Katalog

HermanChomsky ikilisinden "Medya Halka Nasıl Evet Dedirtir" Yupttaş razı olursa medya pıza üretip Chomsky'nin Herman'la birlikte 1988'de yayımlanan medya eleştirisi klasiği 'Rıza Üretmek'in önemli bölümleri nihayet Türkçe olarak yayımlandı. Kitap, Amerikan oasınını cleştirip sorgularken evrensel bir model öneriyor. Model Tiirkiye için de uygun... sahtc tepki ürctimi; Ulusal bir din ve bir denetleme mekanizması olan 'antikomünizm'." Kuşkusuz 1988'den bu yana güçlenip yaygınlaşan küreselcilik, medyada da önemli dcgişikliklcre neden oldu. ürnefiin birinci unsur, bugün artık daha çok borsa oyunları ya da iradi şirket evlilikleri sayesinde devleşip tekelleşen medya holdinglerinin konumunu gündeme getiriyor. Reklamcılık eski önemini korur kcn, 1 lalkla llişkiler ve Sponsorship kurumu da devreye girdi. Siyasi ve iktisadi iktidar ile medya arasındaKİ ilişkiler modelin oluşturulduğu 1988 yıhna oranla bugün belki de daha fazla önem kazandı. Ozellikle J'ürkiye gibi ülkclerdc. Medyaya yönelik sahte tepkilere yakın bir geçmiştc, Susurluk skandalının crtesınde ülkemizde de rastlamıştık. (Kam yondan sonra hicbir şcy cskisi gibi olmayacak/ Benitıı televizyonum var... Karnpanyası ya da bazı gazctelerin refiklerini ya da tüm medyayı temel ve asal olmayan konularda mcsleki olarak kimi zaman maıışetten eleştirmesi). SSCB'nin yıkılmasından sonra beşinci maddedeki unsur ya da din, 'antikonıünizm' olmaktan bir ölçiıde çıkrı, şimdilerde 'varsa yoksa ncoıibcralolma mecburiyeti modası' var! Kitabın en önemli ozelliklerinden biri, gerçek anlanıda bir sır perdesi aralayıcısı olması. Tarafsızlık, nesnellik, pro lesyonellik gibi ozellikle medya eleştirisınde sık geçen kavraın ve olguların ger çekte, liiliyatta ne anlama geltliğini açıklaıııası bakımınılan kitap sahte eleştirmenleri de açı^a çık.ırıvor RAGIP DURAN T ürkiyc okuru artık Noam Chomsky'yi az çok tanıyor. Akademik çcvrclerde dilbilim vc scmioloji alanıncîaki çığır açan çalışmaları daha dar bir kesimde ilgi görürKen, anarşist medya eleştirnıeni. ABÜ yönetiminin özclliklc dc dış politikasını amansız vc radikal muhalifi, medya siyaset toplum üçgenini çözdüğü çalışmalarıyla aslında hem kendi dalında lıem de gerçek bir aydın olarak sadece Batı'da değil, Doğu Tinıor'dan Kanada'ya kadar tüm dünyada belki de en önemli cntelektüel olarak anılıyor. llginçtir, birkaç medya profesyoneli ilc sınırlı sayıdaki akademisyenin makale ve yazılarındaki kimi kısa alıntı ve değinilerinin dışında Chomsky'yi Türkiye'de ilk ke/. kitap olarak, islamcı bir yayinevi (Pınar) gündeme gefirdi. Çok yeni birl'ürkçesi olmamasına karşın başanlı çevirilerdi Pinar'ın Chomsky kitaplaıı. Edward Said'in bazı kilaplarıru da Türkçe'ye kazandııan Pınar, Said'in "Kiiltüı • veEmperyalizm" başlıklı veaslıntla cn az "Oryanîalızm" kadar önem li çalışmasını da acaba çevirip yayımlayacak mı? Chomsky, Pınar'ın ardından rünızamanlar Yayıncılık'da Tiirkiye okıırıına ulaştı. Bizim büyük medya kurulıışlarının üst düzey yöncticileri Noam Chomsky'nin adını daha önce duymuşlar mıdır acaba? Kaç kitabını okumuşlardır? Daha doğ rusu (Chomsky okumuş kaç medya yöneticisi var? Çomski mi? I laa o Polonyalı solaçık değil mi? Yok be, o Nobcl alan Çek sinemacının filminde oynayan kadın Çomski! Chomsky'nin modcline bir altıncı kalem eklcmck gcrckmcz mi Türkiyc için özel? Son nokta: Kitabın Türkçe'yc çevril meyen bölümlerirıde olsun, Herman vc Chomsky'nin diğer çalışmalarında olsun (merakhlar Internet'tc 'Chomsky Arc hives'a bakabilir) mevcut egemen medyaya karşı alternatif, muhaliîya da kamu yayıncıhğı gibi seçenekler de kaçınılmaz olarak gündeme geliyor. Bu alanda en önemli unsurlardan biri de, gcniş okur kitlcsi yani gerek kendisinin gerekse top lumuniletişimözgürlüğünesahipçıkan, medya bilinci olan yurttaşların tutumu. Onların mevcut egemen medyaya karşı çıkmaları, yeni seçenekler için talep yaratacak, keza yeni seçeneklerdcn yana olanlar uygulamaya geçtikleı inde yanlarında bu yurttaş kesimini bulacaklar. Rı za Üretimi, kuşkusuz salt medya yayıncılığı ile gerçekleşebilen bir süreç dcğil. Siyasal, toplumsal, ideolojik ve kültürel ctkenler de, egemenlerin medya aracılığı ile kamuoyunun mevcut duıuma razı olmasını sağlamaya çalışıyorlar ama yurt taş kendisinin vc içinde yaşadığı toplıınııın koşullarına razı değilse, nc olacak?» * Medya I lalka Nasıl Evet Dedirtir Kitle Araçlarınm Ekonomi Politiği/ /: llcrman N, C.hornsky/Mıncrva/htunhul, l'J'JS Sonolarak Minerva Yayınları,Chomsky'nin Edward 1 lerman'la birlikte ya yımladığı "Martulacturing Consent" (Rıza Üretmek) başlıklı artık klasikolan cserinin cn önemli bolumlerini, 1 lerman'ın 1996 tarihli bir makalesiyle bir likte yayımladı. Biraz ıızun ve pek kolay anlaşılamavan "Medya 1 lalka Nasıl Evet Dedirtir" başlıklı kirap, "Kirle Iletışim Araçlannın Ekonomi Politiği" altbaşlığını taşıyor. tsmail Kaplan'ın derleyip yayına hazırladığı kitabın çevirmcnleri Berfu Akyoldaş, Tamara llan, Metin Çetin vc lsmail Kaplan. Kitabın orijinali yanımda olmamasına rağmen, Türkçe çevirinin başarılı oldugunu bclirtmem gerek. 139 sayfalık kitabın temiz basımı nın yanı sıra, baskı hatasına rastlanmaması da sevindirici. Ayrıca, bclki de sadece uzmanları ilgilendirecek ayrıntılı dipnotların olduğu gibi çevirilerek vcrilmcsi ve çcvirmenlerin zaman zaman ek bilgi notlan düşmesi dc, aslında dogal bir profesyonellik gereği ama Türkiye yayıncılık dünyasında normali gerçekİeştirmek bile kimi zaman başarı olarak kayıtlara geçiyor. Bu dipnotlar, meraklısını ve meraklı olması gereken tletişim l'akültesi öğrencilerini özelliklc bazı tcmel referans kitaplarını aramaya, bulmaya ve okumaya tcşvik cderse.işlevini yerine getirmiş olur. Kitap, medya eleştirisinin nasıl yapılması gerektig'i konusunda bir şanders (Cours magistral) niteliğinde. 1 ler ne kadar esas olarak Amerikan mcdyası ele alınıyor ve neredeyse tüm örnekler Amerikan basınından veriliyorsa da, ChomskyHerman'ın model olarak oluşturduğu 'Medya aslında bir propaganda aracıdır' tezini, hem nıikro hem de makro düzeyde kanıtlayarak sergiliyor. Bu model bugün Türk medyasına da oldugu gibi uygulanabilecek kadar taze vegcrçckçi. Ayrıca kitabın 1988yılında yayımlanan orijinalindcn alınan bölüm SAYFA 10 Raa Üretmek Medya eleştirisi lerin arkasına Hcrman'ın 8 yıl sonra yazdığı ve bir 'ııp to datc/mis a iour' (gün ccllcştirme) niteligindeki makalesi, rnodelin sadece mekânsal olarak değil za mansal olarak da gcçerliliöini gösteriyor. Ilerman 1997'de yayımladığı 'Global Medya' başlıklı kitabında da, aynı modeli, dünyada medyanın yeni yapılanması ve yeni yaklaşımlarına da uyguladı. Herman'ın 1996 tarihli makalesi, kitaba yö nelik eleştirilere bir cevap niteliğinde. 'Rıza Üretmek' yayımlandığı 1988 yılından bugün kadar, saptama ve öngörülerinin büyük bir kısmırun zaman içinde ve somut olarak doğrulanmasına rağmen, gerek akademik gerekse profesyonel çevrelerde çok tartışılan bir kitap oldu, nalâ da tartışılıyor. Tartışmanın sürcgelmesinin önemli nedenlerinden biri kitabın evrensel alanda uygulanabilecek bir model önermesi. Model, esas olarak medyanın hangi habcri nasıl, neden kamuoyuna iletip ilctmediği konusunu sorgulayarak oluşuyor. Modeli oluşturan beş temel unsur ise şöyle sıralanıyor (s. 22): " Egemen medya şirkctlcrinin büyüklüğii yoöunlaşmış mülkiyeti, kâr amacı ve sahiplerinin serveti; Reklamcılığın medyanın en önemli gclir kaynağı olması; Medyanın, iki ana kaynak ve iktidar odağı olan hükümet ile iş çevrelerinden ve bunların mali olarak desteklediği 'uzmanlar'dan sağladığı bilgileri temel al ması; Medyayı hizaya gctirmek için kullanılan bir yöntem olan 'medyaya yönelik' Kitaptan çıkaracağımız bir başka ders, medya eleştirisinin ozellikle de mikro alandaki sorgulamanın yoğun emek, inceleme arajtırma, kıyaslama ve tahlilge rektirdigi. Oyle basnıakalıp yaklaşımlarla, mesela 'Bu gazetenin sahibi zaten burjuva, verecegi habcr dc tabii ki halk düşmanıdıı' vs... türünden kesip atan, sözümona makro ya da genel, ama aslında muglak vc salt ideolojik dürtülerle yapılan elcştirilcrin geçersizli&i çıkıyor or taya. rler olay, her olgu, hcr haber tek tek gırmelt mikroskobun alrına, haberdeya zılanlar ile yazılmayanlar, olayın önccsi sonrası, benzcr olaylarda gazetenin al dıgı tutumlar...vs...gibi bir dizi ilkesi var medya eleştirisi yapmanın. Bir başka çagnşım da, egemen medyantn kendi içindeki çelişkileri ve kimi zaman muhalif pozlara bürünmesinin ardında yatan gerçek dürtü vc nedenler. Kitapta Watergare skandalında bile Amerikan medyasının esas olarak hep cgcmenlere hizmet ettiği ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor. Türktye aslında Chomsky'ler için bir cennet. Çünkü Türk mcdyası bugün henüz, Amerikan medyasının 80'lerden bu yana yetkinleşerck kullandığı 'sophisticıue' (mükemmelleştirilmiş, inceltilmiş), desinformation/misinrormation (haber çarpıtma/haber gizleme) ve diğer propaganda tekniklerini kullanmasını bilmiyor ya da bcceremiyor. Bu nedcnle Türkiyc'de medya eleştirisi ABÜ'dekine t>ranla daha kolay. Ucştirmek olumsuzu sergilcyip, olumluya giden yolu gösteriyorsa özel bir an lam taşıyor ya... lşte bu nedenle mevcut medyayı eleştirmek, geleceğin medyabinı muştulamak anlamına da geliyor. .Ankara Istasyonu adh kitabı ile 1998 İş Bankası Edebiyat Büyük Ödülü'nü kazanan yazarımız Selma Fındıklı yı kutluyoruz... Nereye Yüreğim Roman Loş Sokağın Kadınları öykü Gözüm Ya^ı Tuna Selidir Şimdi Roman Sclma Fındıklı'nın diğcr kitaplarıdır. * SEL YAYINCILIK Babıali Cad., 20/ 1 CağaJoğlulstanbul Tcl.: 212 511 10 05