Katalog

Kapak konusunun devamı. Koruganı yaptı^ı gözleriyle kendisini a/arlayanları hindi gibi görür Vedat. Kabaran, glıı glu diyerek saldırmaya hazırlanan bir hindi. Sulhi Dölek'in yönctmcn, ayrıntı ve anlaiım ustalı^ının ilk ipuçlarının görül diigü başarılı bir ilk romandır "Korugan". Gerçekçi yöntcınin insanlara sımsıcak yaklaşımının romanıdır da diyebiliriz "Korugan "a. Geç Başlayan Yargılama ise, bcncc Sulhi Dölek'in başyapıtıdır. Kişisel sorıınlardan iilke sorıınlarrna uzanan, canlı kişiliklerle yogurulmuş olan bu romanda, 12 liylül öncesi dönemin başarılı bir sorgulamasını okuruz. Ama öyle kiifiirlerle, aşağılayarak ger çekleştirilen bir sorgulama değildir bu. Insani durumların aynasında bir sorguIamadır. (Bu romanı 12 Eylül'den sonra kaldığımız Mamak Cezaevi'nde okuma şansını bulmuştum. O zaman Mamak'ta kitapokumakyasaktı. "Madaralı Roman Ödülü"nde cleğerlcndirilmcyc alınan gönderilen tüm kitaplar özel bir izinle koğuştımuza alınmıştı. Çiinkii seçici kurul üyelerindcn ve daha sonra bir trafik kazasında yitirdig'imiz gazeteci ağabeyimiz tlhami Soysal seçici kurul üyesiydi. Yanılmıyorsam on beş giin içinde yirmi dcn fazla romanı biz dc bu saycde okuyabilmiştik. Okuyanların genel yargısı da ödiilün " d c ç Başlayan Yargılama ya verilmesi biçimindcydi. Çünkü içinde yaşanılan döncmin estetize edilerck sunulmasında önemli vc ilginç yöntemi vardı yazarın.) Adından da anlaşılacağı gibi "Geç Başlayan Yargılama", kendisiyle savaş halinde olan, binbir somnuyla yaşayan Serhan'ın gecikmiş özeleştirisi gerçekçi yöntemin zaferidir. Oyle sanıyorum ki "Geç Başlayan Yargılama" edebiyatımı zın cn çok hakkı yenen yapıtlarının başında gelir. Hani ilk on roman arasına girebilecek ölçüde başarılı bir yapıtın ilk 75'e bile sokulmamasında bir art niyetten daha açık söyleyeyim, kötü niyetten başka bir olay söz konusu olamaz. Kiracijküçiik bir kentte başlayan küçük insanların konut sorunlarını gülmcce öğeleriyle birlikte aktaran başarılı bir roman. Romanın kahramanı Kerim Kocaman, bir yayın ve dağıtım evinde 17 yıldır çalışan biridir. Korkak, silik, edilgen ama scvimli, kendisiyle barışık, içinde ışıltı taşıyan biri. Kendisini eKsikliklerini bi•ulhi dfitok Korugan *" Sulhi Dölek Korugan'dan Kirpi'ye Iir ve delice bir artılımla etkin olmak ister. Hızü kentleşmenin getirdiği hızlı değişimi Kcrim Kocaman'ın yaşadıklarından izleriz romanda. "Kiracı", karısı, kaynanası, üç çocuğuyla birlikte kentte ev sahipleri yüzünden oradan oraya taşınmak zorunda kalan Kerim'in yaşadıklarınınyani yüzyılımızın dramlarından birinin başarıyla romanlaştırılmasıdır. Kerim'in, yaşadıgı tekdüze evliligi, geçim sıkıntısı ve didişmesi içinde kendisine bir diiş diinyası Korugan / Sulhi Dölck / Varltk Yayınları / 144 s. Truva Katırı/ Sulhi Dölek / Varlık Yayınları / 2)9 v. Geç Başlayan Yargılama/ Sulhi Dölek / Varltk Yaytnları / 222a. Kirpi/ Sulhi Dölek / Varlık Yaytnları/ 110 s. Çferlık Vidalar/ Sulhi Dölck / Varlık Yayınları /l 12.\. Habis'in Serüvenleri/ Sulhi Dölek / Varltk Yayınları/159 s. Aynalar/ Sulhi Dölck/Varlık Yayınları / 120 s. Teslim Ol Küçük / Sulhi Dölek/ Varlık Yaytnları / 231 s. kurduran ve tutkuya dönüşmüş olan Siihandan'a aşkıyla eskiden hamal olan son ev sahibi Haeı Hacı Bey'le ilişkilerinin yoğun olarak öne çıktığı romanda, yaşama alaycı bir biçimdc ama aynı zamanda buruk olarak bakıldıgını görüyoruz. Ev sahibikiracı ilişkisi çerçevesinde oluşan roman, edebiyatımızın insani dramının başarıyla aktarıldığı bir kazancıdır. Teslim Ol Küçük'te, "Kendim bir fo to^raf makinesiyim. En büyük sorunlarımdan biri bu. Bir fotoğrafmakinesinin en kötıı yanı ise, dileyip düşlediğini değil, var olanı göınıek zorunda kalması" diyen bir AIi Özer'le karşılaşıyoruz. "Hastaysam beni gördüklerim hasta ediyor demektir." diyen ve yaşamından hoşnut olmayan bir gencin kendi ilişkilerini cesurca sorgulamasını okuyoruz. Özlemlerini, tutkulannı irdeliyor Ali Ozcr. Yasanılana bir fotoğraf karesinden bakan Ali, yoksul bir ailede büyür. Başlarını sokacak bir evi yaparlarken inşaat briket ve harç taşır çocukken. Askeri okula gitmeyi düşler hep. Annesinden ve anneannesinden, sülalesinin en önemli kişisi olan Halıeı Dayı ile yaşamın ezdiği Fikret Dayısı'nın serüvenlerini dinler. Çarpık ilişkilerin boğduğu, hasta ettiği, binbir çesit açlığın egemen olouğıı çıkarları için degerlerini tiiketen insanların beklentileri ve iletişimsizliği işlenir romanda. Kendisini "yitik" kabul cden Ali'nin ağzından eleştirilen topKiracı/ Sulhi lumsal ilişkiler, Ali'ye Dölek / Varlık şunları da söyletir: Yayınları / 2(>H s Çocukların diinyası açık, aydınlık ve an lamlıydı. Büyüklerinki ise karmaşık, karanlık ve korkunçtıı. Keşke büyümek kaçınılmaz olmasaydı!" "Güniin birinde ışığa ve gölgelere hükmedebilirim" derken umutludur. Umutla doludıır ama acımasızlığın ya rattığı ve yaşamın getirdigi karamsarlık onu çelişkilere düşürüp direnme gücünün azaımasına yol açar. Maaşlı çalışmaktansa köle olmayı yeğ tutan insanlarla kolay ve çabuk para kazanma peşinde koşmaktan delirmeye fırsat bulamayan insanların arasındaki dcrin çelişkiyi yiireğinde duyar. "Sacmalıklarla örülü hayatta" saglıklı kalabilmek için psikoloöun yardımına gereksinim duyar. Kaygılarını, özlemlerini, gözlediklerini anfatır psikologa. Yine de umudunu yitirmez ve hep yeniden başlamayı göze alır. Truva Katırı, "kendi gözleriyle bakamayan" birıyle bıılıışturur okuyanı. Memurluk sicili tertemiz bir genel müdür yardımcısının itirafları ekseninde çüriımüş bürokrasinin kesitlerini okuruz romanda. 1980'li yıllarda ülkemizdeki çarpık yenileşmenin getirdigi değer kayıplarının neler olduğunıı görürüz. Çağ atlama serüvenimizin nelerin pahasına yaşandı^ına ilişkin, değeılerini koruyan insanların nasıl baştan çıkarıldıklarına ilişkin binbir dümenin nasıl uygulandığını izleriz. Tüm bunları okurken kimi zaman kahkahalarla gülmenin, kimi zaman yüregimizin derinliliklerine işleyen bir sızıyla dolmanın önüne geçemeyiz. lnce bir alaycı acı bir giilmece yoğunlaşmış olarak tek bir insan dururnu gibi karşımızdadır. Truva atına benzetilen bir çüriimüşliiğün ülkemizde nasıl egemen kılındı^ının öyküsünün başarılı bir kurguyla, ince alaylarla, ironiyle, insanlararası ilişkilerdcki rezilleşen boyııtla, suçlulıık psikozlarıyla aktarıldığı bu romanın da çaöı sorgulamadaki başarısıyla ıısta bir ka lemin elinden çıktığı hemen anlaşılılır. Kirpi, ressam olmayı düsleyen ama "ne yazık ki ülkemiz yetenek mezarlığı gibi bir yer" olduğu ve "insanın sevdigi ve başarılı olabileceği bir alanda uğraş verebilmesi büyük şans" gerektirdigi için kendini deneme fırsat bile bulamayan birinin, "Kirpi Reşat"ın romanıdır. Kahramammızın başına felaketler zinciri gelirvebu zincirin başlama nedenibasitbir sıra çekişmesidir. "Yıllarca sürecek bir savaş batağına saplandıklarını fark ettik lerinde işin işten gecmiş olduğunu" anlavan devletler gioiair Kirpi Reşat. "lntİKamla beslenen, örümcek kadar sabırlı ve inatçı olan" biridir. Eski defterleri karıştırarak yaşamındaki intikamları anlatır. Kirpi. Her seyden, herkesten intikamını alır mutlaka. Ne pahasına olursa olsun alır. "Deve gibi lcindar, kcçi gibi inatçıdır" çünkü. Pire için yorgan yakmanın en güzel örneklerini verir intikamlarını alırken. Oyle ola öanüstü isler yapar ve yaptıklarım da riyle ballandıra ballandıra anlatır ki Kirpi; okurken bir yandan insanların bu denli şaşkın ve çaresiz duruma düşmelerindcn utanır, bir yandan da çağımızın bu yaşanmışlıklarına doyasıya güleriz. Bireyin ve toplumların tutarsızlıkları, ürkekfikleri Kirpi'nin yaşadıklarından izlenirken böylesine insan dramları ve gülünçlüklerinin var olduğu gerçekli^i ne burkulmamak da elde degil elbette. Bu burkulmavı sa^layan başarılı gözlem gücünün, deneyimin verdigi ustalığın, düşgücünün yarattıöı görkemin sa nibi de Sulhi Dölck'tir; her şeye karşın insan sevgisiyle ve iyimserlikle, umutla dolu olan Sulhi Dölek. Sulhi Dölek'in romanlarını okumayanlar, çağımızı, toplumumuzu, insanımızı biraz eksik tamyorlar diye düşünüriim hep. • (*) Sulhi Dölek'in romanlan Varlık Yayınları'nca yaytmlanıyor. * CUMHURİYET KİTAP SAYI 465 SAYFA 4