Katalog

r Yuksclışe geçmış hızmetçıye boyleec e\ vc toplıım ıçınde kı yeıı hatıılafılıı Ro\.ına Hollandalı tnccaı ıçın bır gosttıı h.ı/ııl ıık(.n sondeıc tt pahalı \c gostcıışlı Turk gıVMİcrınc burunur ve mu ccvhcı takaıken, Amy'ye "bu Turk kolcnın gıysısı" uygun goruluı "boyun \c kollaıı çıplaktı, başı ıçıktı" (R, s292) Hı/metçı veya kolc ıkısı arasında pck laık vok tur çıınkıı ıkısi de Amy'nın çıplaklığının da sınıgeledığı gını hıçbıı şeye sahıp olm.ı yan, toplum ıçınde sağlam bır vet ve gııvcndeıı voksun ırı sanlardır Roxana ayı ıea hı/metçısım hımavesı altına alıp kotıılıık It rdcn koruyan lyılıksever ha nımefendı rolunu de benım scmc7 Tam tcrsınc, kcndısı paı a ve guvence u£ı tına ev sa nıbıylc ılışktye gırdıeı ve boy Itte "duşmuş" bıı Kadın oldugu ıçın, Amy nın de ayııı kaderı paylaşmasını ısrer Kcndısı aşağılanmışken, Amy nınnamıısunukoruyup bır ustunluk elde ctmesı duşuneesı onu hızmetçısını ev sahıbının kollarına atmaya vol açar Amy boylcte hızmetçımn alışılagelmış kade ııneboyunegmek/oıundadır bıı ust ;>ı nıfa mcnsııp olan bır crkcgın tetavu7u ne uuraı, hamılc kala ve çocugunu terk ttmek zorıında bırakılır Roxana 'nın bağlılıgını annelık yfkatıyle odullcndırtneyı reddetmesı Aıny'yı ona ıhanet etmeye ıter Amy Roxana'ya sırt çevırıp Susan'a doner, çunku o da annesı tarafından terk (1) Rogald Dennıs Perry edılmış bır HtUoıy of Domt stıc Scrvants çocuktur ınLondon 1X50 1900 Dok tora tezı (Washıngton U of Washıngton, 1975), s 10 11 (2) G A Starr, Defoe and Camıttry (Prınceton, New ferscy Pnnceton UP, 1971), s 165 189 (3)John J Pıchettı,Dd«/e/De/o<?(Bos ton, Mass fwayne Publıshers, 1987), s 110 (4) Ian Watt, The Rnc O/The Novel SluJtcs ın Defoe Ruhardum and I ıd dıng, (Londra Hogarth Press, 1987), s67 (5) Pıchettı, DanıelDefoe, s 115 (6) Pıthetu.s 111 (7) Davıd Blewett, gırış, Koxana Iht Vortunatı Mıstress, Danıel Defoe, 2 b (1 larmondsvvorth, Mıddlesex Penguın, 1987) (8) Watt, Iht RneOflht Novcl Stu dns ın Dcfoi Rıthardson and l ııldıng s77 ( 9 U v , s 6 3 78 (10) Blevvttt, gırıs (11) Ttrry I agltton Myths o) Potıır A Mar\ısl S/ıtdv oj ıht Bmnlci (Londıa vt Basıngstoke Marmıllan 1975), s 26 (12)Bltwctt (13)C»ertrud Kalb OanıdDcfoc(\le ıdtlberg ( ırl Wınter Unıvt rsıtats\cr lag 1985) s 98 99 (14) Bıuct Robbıns Ihc Scriıiııts Defoe boylece orta sınıfa aıt olan ı^verenın çocukları nın \e hmnerçısının aynı ka derı payla^tıklarını gosttıı vcır çotuklar çotuk oldukla rı ıçın buvuklcrın hakım ol dukları bu dunyada acı çekı \or hı/mctcı ıse alt sınıftan gtldıj;ı ıçın beyttentlı vt ha nımcfendılerın dunyasında kendıne bır ver edınemıvor Hcpsının, kcndısı de ancak bu ust dıi7e\ hı/metçı' olan Roxana'nın hımayesıne ıhtı yaçları vardıı, du^u^ ve yuk selışlerı ona bağlıdır Ancak hıçbırı, ne o/ evlatlaıı ne dc kendısını onun kı/ı yerıne ko yan hı/metçısı tam olarak Roxana'nın sevgısını ve des teğınıka/anama/ Yaşvesınıf ayırımları ve para hırsının ın sanları bııbnıne duşurdugu bıı dunyada aıle kurumu, scv gı ve uayanışma, yeıını ya bancılaşmaya, kotuluklere ve cınaycte bırakır • Zehra Ipşiroğlu'ndan alternatij bir egitim kıtabı Gernedan Ovunu Gcrgectan Oyunu", «çücuklarla ılgılı herkesı aynanın karşısına oturtup özelc^tırı yapmaya davct ediyor Kolayca okunan, bu ç;ok dıi^undürücü kitabı çelışkıler ıçindekı her ana babaya, oğrctmcnc, eğıticıyc onerırım Prof. Dr. TURKAN SAYLAN nıtehginde Bu kıtapta, bır çocugun do gallığını yıtırmeden, yapmacıklara kaç madan, olayların kendı akısjan ıçınde, doğrıı ve yanlışları bulabılen o/gııvenı nı ka/anmi!,, duşunen, aklına gelenı gı/ lemeden, evırıp çevırmeden soylevebı lcn bıı kı^ılık Kazannıasının tnkusunu okuyoruz Burada "egitıcı" konumunda olan anneannc dc klasık bır buvuğu de ğıl, olması gereken, çocukla ııyum sağla yabılen, ona olur olmaz baskı yapmayan bır kışılıkte Oykudekı kı^ıleıın hcpsı, sııadan bıı yasantıda olan olabılenlcr, ancak kı^ı lıklerı torpulenmeden, sutılennıcden abartılma(fan ve "lyı", "kotu" dıyedam galanmadan veııhyoı Anlatılan oykuler ve olaylar hepımi7in yaşadığı, yaşamak ta oldugu geıçeklerı ıçerıyor ve uo^allı öını yıtırmemış olarak ortaya konuyor Klabik "mutlu sorı", "odullendırme", "ce7alandırma", "yuceltme" "yerın dı bıne batırma" gıbı yargılar, satırlar ara sında ve olayların ıçınde adeta çaktırıl madan yerılıyor, yanlış oldugu farkcttı rılıyor Bunun yerıne yaşarrnn çelışkılerı ıçınde, yınc yaşamı çok yonlu ozumscmı^ bılge bır anneannenın ufacık ve bellı be lırsız dcstcgıyle, çogu kc7 dogal davra nışlarıyla, başkalarının "yarama7 ' ' hay laz", "dısıplınsız", "adamolma/" olarak nıteledığı, oysa kendı yasını yaşayan, her şeyı anlanıak, oörenmek ıstcyen ve de oyle olması gereken bır kuçuk kı/ın ye tış,mesıne tanık oluyoru/ bu kıtapta Bı/ buyuklerın ogretmenlerın, kendı nı ustun eğıtımcı goren, yasakçıların okuması gereken bu kıtaptakı heı motıt, her mınık olay, u/un bır gozltmın bclkı de yazarın kendı o/ vasamının verıltrı (, ocuklarımı/ evde, okulda buyuklertlen ne tur eles,tırılcr, baskdar, hakaretleı go rurler, bıı kuçuk ama /or yaşantıya kat lanabılmek ıçın luhlaıında ne tcpkılcı oluştururlar'' Bırbırlcrıylc aıkadaşlık ederken, bedenlerı gelışırkeıı nclcı du vumsarlar, nclcrı saklar nelerı susleı, nt çelışkıler yaşarlar1 Bız buyukler, onlaı dan, doğallıklarıntlan çok ştyı oğrenttt gımıze yenı venı kcşıfleıde bulunacagı mı/a, hep bır şeylerı bastırmaya, ışıyan gozleıın paııltısını sondurnıeyc, 'koıu ma" adı altında yaratıtılığı, dıış gutunıı vc dt)gal ıçgudulerını yok ctmeyc çalış maz rswj\?'> Hatta daha ılerıyegıdıp kt n dı çocukluğumuzda yaşayıp yaıa aldıgı mi7 davranışların aynısını a\nı ahlakçı lıgı elımıze duşen mınıkleıe uygul.ıma/ mıyı/' Hepimizin yaşadığı gerçekler Ç Roxana'nın baghlığını annelık şcfka tıyleodullendırmevı reddetmesı Amy yı ona ıhanet ctmeyc ıter Amv Roxana'ya birt çevıııp Susan'a doner, çunku o da an ncsı tarafından rerk edılmişbırçotuktur Ikısı de bır anlamda Roxana'nın ıstcn meyen kı/laııdır ve bu yu7tlen ortak bır k ıdert sahıprırlcr Roxana'ntn Amy yı Susan ın isratla peşını bııaknıadığı ıçm sııçlaması yıne bıı ıhanet duşuntesını teş vık ı der Roxana bu belanın "onun yanliş bır adınıından' (R s>338) yanı Amy'nın rerk edılmış çocuklann neredc okluklarını aıaştıtnıası yu/unden başı na geldıg'ını dıışıınıır llgınçtır kı hı/mer (,ı hım çocukların seralete ttrk tdılmt lctıne lienı de tekrar ortaya çıkıp Su san'ın aracılığıyla annelerının kendılerı nı kabul etmesı ıçın savaşım vermelerı ne neden olur Aneak Amv \e Susan arasındakı bu davanişma kısa Miit.dc amansı/ bıı reka bttt donıışur tsvan c tmclcrındcn kor kan Roxana Susan ı Amy'vı emıı altma al ıbılen bıı hanımelcndıve donıışturup bu ıkı muttthğın arasını bozar Hıçbır /aman oz kızı oldııgunu kabul etmeme sınc kaışın Susan ın /tvallı bır hı/mtt çı olarak kalmaması mutlaka "lyı gıysı lue buıunmcsı bıı cıe veılcşmesi vebıı hı/mttçı kı/ı ona hı/mtt etnusı ıc,ın tut ıııası (R s 247)gcıtktıgınıduşıınuı Su san ın yukselışi nedenıyle kıskançlıga ka pılan Amy'nın onu olumle tehdıt ctmc sı u/erınc Roxana hı/nutçısını kapı dı ijarı edtr C) /aman.ı kadaı kendısını Ro tana'nın kuı ytınıc koyan Amy o/tvlat ortıva çıkınca \cımden cdılır Roxana ustunt ııstelık sttıın bo^a/ını kcndı (.lımlckcsLidım (R s316 17) ılıvc h<ı\ kıı ır I lızmctg Susan ı yalnı/ta rakıbı ol duğu ıçın değıl, a>nı zamanda Roxa na'dan ıntıkam almak ıçın oldurur Bır ıvladın annc balıası tarafından ıtddt dılıiKsı bır ke/ dalia acı ıçınde kıvranan ML bu acı yıı/urukn /alım ve vah^ı tına vtt(ler) Hjlcvtn bır I rankenstcın tanava ıı varatmıştır Yınt de Roxana, çcık ^ty payla^tı^ı \t aslında tek sırdaiji olan Amy yı tckıar cvınt alır Ancak ıkısı de Susan'ın olumuntkn sorıımlu oldukları ıçın, yukseldıklcrı ycrden yınt eskı stlıl va^amlarına donerler SAYFA 14 ocuk egıtımıyle ve de teıbıyesıylc ılgılı çeşıtlı gorıışler vardır Ororı ter ya cla dcınokratık yontemleıı savunanlar, savlarını bellı konu ve alt konu basjıkları altında yazar, yorum lar dığer u/manların goruşlerınden alın tı yapar ve onların da yapıtlarını belırtcn genış kaynakçalar verırler Bunlar çok cıddı vc oldukça yararlı kıtaplardır, bılım ınsanları, eğıtımcıler ışlenen konular hakkında aralarında tartışırlar, uzla^ırya da uzlaşamazlar Cıenelde bılımsel venlerın tonluma, çocuğa, uygulamacıva ve ana babaya ulaijması oldukça /or ve yetersı/dır Bu nun çeşıtlı nedenlerı olsa da başında, bu bılımsel yapıtların, uygulama ıçınde olmabi gercken taraflarca yeterınce benım senmemcsı, tçscllcştınlmcmcsı gelmektedır kanısıntlavım Zchra tpşıro^lu, ılgılı alanı çeşıtlı olan bıı aydın ınsanımız Almanca'nın yanın da tıyatroya da gonul ve emek vcrmek te ancak en onemlı uğra^ı tıyatronun cgıtıme yansıması alanında (bagdaş de mokrasıyı ozumsemış bır bıreyın yetış mesınde, egıtımcılerın, ana babanın vc çocugun ozgurce dusıınduklerını, ıçın den gclenlerı açıga çıkarabılmesmın ve kendı vanlısjarını kendılerının keşfe dcbılmcsının oncmını kavramı^ bır dost tkıple vıllardır varatıtı dramanın uygu lanması çalış.malannı baijarıyla surduru yoı (ıcrgtdan Oyunu atllı son vapıtı, bıı netltrılt alttrnatıf bıı cgıtım kıtabı Hyatro ve eğltim Hciııd h n^lısh l utuııı jronı liılou (Dur ham ve Londıa Duke UP, 1993), s 15i Kaynakça Blcwett, D a v ı d Cıiıı^ Roxana Ihc I(irftınatı Mıstnss Danıel Defoe 2 b Haımondswoıth, Mıddlesex Penguın 1987 Defoe, Danıel, Roxana Ihc lurlııncı t< Mıstrcs 2 b Harmondsworth, Muldlescx Pcngum, 1987 I aglcton Terry M\ths of Poıı cr A Mar\ı\t Stıuh oj thı Bronlcs Londra ve Basıngstoke Macmıllan, 1975 kaln, Cîcrtıud Danıel Dcfoc Hcıdcl luıg (>arl Wınter, Unıversıtatsverlag, 1985 Perry, Ronald Dennıs llıstory ofDo mc\tu Scrvant\ ın \.ondon 1X50 1900 Doktora tczı Washıngton U of Was hıngton 1975 Puhettı, |ohnj , Danıel Defoe Boston, Mass Twayne Publıshtrs 1987 Robbıns, Bruce Ihc Sırvant s Ihınd hn^lısh Fıctıon from Bt loıt Duı ham \ c Londra Duke UP, 1993 Sıarr, G A , Defoe and ( asuıstry Pıın ttton, New Jeısey Prınceton UP, 1971 Watt, Ian , Ihe Rıu Of Ihc Novcl Slıulıc sz ın Dcfoc Rıchanhon and I u I dıng I ondra Hogarth Prtss 1987 tyl bir insan yetiştlpmek zehra Ipşiroğlu nun en Onemll uura$ı tlyatronun eğltlme yansıması alanında Ben Zehıa Ipşiroğlu nun bu yapıtın da, başta kendım olmak uzcıc, tum gcnç kı/lığa, delıkanlılıga vaklaşan çocukla rın gunumu/tlc yaşadığı yetıştırmc yan lişlaıını, ıkıyuzlulugu, çagdışılıgı algıla dım Ayrıta Lula bır şcy katmadan, ola gan davranaıak, kendımı/e yapıldığın <\A tluyduğumu/ tt pkılerı ammsayıp, ço cııgun kendı kaıaılarını bıı a/ u/un vc /orlu yoldan tla olsa kendısının \crmc sinı sağlavaıak, çağdaş o/gur vt lyı bır m san yetışebıletegı umudunıı da yakal ı dım (,ocuğa, çotuj>umu/a, ofuncımı/t saygıvı, ü'nu anlamaya çalışnıayı kcndı mı/ı (^'nun yennt kovun doğallıgını bozmadan gclışmesını sağlamayı bu kı taptakı oykultrın arasında bulabılırı/ "Gergedan Oyunu', çocuklaıla ılgılı herkesı aynanın karşısına oturtup o/t leştırı yapmaya clavet edıyor Kolayca okunan, bu tok duşundıırutu kıtabı çe lışkıler ıçındekı her ana babaya, oğıct mene, egıtuıye onerırım • CUMHURİYET KİTAP SAYI 433