Katalog

* ııı Dört Mevsim Sonbahar"da kadın tiplemeleri /at vt Zeynep arasında geçı n konuşma larda bu durumu oldukç.ı acık bır ı^ekıl degorcbılııız "Dclı mısın stn dı\orZey nep" Sevmek cok guzel bır !}eydır Ben sevılmemcye afdırmam ama scvme^sem olurıım, dayanamam scvmemeye Sev mck, scvdığım ınsandan bıle daha onem lıdır benım iı,ın Lger scvmıyorsan, ya !; ımdan nt /tvk alıyorsıın, nıve yaşıyor 1 SUIT Se\emenıek, bu ınsanın baijina gc Icbılccck cn huyıık felaktt /avallı sev gılını bcnım, bcn senı çok ama çok scvı yorum, sen benı sevmesen bıle ıımu runıda degıl bcn senı se\cyım yctcr "(7) Zeynep'ın bu ozellıklcrının aksıne Sevgı toplumun ona vırdığı kadınlık kavramını yeııne getıreiı bu davranı^ ıçındedır Kıskanç duyarsı? veesı ılebır ^eyler payla^amayan bır kadın olarak ta nıtılan Se\gı belkı de bı/e Turk toplu munda ıtılmış ve zaman zaman ıkıneı sı nıfvatandaşmuamelesıgormuşbırkım lık ıçınde taıutılır ümeğın, yazarın ao zunde Sevgf nın bu durumu şoyle uıle getırılmektedır "Korkuyorsun da ondan odun patlıyor senın, aman başkalan ne dıyeceK dıye, ıstedığın hıçbır ^eyı yapa mıyorsun Canın başka erkeklerı çekı yor, o erkeklerle olamıyorsun Namuslu oluyorsun boylece, kocasına sadık kadın oluyorsun, hcrkes sana saygı gosterıyor Ama kendıne ıhanet edıyoısun, toplum ıçınde rahat etmek ıçın ısteklennı bastırıyorsun yaşamın sana bağışladığı keyıf lere, ba^kalan senı ayıplamasın dıye noj verıyorsun Sen, ısteklennı bastııarak en sevuığın ınsana, yanı kendıne ıhanet edı yoısun Sen haınsın be Ihanet ıçınde sın Kendıne ıhanet cden bııı bana ne leı yapmaz Scnguvenılmczbırınsansın guvenmıyorum sana " (8) Aslında yazar, Sevgı'yı olumsuz bır bı çımde sergılemekten kaçınmaz Bunu romanın ılk sayfalanndan ıtıbaren hısse derız "Stvgı'yle denızden donerken her gun aynı yercle bır kıraz agacıyla karsıla şıyoru7 Sevgı, bakmadan geçıyor, ben rıer gun o kıraz agacının onunde dıırup koyu yeşıl, sıvrı uçluyaprakların arasın da hşKiran ınce saplı kırmızı kırazlara bakıyorum " (9) Aslında toplumdakı hcr kadının sergı ledığı bır davranış bıçımıne sahıp olan Sevgı, her iırsatta olumsıı/ ve ıtıcı oır tıp olarak tanıtılır "Sevgı, sevdığım şeylerı bır ba^ka kadınla dana paylaştığımı oğ rendığınden ben benım sevdığım her !;eyden nefret cdıyor Ben, bırşeyı sevdı ğımı soyledığım anda Sevgı aynı lafı bır Ahmet Altan'ın yapıtlarında gördüğumu/ kauin tıplerını, toplumun hcr kesımınde ve her an görmek mumkun Her nc kadar kadına bakı^ açisi farklı olarak algılansa bile, Ahmct Altan, toplumu ıyı gcvlemleyerek kahramanlarını da yaşadığı toplumdan alıyor NAZAN KULOGLU A hmet Altan ın 1983 yılında Aka demı Kıtabcvı Roman Odıılu'nu alan bu lomanı, baba oğul sevgı lı uçgenı arasında gcçen bır olay orgusu sergılemektedır Romanın kurgusu, zaman zaman Tre ud ıın Oedıpus Karmaşası ılc açıklana bılceek bır yapı gostermekredır Roma nı çozumlemeye gırnıeden onee, "Her kışının ılk sevgı nesnesı, kuşkusuz anne sı, anne yeııne geçen bırısıdır Bu do ncmdc dc anne, ki7 ve erkek çocıık ıçın bır sevgı nesncsıdır Artık erkek ve kız çocuğunun bu ılgı ve sevgısınde bırtakım değışıklıkler olur Daha oncekı doncm Ierde çocuk kendısıne bakan ve eşeysel anlamı olmayan anneye karşı bır oağiılık duyarken, fallık donemde bu sevgı nesnesı karşi eşeyden bır kışı olarak gorulmekte ve boyfece ılışkı eşeysel bır an lam yuklenmcktedır Uç yaşından başlayarak bazen daha da erken, çocuk kar şı eşeyden en yakın nesneye cınsel duy gularla vaklaşıı l>tc f ıcud bu dunem de erkek çocuöun annesıne ozel bır sev gıyle yonelerek babası ıle de yarısmaya gırmcsı ve ondan nefret etmesı olayına pozıtıf Oedıpus Karmaşası adını vermıştıı"(l) Baba oğul sevgılı ucgenı arasında ge çen bır romanı kurgulamaya çalışan ya zar, rreud'un yukarıda anfatmaya calış tıöımız teorısını romanda şoyle anlatır "Bırbırının ıcınden çıkan ve ıkı ayrı erkek halıne gelen baba oğulu ayrı ayrı yer Ierde ve kadın erkek tıtreşımlcn ıçcrı sınde yaşamak Zeynep'e hıç tatmadıgı bır heyeeen verıvordıı " (2) başka kadına daha soyledığımı duşunu yor ve benım sevdığım şeylerı gormek ısremıyor '(10) Ya da "Sevgı, butun bun ları şu son satır içın ya/dıöımı anlamıyor, kıskançlıktan ıçı kavrularak gıdıyor" (11) Sevgı ılc Zeynep arasındakı belırgın farklardan bırı de eınsellığı algılayış ve farklarıdır I ler ıkı kadın bu konuda da tamamen bırbırıne zıt ıkı kutup gıbıdır Zeynep, yazarın babası I Ialıt'ın evınde sergıledığı tavra bakarsak, oldukça ra hat olduğunu da soyleyebılırız "Zeynep, yapışkan leylak kokusundan ırkılmesınt karşın boyle bır koku yokmuş gıbı gırıp salondakı koltukların bınne oturuyor Halıt de gcçıp karşısına oturuyor sonra bırdcn ayağa kalkıyor Bır ıçkı ıçer mı sın' Zevnep butun dışılığıtıı sesınde toplayarak, Varsa bır konyak ıçerım dı yor Bu utangaç, kırık dokuk guvenen ve guven veren dışı ses Halıt'ı etkılıyor Zeynep on ıkı yaşında keşfettığı bu sesın erkckler U7erındekı etkısını çok denemış olduğundan, her hoşlandığı erkekle ay nı kalıplaşmış ses tonuyla konuşuyor, ama hıçbır erkek bu sesı daha once dc bırçok erkeğın duyduğunu aklına getır mıyor Ilk kez kendısının duydugunu sanıyor Bu korkuyorum, ama korkmama rafimen kaçmıyorum dıyen ses, butun erkeklerı rahatça avlıyor" (12) ya da "Zeynep aşınmış ortulere bakıyor Yenı ve heyecanlı bır ılışkı yaşamaktan mem nun, vueudunda elektrıkler dolaşıyor, kcndı kendıne gulumsuyor" (13) Zeynep'ın cınsellığı algılayışı ve yaşa ma bıçımınden oldukça uzak ve helkı de tamamen tersı bır davranış bıçımınde olan Sevgı'yı bu davranış biçımıne ıten belkı de çevresıdır "(,ok baskı yapıyor babam annem de orada kalıyor Anne me de uzıılııyorıım Ne olacak bızım ha Iımız Babam bıtırme sınav larından son ra benı tatılde bır yerlerc gondermeyı duşunuyor"(14) Aıle baskısı ıle karşı karşıya kalan Sev gı, beraberlıklerının ancak evlılık kııru ınu ıle devam edebıleceğı goı ıışunu vur gulamaktan da çekınmev "( uldıyım ta 13li Yeşıl paneuılu beya/ bıı evımız, boy boy çocuklarımız oluı, olcne kadar bııbıııını/ı severı/' (13) Oldukça 10 mantık bır tablo scrgılcyen Sevgı, cınsel lıktc de eekıngen bır tavıı ıçıne gncr "Sevgı akşamdan açık bıraktığım bal kon kapısından ıçerı suzuluyor Kendı sını goren olup olmadığını anlamak ıçın son nır ke/ dışarıya go/ attıktan sonra hi7la balkon kapısinı kapayıp peıdeleıı çekıyor Gelıp yatağın kenarında duru vor yattığım yerden bakınca yuzu aşağı Blrtolrtnezıtlklkutup dan yııkcit ı\ ı bır u/ \\ lının \ ıı/ıınt lx n /ıvor Stvgı gıvsılııını çıLııtıp kombı ne/onu\Ia gıııvoı vaiaf.M Vıuudıımıçı ıılçipl ık gornicmdeiı ulanıyoı, oııun ıçın son paıçalaıı daıma dah ı sonıa \atagın ıçınde çikaıtı>oı (16) Romanın ılerleyen bolumlerıntieya/ar Zeynep ı de lonıantık unsurlaı ıle sıısle se bıle, Zevnen ın dışılıgı sıııeklı onde gelır Zeynep nafılçe kı/ataıak gulum suyor O narıkuladt gıılumse\işe takılı yor salondakılerın gozleıı " (17) Ya da "Zeynep utangaç bır sesle lam otuz dort gun oldu dıyoı Ah Zeynep sen aşıksm, tnsan ışık olıınca gunleıı boyle tam tamına anımsıyor" (18) Halıt'ın sevgılısı olarak karşımıza ge len Incı Manım ıse ne Sevgı'ye, ne de Zevnep e ben/emektcdıı ya da heı ıkı sınden bııer paıça almış gıbıdır Yazar tncı I lanım ı nı/e tanıtııken onıınla ılgı lı en ınec lyrıntıyı bıle vermeye çalısır ' Gevşeyen kalçalannı kahnlaşan bclını saklayabılen bır etekle bluzla çı/meleı gıvmış Ineı }lanım mutfağa gırıyor Bı çimlı olduğıınu se/dırmeden bıçimlı saç ları, ustunde ıkı saat uöraşıldığını goster meden taze duran eıtdıyle bakımlı bıı kadın lneı Hanım Yalnı/ea gcrdanının altındakı gıdıyı saklayamıyor Arada bır artık yerleşmeye başlayan bır tıkle her gun bıraz elaha gevşeyen gıdısına doku nuyor Hızmetçının hazırladığı mınık sandvıçlere bakıyor I lalıt geldığınde herşeyın hazırolmasını ıstıyor Bırazson ra Halıt gelecek Yedı yıllık sevgılısını beklerkcn hıçbırheyccan duymuyor bır bataklık gıbı gevşelc ve durgun ıçı Ellı kusur yıllık yaşamı boyunca ıçınde ol durduğu duyguların çuruyup kokuşma sından oluşan bıı eansız bataldığın altın da, mınıcık bır ga/ kabareığı gıbı bır tc dırgmlık kıpırdanıyor tncı llanım bu kıpırtının ne olduğunu anlamak ıçın dıkkat ettığı anda kayboluyor tedırgınlık Incı Hanım dıkkatı dağılınea bılınmc yen kımlığıyle tedırgınlık venıden kımıl dıyor (19) Türk erkeklerinin bilinçaltı Romanda tamamen farklı bır kışılıkle bıze tanıtılan Madam'ı tanımlamak ıçın Erdal Atabek'ın Kuşatılmış Gençlık ad lı yapıüna bakmamız gerekır Lrual Ata bek, bu yapıtına Turk erkeklennın bılın çaltındakı kadın kavramını sınıflandır maktadır Bu sınıflamaya gore, ' evlenı lecek kadın", "yatılacak kadın", "kız ar kadaş olacak kadın"dır Genelde top lumdakı erkeklerın buyuk bır bolıımu nun ılk cınsel deneyımlerını kazandıkla rı yer olan gcnclevler ve bu kurumda hızmet veren kadınlar, bu erkeklerın yaşam lannela oldukça onemlı yer tutmaktadır Erdal Atabek, genelevlerdekı durum ıçın " Bu kadınlardan bırını seçeceksın Gozun kadınların donlarında ge/ınır Hangısı daha ıyıdır1 Daha ıyı nc demek onu bıle bılemezsın Şoyle salona bakaı sın, ordakıler nasıldır1 Daha dur karar verme, başka evleı de vaıdıı " (20) Romanda Madam olarak anılan bu kı şıye baktıgımı/da şu o/ellıklerı goruruz "Hafıfçe sararmış gııleıı donıık bır fo toğrafın oriasıncfa duran u/ıın baeaklı bır taburcnın ustunde oturuyoı bcnım Madamım Bır elınde ıtue bır şemsıye tutuyor, obur elını tabıııenın keııarına dayamış Sıyah çorapları ve sıyah jartı yerlerı var Başka dd bır şeyı yok /aien Sıyah çorapla |artıyer arasındakı baldır ları tombııl ve be>a/ Baeaklaıını ıkı ya na hafılçc açmış, ın mcınelerının sıyah uçları CIIK Permalı saçlaımın çevıeledı gı eskı moda yuzunde, doğal bır hayası/ lık dolaşıyoı lombul Madam'ın obuı fotoğrafmda yıneaynı tabıırede oturuyor Genesıyah çoraplaıı ve sıyah |artıyerı var Ama bu kez elınde bıı mıımtutuyoı Mumun ueu ısc, tombul baldırların arasındakı kum ral tuylerın arasında kaybolıııuş lonı bul bacaklar, mum ve kumrai tuyler es kılıkten b:raz sararmış, fondakı grıleı bı ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 433 Oncirleri kırmak Baba oğul arasında bır sevgı yaşayan Zeynep bırçok ozellıklcrıylc yazarın an nesıne tıpatıp benzemektedır Orneğ'ın "Annem çok guzeldı Ismı Rukıye'ydı Çok gulerdı' (3) Ya da Masanın kena rından mınıcık bır Rukıye çıkıyor Irı la cıvert go/lerıyle bı/e bakıyor ' (4) dıye tanımlamaya ı^alı^rıgı annesınm kımı ozellıkleı ını Zeynep te de goı uyoı uz Ya /ar romanın ıç sayfalarında Zeynep ı ta nıtııken "LÜLIVLrt guzlıt bır kız guhonsu yor" Gulunıseyışunh afatanlıga hazırla nan ^akaıı bır ı^oıukla \ıvı$r/ıc <,affrı\ına bcnzcr kadtnu bır \ıbvct htr artida tıtıc şıyor, (5))cıdcı /.cyncp ınctukyastmcn kohusu kotanıan huıvtrl gozhrt ı>t etı ntnı<,ındi yantin£iınt)tylı kuta&ımaotu rıı\or Koyıı / ını/ızı dııdahlarındakı hcm afauııı, hcın dc ^chvıtlı gulmu\(\ı\ıyU gc / ( /'/; // dı uhıınu ~\cnııııhmı$ gıbı du •< tuyor ' (6) Yazaıın eşı Sevgf den, 1 lalıt ın sevgılı sı Incı Hanım'dan, Alı'nın sevgılısınden ve romandakı dığeı kadınlaıdan olduk ğ ıya ahıptır Z h e a fkl b yapıya sahıptır Zeynep B l farklı bır Zeynep Bel Bel d dg k d l d kı dc Zeynep ı dıgeı kadınlardan bu ka dar ustıın kılan şey cesaretı ya da kalıp ları ve zıncııleıı kırmasıdır Orneğın, va kd O SAYFA e