğrayan kadın ya 'tası tarağı toplayıp' gider ya da durumu benimser, sevgilisi olurdu. Bu, onun değişmeztaktiğiydi."(4K elâl'ın, M Bah ıı'nın, Paık'ın, Saadettın'ın, Sabahat iın'ın kışılıkkrı boylesı tanımlamalarla, tanıtımlaıla belırrılıvor Bu kışılık belııtmelennıkaraktersaya mayı/ Kataktcr (caraktcrc), Grekçe "kharakter"sozcugundcngeçmı$tırBatı dıllenne "Kharakter", hak cdcn, hak edılmış bclırtı, hak edılmıs, ım ayırdedı cı belııtı, dnlaml.trind.ulir Kışının o/nı tclıgı, onun ırasını bclırtır Bıteyleıı bu bırlcnnden ayıı an ı uhsal farklılıklar, on ların ıraları olarak ıfade edılıı 1 ransız Ya/ın lauhı nde Cı Lanson "Durum, koşullar ve ortam, dogal bir yatkınlıktan, belirli bir ıra oluşturmuş ve duşunce de, bu belirli ıradan, gorkemli bir 'duruş, goruntu' çıkarmış." dıyor (*>) Bııy rukçu, kı^ılerının dogal yatkınlıklarını, duijuncelerınde behrtmıyor bı/c Onla an, gorkemlı tanımlamalarını, tulunıla rını, davranısjaıını, salt bir koşulda, tck bıı ortamcla yansıtıyor Buyrukçu'nun kışılerı, geçmışkrının kuçuk bu bolu muyle duşunuyorlar, ama ıstcmlerı, ıs rekferı, buyuk bırcoşkutas,ıyor Bellı tııı den tepkıkrnelerı, başka turlıı tepkılemclcre donuşmuyorlar, ama ^a^ııtıcı bı çınıde yaşantı bıçımlen scrgılıyorlar (jerçekten.çok başarıhbıçımdeyansıtı lıyoılaı Muzaffer Buyrukcu. Refik Durba$'la blrllkte Ruhsal çözümlemelBP tlcrı gerı dus,unmclcr, lonıanunın, kı •jinın ııasını eksıksiz tanıtması bakımın dan başvuıduğu oncmlı bu vontemdır Bııyıukçu, kı^ılfrının ılerı geıı du^un melct ını yansıtıyor, nc kı uniarın duşıın cekrının toplumsalla butunleşmelennı saglamıyor Boylc bu tcknıgı dalıa ve ıımlı buldugu anla^ılıvor loplıımsal vc beşeıı ılışkılcrı konuşnıalaıla yansıtır ken, şııısel ımgclcıle bt/enmıs, betımk mckıc oncm u ıı\ot Dcgıijinccclcıınde (mccaz) ve benzetmeknnde ozncllıg'ı kayıvoı, bııa/da, kcnclınc o/gu abaıinıa laıa gııışıyor Abaılınaiaıında kışilerın ıuhsal ço/umlemekrını ckrınlcştıtmck çabası goıulu^ot Nc kı, bu çabasında I uıkçcyı/oılu\oı Omeöın "Vargıç tarihi bildirirken tuylcri diken diken olınuştu Yaşar'ın. Var gucuyle bağırmak ısteğiyle govdesindcki seslcıin hepsini ağ/ııiii toplamış, ama cezalandırılma korkusu, şim^ekli patlayısjarla beyninden ağ/ına inmiş, sesleri dondurmu!;tu." (6) lnsanın govdesırukkı tum sıslcrın ıgVda toplanması, dılscl bıı /oılamadıı Buvıukçıı bu/cııl tmavı da bıranlatım tcknıgı olaı ık kııllanıvoı "Mutfaktaki opus,menin agı/larına kattığı tadların şaşırtan guzelliğini sıırdurmek amacıyla banyoya girmislerdi." (7) "Tadın guzelliği" Jc bir /oılamadır (, uııku, tatla ıın KU/cllıgındcn dcgıl, yarattıklaıı ha/ lardan so/ edılcbılır Romanda, bırbırlermc yakın uzuıı pa tagtatlaı okıııu yoraı Buyıukçıı, bu bı çimsel og'eyı, araya soktıığu ıkı uç cunı klık ku(,uK paıagıallaıla (,o/umlııyor Araya gıren kuı,uk paıagratlaı, okuıu la hatlatıyor, amayıiK dı. u/un paragraflaı bırbufcıınc vakın duıuyorlar ( ıddı okurlar, bu bı^ım gu(,luğundtn, sorun s.ılıtı deıınkîjtııılmesı bakımından ya kınma/lar, amadu/ okuı i(,ııı buduıum sikiLi olabılıı (ULUCIIIIIU Kıınduta'da, 190 197 saylalar ırasmı oııuk olaıak gobtcıcbıluı/ ) Bu\ııık(,u, ıom.ının bu tunıı ı^ındc ı^ltvsc 1 olan oğtkıı kuııdı sı sc(,ıyoı Buogtlcıı bı/okuılaı se^sty dık, çok farklı da\ranabilııdık Ozutk CUMHURİYET KİTAP SAYI 464 mc teknığınt ba^vuıduğunda, hcpgcrı ye donuyor, vanı olaylan gct,mı^c bua kıyor Bu arada, ozel olarak, ayrınrılar da gn,mibte kalıyor Utu (îulfu Kundu ra'da, nolumkmekı dc olmadıöından, okuıun ı^ı olıluk^agu^lcşıyor Akan Su lar Şarap Olsa'da, îjLİııııuz'un I ılız'e sal dıribindan sonra, V\\\7 banyoya gucı, yı kanır Durumuo/ctkrkcn sinıfarkacla !ji Cîozdc yı anımsaı Kulaklarını, "cızırtılı, yağış sesli sesler" doldurur (8) "Yağış sesli ses" gıbı aykırı bir tamlama obcğıylc ayrınrıları gc <,mı$lc bırakıp gc lcccğc yonclıyoı, Iuıgay'la nasıl scvı^eceklerını tasarlıyor Bırdcn, Sehmu/ıın "kara suratı"nı anıınsıvoı rııı/'ın gc^ır dığı ruhsal bunalım vc gcrılım, doruğa ulaijiyor Buyıuk(,u ayrıntılaıda gosrcr dıgı yoğunla^ma ıle usta bıı <,ozumlc mccı olduğunugostcrıyor Kaynağında, toplumsal sorunları L\.\, ruhsal <,o/umle mclcrın i(,ındcscrgılıvot Burada, tstan bul a gelen koylu takımının uygar kcnt va^amına tcrs du^cn davranışları da ozedenmış oluyor Bıı durum, surcklı yaşanan bir olguduı Nc kı, bu dııııım gcçmıstc bırakılıp romanın sonunda, "Karabasanların Cinleri" bolumundc (jOzumlenıyoı duıuınu olumlamaya çalışıyor Başarılı sahnckr, o/deyış nıtefığınde olmasına ozcn gostcıılcn konuşmalarla bırbırını ı/lıyor Bu kuçuk sahnclcrın başaı ı&ı, ay ııııtılaılazengınleştnılmışımın anlatım laı ı aratmamasıncladıı Zcngın ımgelcm lcr, kuçuk sahnekıı ıksiksı/ kılıyor Kuşkusuz, ozetlerın yerleştınlmesı, konuşmaların duzenı, betımlemelenn dağılımı, sahnclcıın çerçevelı betımlen mesı, oykuleme sanatını oluştutuyoı Kaynağında, gcrıyc donuşleı, ozetleme tcknıgınden baska bir şcy dcğıldır Ozc tın geçmıştc kaıma nedenı budur Bııy rukçu, gcrıyc donuşlerde ayrıntılara la/ la gırmesınc karşın sahnclcrdc çok başa rılıdıı Konuşmalarda, kışılerın ruhsal degışımlerını, ıralarını, kışılıkleıını oluş turan ckınscl \c toplumsal oğelerı ço/ıımlcyerek anlatımı guçlendıtıyor Bu tcknıgc ozcn gostcrmesı, çogu ke/ o/deyış soylemc cğılımınc donuşuvor Doğru su, bu tutumu, anlatıvı dennlcştırecegı ııe, kaımaşıklaştırıyor Bcn, sanatta oz gun olma çabasını kavrayamadığımdan, bu konıışmalarda l">ıra/ /orlanıvoııım Derınkşmc, valın sovkyışle ılaha kolav saglanıyor Sahnclcrın başarılı olmasi o7etlemıdekı kaımaşıklıgıoıtuvor Buy rukçu nıın bu ıkı romanı da, ozcllıkle sahnc tcknıgı açısmdan ıncelenmelıdıt Ovkulcmcııın oıuluşunıın buvuk bıı us talıkla \apıldıgmı goıcccksinı/ 7ama nın ve mck.ınm cok nı kııllanılması, olavların,davıanışlaıın,etkınlıklerın an laşılmasmı, amaçlaıın kavranılmasını, bcşerı ve toplumsal ılışkıkrın derınlığu lc algılanınasını kolavlaştırıyor I leı sanat uıunıı bıı yapıdır Roman sa, çok kapılı çok puıcerclı, çok odalı, çok oğelı bıı \ ıpıdıı Bu vapı ıçcıısındc çalışan romancı vapıda vaşanan ınsanı ılışkıkrı toplumsal bagıntılaıı kcııdı dunvagoruşu ıçiıulc \CI alır Bııyıukçu kurduğu yapıdıkı her odaya gııcıkcn av rı bıı yaşam duı umuvla kaı şılaştırıyor bı/ı Kapıtalıstroplıımunyaıattıgı\aşam bıçımı, curuvcn ckgerleılegıdcrcK ıçın dcn çıkılma/ ınsan ıiışkılcrınc yol açıyoı Kurdufu )apınm bolunıkı ınde bırçok kışıvı yakalıvor, hc r bırınc ayrı bir sahnc ha/ıı lıvor, sonunda hcpsını tck bir sah ncyc çıkaııyoı Kışıkr, kuçuk dunyala rında kuçuk şcykıı buvutcıck hu/uı su/luk vaıatıyoıiar, ama ( cmıl Bcy, bir olçudc Ismet onların buyuttukJeıı du rumları, bııaz da kuçulterck yerlerınc oturtuvorlar (Akan Sular Şaıap Ol sa'da) ()/cllıkle ( ı mıl Bcy, 1 loşgor Mcylıa nesı'nın ılgı mcrkczını oluştııı uyor Ac ı sını yenı bir aşkla kullemcve çalışan bu avııkat, I Ioşgor Mcyhanesı'nde heı gun bir kişının va/gısıyla, sorunuyla, mıyla karşı karşıya gclıyor Roman yapı kar^ı Roman sının içınde, her ocianın kapısındanııtc ' ıcc 11 gırıyor, scrınkanlılıkla, olgunlukla, dc tKvımkmk olavlaı ve kısılcr arasında oıgenscl bırb ıgkuruvoı Kı^ılcıın çogu, bııbırktıvk ılı^kı ıçıııdt degıllu sadece I Ioşgor Mcvhancsı'nın muşterıleııdııleı Öyküleme sanatı Yaşadıklan olaylar da ılışkısızdir. Cemıl Bey, orgenscl baöı saglıyor Bıı, yenı bir kurgudur Buyrukçu'nun yenı kurgusu, okuru bunaltmıyor, romandan uzaklaş tırmıyor Olayların mantıksal bagı, anla tım /engınlı^ıylc, kurgunun saglamlıgıy la saglanıyor Yeteneklı olsunlar, yctc neksı/ olsunlar, yaşantının ıçınden sccıl mış kışıler, roman ogelerıne uygıın bı çımde, beşerı ve toplumsal ılışkılcrını surdurııyorlar Bir anlatım /engınlığıy le, Hoşgoı Meyhanesı'nde kuçıık buı jııva sınıfının dunyasını ızlıyoıu/ Onla rın sevccenlıklerını, ozlerındekı ınsanı duygularını, topluma ılışkın yuzcyscl du n şuncelennı oörenıvoru/ Hatta, Şc* muz'u bıle (Akan Sular Şarap Olsa) ıs tcmıyom7 Hcrkcs, kendısını onemlı bu luyor Bıı sıradan kışıler, Istanbul bata ğına duşmuş Anadolu ınsanının yıııe gındekı /engın kalırı taşıyorlar Cemıl Bey, bu batakta, yuzlcrcc sorunları olan ınsanların sağlam sığınağı gıhı Oylc bu yuk sorumluluklar ustlcnmıyor buyuk ışlcr yapmıyor, ama guncel yaşamın nıı nalımlarında boğulan ınsanları, bu an ıçın kurtaran tekne oluyor Kısılerın hıç bırı de, kendı sınıflarının ılgı mcrkczı değılleı Hoşgor Meyhanesı'nde de, ılgı nın merkezı olmuyorlar Bu ınsanlaıdan bırer karaktcr yaıatmak çok /oı bir ıştır Buyrukcu, denevımlı bir oykucu olarak, bu durumu bılıyor, bu yu/dcn de kaıak ter yaratnıaktan kaçınıvor 1 Ioşgor Meyhanesı'nde yıvıp ıçcn, so runlarıyla yaşayan kışıler, toplumsal bir yuku taşıyacak guçtc dc^ılkr Bu yuz dcn, bu kışıler, gerıve donuşlerle gcç mışlerını ozetlemekle, ıkıncı uçuncu olaylar dızısıvle, konııya yerleştırılmış ler Fıli7, Turgay ıçın onemlıdır, Şchmuz ıçın onemlıdır, ama loplumsal değerlerı temsıletmıyorlar Hıçbırının yakınmala rı, sorunları, toplumsal yuku taşımaya elverışlı değıldır Muzaffer Buyrukcu, bunılan dolavı, çok guç bir tcknığı ızle mek zorunda kalmıştır Roman gercçlı rını, bir karaktcr yaıaiarak onun omu/ larına yuklemck verıne bir kışıyı orne ğın, ( emıl Bcyı ılgı mcıkc/ı ya[)i» bu tun kışılerın o/el sorunlarını onunla ılış kılendırmış Kısası, her ıkı mınanda da, o/ellıkk Akan Sular Sarap Olsa'da, bir mckânda duzcnlı, bııbııleııylc ılışkıletı oranlı kı şılerın ozet yaşantılarından bir yapı oluş turmuş Bu vapıda, suslıı, go/ alıcı, ba zen deyorucuorgclcı bulunmasına kaı şın, sahnclcrın gcıçcklıgı, loman geıeç ferıneuvgun dıızenlenmesı heı ıkı yapı tı da ılgınç yapıyoı I lcı ıkı lomanda da, yapı ıçınde, vaşamı butun vogunluğuyla duyıınısayabılıvoıu/ Ya/arın, vcrı gcl dıkçc gelıştııdıgı kuçıık ovunlar, olçulıı bırımlcr, tutarlı smclcınckı, anlatıında tartımlı(rıtımlı) bıı tempoyaratıyor Bu tun kışıler, olaylan bıı bıı lcı ındcn dcvıa laıak konuyu sarsmadan yurutuvorlar Buvrukçu'nun ycnı kuıgusu saglıklı bıı apı olarak goı unuyor (ıerçek ve gu/el bırbırınt tcıs duşmuyor • (*) Ucu Giillü Kundura/ Muzaffcr Buyrukcu/ ( umhurıyıl Kıtapları/ J99# Ulanbul Akan Sular Şarap Olsa/ Muzaffc r Buy ruh(,u/ lclos Yciyt/ı/an/ I')')X h/anbul 1 Muzaffer Buyrukcu, Ucu dullu Kundura, s 69 2 Mu/affer Buyrukcu, Akan Sular Şa rapOlsa, s 131 3 Muzaffer Buyrukcu, Ucu Cullu Kundura, s 17 4 Muzaffer Buyrukcu, agy, s 127 5 G I.anson, Hıstoırc dclaLıteidtuıc 1 rançaıs, 11 basım, s 890 6 Muzaffer Buyrukcu, Akan Sulaı Şaıap Olsa, s 9 7 Mu/affer Buyrukcu, agy, s 259 8 Mu/arfcı Buvrukçu agy, s 173 9 Mu/affer Buyrukcu, agy, s 240 10 Muzalfcı Buvrukçu, agy, s 126 SAY FA 13 Meyhane yaşamı Buvruk(,u sahnclt ıı (,ızcrkcn çok ba şarılıdıı Zcngın mcvhanc yaşamı, bu or tanıda buluşan kı^ılcrın gcııyc doınış Ierleanlatılan ya^aıılılaıı a^kları ayrılık laıı, (,atı^maları, olum acıları, yai)am bı ^ımlerı, (,ok canlı sahanclcılc anlatılıyor Oıncğın, ıkı ogluvla karısı Nurıyt Ha nım'ı hırakın Alınanya'ya gıdcn, saıışın bıı Aınlan K.ıdınına a^ık olup aıksırıı tttk edtn trlan ın buyuk ogfu Lrlıan lıasn anncsııiL venugını ytdırırkcn gcc, mıiji anımsar "Anne, hatırlıyur nıusun, bir ak^am ikiniz balkonda rakı ıçmiştıniz, çiftetellı oynamıstınız, biz de Lrdal'la birlikte tencereleri ters çevırerek darbuka gıbı çalmıştık' dedi Lrhan" sahncsı, bıı avııntıdır ama c,ok başarılı bıı sahnedıı (9) Aılt nın gc<,mıstc kalan mutlulugunu yansıtıı ktn at ılı bugunıı ııu dL dııvıımsuyoru/ Turgav, llo^goı mc\hancsınc gırcr /uhtu onukaı^ılar buyuı tdei "Hoş geldiniz!" CILT Buy rıık^u buıada, ı uhsal bir t,o/umlemey lccok baijaı ılı bıı s.ıhnccj/cr "Ho^bulduk!" dedi Turgay, uzanan eli ilgisizce sıkıp bıraktı, bakışlarıyla taradı içerisini: Dort be% masa boştu, yemek yiyip içki içenlerin arasında (,emil Bey yoktu; sahne randevusu varmış da Cemil Bey gecikmiş gibi canı sıkıldı; bıçakla kestiği parmağını bantla sardı sıkı sıkıya." (10) Bu sahncdc, lurgay ın ruhsal duru munu, 1 Ioşgor mcyhanesının o ankı or tamını, ( cmıl Bey'ın Hoşuor meyhant sı ıçın onemını cok basarılı bıçımdc c,ız mı^tır BusahntİLrdc KI^IICI,hcpbıı ya şanı Ltkınlıgının i(,ındedırlcr Bırkuçuk sahncdc, <,ok ijcsı ya^amı ctkıleven an laıı bd^anvla vansitıvoı Ikrsahnc yc nı bıı ılıskıyı habcr vcııyor bı/ı. ( emıl Bc\, bu ılıs.kıluın mc ıkcvındcytr alıyor ( emıl Bcy, ku<,uk ılgıkrk, liLiiıen hcı