Katalog

ERTEKİN AKPINAR )ti$(im korhunç bır ınanmıdır" Bachman £{ "11 JTodem dıl' arayışlarının so l \ / | nucunda.so/'undıl'edonuJ VLs,umu 18 yuzyıldan buyana en onemlı' modcrnlık pro)esı" olarak go zuktu Soz'un ayrunı evrcn'ın toplamı olan o/'un kı bu Hegel'e gore Tın'dır parçası olacağına gorc dıl'dc modern ca fiın trajedısını yenıden bıçımlendırebılır, natta o'na yenı alanlar açabılır Ycnı bıı soz den değıl soz'un yenılığınden bahsc deceğımızc gorc, gelcneg'ı ıyıce bılıp ona bağlanmayı tarıh oılıncının bırtarzı.kul turcl butunluğu olus,turan ıdeolojık bır yakınlaşma olaıak hedef seçerseic kuram sal olan salr bılgıyı ycnıleşme anlamında "metın"de vcnıdcn uretebılırı/ Bu nok tada bır "soru"vıı sormak o soruyu cevaplamaktan daha "zor" olabılır O zaman bır soruyu sormak mı, yoksa o "soru"yu cc vaplamak mı "anlamlı" olabılır, soı usu bır soru ol(a)ma7 Eelsefenın varlık ncdcnı nın tam da burada "duygu"ya donuşme sı onıın 'yaşanan bır diHe varlığını sur durmcsı şuphesı/ hayatın daha "anlam"lı olması bakımından onemlıdır Tam da bu noktada Tcrry Eaglcton'un "A/ızlcr vc Alımlcr"(l) dc kullandığı (kurduğu) dıl kahramanlarının (James Connofy,Wıtt gensteın, Nıkolay Bahtın, Ulysses'ten bır "dıl" olarak çıkıp gelmış Lcopold Bloom) aracılığıyla felsefı bır "cul" ^olenıne donu şıır Kıtap, (ames Connolly'nın Dub lın'dckı Kılmaınham Hapıshancsı'ndekı koğuşundan alınıp kurşuna dızılmeyc go turulmesıyle başlar Connolly'nın goğsu ne yedı kurşun saplanır Ama Eaglcton, Jamcs C.onnolly'ı dınltmcyc kararlıdır " Connolly'nın goğsune yedı kurşun sap landı, ama ulaşamadılar, en a/ından bu rada ula^amadılar Gelın bu mermılerı ha vada yakalayalım, bu sıkjşık olayların ıcın dejımmy nın kaçabıleceğı bıralan açalım vconıı tarıhın kasvctlı sureklılığındcn ko parıp bambaşka bır vere uçuralım " (sy 15) Bu mctın gcrçcklıgın yenıden uretıle bılmesının çok otesınde, "etık" bıı "du nış", "durum"dur Onun ıçın bu hayatı nasılyaşamalıyi7''Yaşadığımız hayatın bır anlamı vaı mı* gıbı soruları bır kcnara ıtclım Çunku Lagleton'un ışaret cttıgı taraffa "ben' ın otesındebıı "şey"lervar Gclın bı/, bunlarla "oynayalım" Tıpkı Novalıs ın dcdığı gıbı yas,amın bırduşol madıgrnı bılcrek, "bır duşe donuşebıle ceğı projesinın içerisınde olalım "ama bırının bu haın sokakJara dalma sı gerekır" Raymond Chandlcr 'Telscfcyı Yaşamak"(2)ın yazarı Ray Bıllıngton kıtabının tamamında felsefe nın yuzyıllar arasındakı bağlantılarının dcğıs,mc cvrclerınc goz atarken fclsefı problemlerın de ılgı çekıp çekmeyeceğı konusunda yenı tartışma noktalan yarat mayı amaç edınmcktedıt Buna gore fel scfcnın hcr /aman tartışılarak oğrencbı leceğı ve buradan yola çıkarak "gcrçekle cesurca yu/leşmek" gclecek yuzyılın cn onemlı 'etık' anlayıs,! olacaktıı Işte bu anlayış yuzyülar oncc "pandoranın kutıı su"ndan çıkan kotuluklerı, "ıyrieş.tırebı lır Soz'un kotuyc teslım olmasıyla, kutsal kıtaplar arasındakı "evren"ın yaratılı^ su reu arasında dıyalektık bırbağ olması da bundandır Ya^anılır bır hayatın felsefesı dc bu "so/"un varlık nedenıdır Pekı o ?a man felscfe bıınıı yıtırırse ne olur^ Ne den ın ne olabıleccğı sorusu nasıl olursa, felsefı dt 'o" olur "O", bır dısıplın, rutuııı ve doııuşunıdur Bıllmgton'a gore " fclscfecının gorcvı oncrmelcn analız etmektıı, onları derecelendırmek değıl dır" (sy 28) Tıpkı şu ornekre nlduğıı gı bı "Bırıncı felsefeıı Nedemek ıstıyorsun•> Ikıncı rclscfccı ' Nc demek ıstıyorsun' SAYFA 10 Jestlerin ölümîi demekle 11 r ı l e ne de m ez mek ıstı (sy 52) yorsun" Lo u ıs (sy 28) Althus ser, yıllar Metın o nce, sel bır "felsefe butunlu h ıçbır ğu tarıhyere çık sel verıle m ay an rın ıs,ığı al tında dcğerlcndırmek bı yolların yoludur" demış /ı yorum'un gucune bır tı Işte bu "yollar"ı, Ray anlaında yakınlaştırır Bıllıngton bu kıtabında Nesncnın ımgeye donu çcşıtlı cvrclerle goz onune sumıınu estetığın bır za scrıyor I elsefe ve felsefe rerı olarak gorcn kuram cının alanına gctırdıgı ba cılar bcrabeıınde de do kı:} a(,isinın etık vc estctık ğal dunyanın ızduşumu değerlcre yansımalarını ve nu gcrçeklıkte zaman ve bunların toplamı olabıle mckan boyutunda fark cek bır dıırumu kıtabın lı bır sınıflandıımayla en lyı bolumlerındcn bırı kar^ı karşıya bırakarak olan "Ozgur Irade" (sy karşımıza nır gostergder 314) bolumunde açıklı /ınLirı çıkaracaktır Da yor Ve bu ırade sorunu Terry Eagleton ha çok sczgısel olarak ku nun gelecektekı tutumu rulan ve anlamı bu yonde ıletışımın bır nu da, "ozgurluk psıkoloıık bır kopuşla parçası olarak gorcn maddecılık, dıl kul yaratılabılır" (sy 337) açıklamasıyla felse lanımını vc kullanışını yazınsal ıktıdarın fenın ve o nun temel kavramlarının ana kııruluşu ıc ın kullanır Cjencl bır bıreyselIi7inc gırı^ıyor leştıtme e^ılımı yazının sınırları ıçınde Masumiyet mi, mertamet miT odak noktası olarak bır sorun teşkıl cde"Bır zanıanlar bır çocukken sahıp oldu ceöını sezmek akla yenı bır sorunu getıre ğum hevcsı yenıden kazanmak ı^ın bıraz bıiır Idealıst bır clcştınnın sınırlarında uyuijmaya ıhtıyaum var ' maddecı bır sınınn varlığı Bunun açım Kurt Cobaın lanmasını 7or vc son bır soru olarak gorcn u Bu topraklardakı her hassas adamın } revvılle vc Plehanov, Volınskı'yı bılımsel ıçınde olmek ıstemeyen bır Kurt Cobaın ele^tırı ışığı altında Hegel ve Jakoben'le gızlıdır" rın sorun uyla çozum onenı Anlatımı an Perıhan Mağden lat.ırakanlamlanılırmayolu Bııtıpomek "I elsefeyı Yaijamak" alt baslıöı ıle 'Ah lcmı gırışımlcnncdenschcpornckİLndır lak Du^utuesıne Gııis o7eİJıkle kıtabın nıe surecınde sekteve uğrııyordu Onun ıkıncı bolumu olan "Etık leousıne Yak ı<,ın butun doğru masallarmdakı so/ hcp la!;imlar"da, Mutluluğun anlamı (sy 206), "anlam"ın bıle bır hıkâye anlatacagı U7e Mutluluk tek amaç mıdırı' (sy 208), Yuk rıne kuruluyordu Sırların, bılmecelerın sek ve dusuk hazlar (sy 209) bolumlerı kutubu olan "Pandoranın Kutusu" nasıl nın nıhaı olarak hayatımıza tuttu^u ob)ek kotııluğun ı^erısınt hapsedıimışse, so/ ıın tıf ılc mantıktakı kıyas'lama yeteneğımızı bugun gclırıldığı ycr de oıası'dır C)/ne one çıkararak edebıyat, rcsım, mımarı gı nesne ılışkısının kaynağında olan bır Tu bı guzel sanatlaı alanında bıze yenı yak tunamayanlaı, dramın trajedı noktasına laşım modellerı sunar Bıllıngton'un orne suıuklendığı Suru, Umut, Yol ya da anla öı ıle, " Mıchelangelo'nun Davıd'ı ıle tının surcklı bır ıç gondermeler butun unc bahçelerdekı sus heykelcıklerı arasında donu^tuğu Bılge Karasıf nun Gece'sı Su sanatsal bır ayrım yapabılırız, ama bırının ruklendı^ımız ycr'ın, bulunduğumu/ yol otekınden daha buyuk mutluluk vcrdığı olup ulmadığım soran Kurban fılmının nı soyleyemeyız ya da soylesek bıle, kanıt kahramanı Alcxandcr, hayatımı/dakı bu layamayız " (sy 210) ya da' akla hemen tun anlamsızlığa karşın kendını anlamlan Jean Val|ean hıkâyesı gelıyoı Muhtaç dırmada ^unıı soyler "Başlangıçta soz var durumdakı herkesın muhtaç olmayanlar dı Neden baba'" dan çalmaya ahlakı bakımdan hakları ol Petcr Pan'da kahraman, "kuçumsen dugunu duşunduklerını farz edın ya da mcyccck sırların mutlaka bır efsanesı ol bır butun olarak toplumun yagma dı^ın malrdemış^ı Buna karijin HanselıleGra da hırsızlıfiı, akşamları yapılan meşru bır tcl'ın kuçuk modern tutumları, ( ın araç olarak gorup buna goz yumduğunu Alı'nın, durum/^ekıl/durıı^ kopyalamala farz cdın, bır butun olarak daha mutlu rı hep bır felsefı soylemın ı/duşumlerı de olama/mıyı/'1" (sy 213) tabıı butun bun 1 ğıl mıdırr Sahı felsefe o 7aman nercde yoklar bana Genevıeve Lloyd'un kıtabında tuı <> Gelın zıhnımızde bu sorunun yanıtı kı (3)bırsozuhatırlatıyor, "Fn lyı yaşam, nı aramaya çıkalım Belkı hayatımmn "anhazzı, zıhın ve bılgelıklc bırle^tıren ya lam"ını orada bulabılırız Tıpkı 1823'te samdır" tlıye Tabıı felsefenın hayatı KıerOsmanhlara karşı venlen ozgurluk muca Kegaard'a gore, (u)mutsuziuöun da tarı delesınde Byron ın, Ingıltcre'den yola <,ıhıdır Oznebırbenlığın ıçınceçırpındık kıp Yunanıstan'a gelıp, Osmanlı lmpara ça varlık nerede olabılır' sorusunun "oy torluğu'na kar^ı savaşmak ıstemesı gıbı, kunme"sın! "Varlık ve Zaman"da ararken Ley Nıkolayevıç Tolstoy'un Yasnaya Pol okuyucusuna da, "aluriı bır satranc, oyun yana'dakı evını ve karısını terkedıp soğuk, cusunun hamlelerının nasıl olması gerek karlı bır kış gunu ıssız ve terkedılmış As tığını gostenr Felsefe artık bu noktadan tapovo tren ıstasyonunda kendı olumunu "seyr"edılecek bır "oyun" değıl, "oynana beklerken olumle yuzleşmeyı bu kadar cak bır oyun"dur cok ısteyışı gıbı, Isa'nın Ebolı'tle durup nır turlu gıdemcyı^ı gıbı ya da Acıların Ka Mılan Kundera, 1968'de Ruslann Çedını Bergen'ın bıçak, ke77ap, sılah scslekoslovakya'yı ı^galının uçuncu gununun rıylc dolu traıık yas,amı gıbı nıçbır %ey evet gecesınde arabasından ındırılıp uzcrının hı«,bır ^ey Bıllıngton'un vurgusuyla "Na aranmasını bakın kendısı nasıl anlatıyor sıl davranacagına ıliijkın hi(,bıı tercılı hak "Prag'daRusgecesınınsonsıi7İuğuvlayu7 kı tanınmamı^ kı^ıler ahlakı remelde clcş vıı/c modern çağın tan yerınde d Üç kitapta yaşamımızdan eksilen şeyler ve hoşgoru ve çoğul duijiınce, bırcv ve onun usu uzerıne kurulmuş olan BatıVulturunun zorlu sonunu yaşauun Kuı,uk bır Batı ulkesınde Batı'nın sonunu ya^a<lım tştc o buyuk veda, buydu " Iam da buı a dan yola çıkarak Ray Bıllıngton'dan oğ rendığımız, 'Sadehk erdcmı" (sy 206)nden aıtık ahlak ve ahlak anlayı^ının Eoucault'dan alacağımı/ refcransla o'nu "varolu^ estetıSı" olarak gormek bı/ım ıçın tek ve temel bır "krıter" olacaktır artık, "mcrhamet"ını yıtıren bır ınsanın "masu mıyet"ını yıtırmeyeceğını bılıyoruz Ray Bıllıngton, "Bır mutsuzluk ko^ulunu ka bullenmek psıkolojık bır ımkânsi7İıktır" (sy 417) derken kendı hayatımızda "asıl" olarak sevdıgımız "şey"lerın, kalıcı olabıl dıklen surece uçucu olabılmelerı degıl mı ^ Mutsuzluğun hayatımı/da hep on koşııl olarak beslendıgı "geçmışduygusu", Wım Wenders'ın ' Berlın Uzerınde Gokyuzu fılmındc ımkânsızlı&n mutsu/lufia, mııt suzluğunsa gıttıkçe buyuyen bır' buyu"ye donuşumunu goruni7 Eılmde mclekler (Damıen ve Marıon), (oznenın taı ıhle olan ılışkısını kuran belleğın toplumsal karşılı ğı olan kutuphancdc) fılmın ]encrıgınde Homer olarak temsıl edılen tarıhçıylekar ijilaşırlar Tanhçının sorunu artık ınsanla rın anlattıklaııyla ılgılenmemektıı Butun ınsanlık geçmışı olmayan bır "s,ımdı"yı ya ijamaktadır ve taııhçı "çocukları ıçın en dıselenmektedır Çunku tarıhçı ve Berlın (fumın sureklı vurguladığı gıbı) ta^ı/m dc neyımı yaşamıştır PostdamerPlat7'ın bay raldarla ve kalabalıklarla dolu oldugu gun lerı anımsar tarıhçı Şımdı bu alan rerke dılmıstır ama ınsanların şımdıkı ve gele cektekı dertlerden kurtulması ıçın "oyku nun anlatılması" gerekır, ınsanlııc oykusu nu yıtınrse çoculduğunu da yıtırmıs, ola caktır Bu masumıyettır dc üscar Wılde, baijarıyı "sakatlanmı^ ruh ların acısını dındırmek ıçın kııtsanmış bır âyın"e benzetmı^tı Eelsefe de bır tuı ka rar/kararsi7İık oyunu gıbı Eagleton, A717 ler ve Alımler'de kendı agzından.Nıkolay Bahtın'e, "Ne zaman kı sozu bır şevlerı basarmaya getırıyorsunu/, o /aman tam da karşı çıktığını/ retorığın esııı okıyorsu nu7 " (sy 102) dcdırtırkcn aslında felsefe nın oyunlaıın toplamı olan bır "oyun", bır "hâyâl aynası" ya da olguların oluşturul dugu yerdekı )estlerın hıkâvesı, dahası hep bır başkasının varlığıyla bır "oncekf'nın "yokufuşu" Ray Bıllıngton, bızı ctık'ten eg'ıtıme, ol gular'dan değerlere, amaç'tan araç'a, ol gunluktan ıradeye, ahlak'tan dın e doğru keyıflı bır yolculuöa doğru goturuyor Kendı deyımıyle, "I layatın karşımı/a çı kardığı aksılıklerı bellı bır oranda kabul lenmek, alul saglı^ı ıçın doğru bır yol gıbı gorunmektedır ve bu bır parça mızah oge sıyle canlandırılırha, kı^ı her şeyle başa çık ma mucadelesınde daha ıyı sılahlanmış de mcktır" (sy 16) derken bızı zamanın vc hayatın "şıddet"ınden çekıp almak ıster Ve bunun ıçın bızc "Fclsefcyı Yaşamak"ı onerır Kuramsal alandakı kıtap çevırılennın zorluj5u şuphesız dığer alanlara gore daha farklıdır Kıtabın ya7arının kullandığı ")ar gon" oncclıklı olarak çcvırmenın çozmc sı gereken "probletrTdır Bıı kıtabın çevır menı Abdullah Yılınaz'ın, Rıchard Sen nett'ten Noam Chomsky'e, Georff Mun gan'dan fon Nuttal'a vc daha bırçok çcvı rıyle okuyucusuna buyuk "kolay 'lıklaı sağladığını soyleyebılırız Son Sahı bır de, geçen bır mınıbusun arkasında ya7ilmış bıryazı vardı "Eğcrgı dıcek yolcularım olsun, cehenneme bıle gıderım" dıye • (1) Azizler ve Alimler, Ycrry Lagluon AyrıntıYay Çcv Q\man Akınhay (2) Felscfeyi Yaşamak, ' Ahlah Duşun cemıe Gırıs' Raytttllınglon,A\rtntı Ya\ Çcv Abdullah Yılmaz (3) Erkek Akıi, "Batı Felsefesınde Erkek ve Kadın", CcmvtLvc Lloyd Aynnlı Yal Çcv Mutlahp Özcatı K İ T A P SAYI 4 3 1 Pandoranm kutusu C U M H U R İ Y E T