Katalog

r yı bır ı$ yapıyor da, aslında ıyı bır şcy' yapnııyoı Bu ulkcde ba7i Idı^cleı ı kul lanmadan edemıyorsak, bunda klı^clerın deeıl bızım suçumu? var Işte kaçınıl ma/bırklışcdaha Emeöınucuz,sanatavc kulture veı den emeğın daha da ucıi7 oldu S.A. Şıır ve YAe\tıride Melıh Cevdıt ğu bu ulkede, s>en ya^ını başını almış bır Anday ın Yağmurun Allında sı ıçın $un adam, kalk da çoluk ^ocuğun bır yıl ıçın ları \oyluyor\un 'Anday'tn ^ıırınae anlam de hangı dergıferde $ur yazdı^ını arastır, arayıy, \onu gelmeyeıek bırarayı\lır, hem bunları bılgısayarında tasnıf et, aynı çaba ozant hem ohuru ıçın Şıtrını duz anlama yı ^ıır yazıları, şıır kıtapları ı«,ın de goster, dc $ıl dı ımgt k nrı <,atı$ ması ndan çıkat ak sonra da o yılın ^ıırın, tartışmalarını ırdele anlama dayanatı bır şaır ıçın de çok dolal en yazılar yaz, bunları da kıtabın başına bır şeydtr bıı Yazılırktn olduüu gıbı oku :oy ve bunu da 6 yıldır "Şıır Yıllığı" ola tıurken dc hatta heryenıden okunuşta hep lak yayımla Iş mı senın yaptığın dıye sor yenıdın kurulmast gırıkır bu anlamın ma/larmı idimi^ Sorma/olurlarmı hem lltr yı ntden huruluşta daha bır zengtnle dc nasil soıuyoılaı' Soıanlaıın «,oğu dd $ır, daha bır şurleşır Bııgunlerdc, heptmız gorunu^rt butun ^ıırodaklarına, "^ıırdıno ı^ın hc mız acimsanmayı bckleyen yetıt bır /orlaıına kaı^ı muhalıt bıı dıııu^ ger^ek kaynak nlarah dııran Yağmurun Altın lc^tırdıklt rını ıddıa cdcnlcr arasından t,ıkı da yı kımbıhr ka<, ıııu kt z nkurkc n c dındı yor ( )nlardan ıvı bır ijiıı yakalayıp yıJlığa al gUm ızlt nım bu bc ntm Kırk yıldır tanıdı dığı anda butun muhaleietlcrının, ıtııazla gım Anday şıır/nı \<ınkt ycnı başlamtşım rının sonaticccgını htrkts bılıytır aslında Her ytnı yapıtmda olduğju gıbı bımda da Bcn dc ıyı $uı' gu^cl ^nı gıbı tchlıkclı okııruııa odul olarak vc rdıgı, hc mctı kc ıı so/lcı cdıvoıum ya bır /amandır ıyı vc gu dını tlt veren dızeltr keiımler var tlbct zel ijiırc dc ıtıraz eddıyoı Heı ne hake, bu ama beıı bunlartn nıreyı çıkacagUnı nclc konuyıı kapatalım vc ıyı ^eylerdcn konu^a re bağlanacağınt bılmıyorum henuz Aldı lım $ım btıyuk tada kar^ın hcnuz U dım alarna Mehmet H. Doğan uzun yıllardır ıyı bır dım jiırı ' ı$ yapıyor, nerdey!>e gunıı gunune gerçek Bana oyle gelıyor kt senın eleşttrmecılı leştırdığı bu ışlcrde Turk ijiırının yakın ta kıtabım, 1970 lerin urunu Bırıktmc Da yanmak'td, hafıf bır yakınma başlıyor Kırk yıldır aynı şeylerı tartışıyorolmamı /ın lıayal kırıklığı belırgın "rCırk yıl soıı ıa da aynı şeyleıı tartışmamak ıçm geçmı şı araştıralım, tanımaya çalışalım" dıyoı dunı o/etle Bıı ıkıme dayanmak dcdığım buydu 1986'da Şıtrın Yalnızlığj'nda ıbre ııın yalnızlık vc umutsuzluk kutbuna doğ ru clonduğu goruluyor Ya/ının ya/ılış ta ııhı nıedyatık yaşanun henuz bugunku kadarağır e/ıcıolmadığı 1976yılı "llkel, goıgusuz, cahıl bıı buıjuva binıfıtun ege menlığınde boylc* bır ıılkc yaratılabılırdı olsa oka" dıyoıum yıne dc Bugun, nıte lıksi/ yazının, nıtelıksi7 şurın, nıtelıksı/ muzığın baştacı edıldığı, her şeyın alınıp satılır bır mala donuştuğu gunumıızdc bu gerçek apaçık go/ler onundcykcn hâlâ umutlu olmaya nakkımı/ olabtlır mı • Ba > na gore, yapılacak tck şcy, herkcsın kula hını onune koyup kenuı kendısıyle he saplaşması Yalni7 kalmaktan korkma mak Yozlaşıp mala donuşmekteme, ku çuk çıkarlar uğruna satılmaktansa yalnız kalma pahaMna kışılığını korumak Umut yon değıştmyorbelkı dcgunumuzdc Es>kı kıtada her şeylerını yıtırdıkten sonra okyanus otesıne goçen Pılgrımlerın umu du Umut olnıez çunku, dokuz canlıdır, kcdı gıbı ğınttı anahtan burada Anday 'ın \iinni dı mı okumada rnukı mmclc n çozmuş bır mantık var bu sozlırdı Vc bu sozlır, bana gorc Anday 'ın ittrtneyaklajacakokura uı dtcc hıryolgo\tcrım dıg~tl, okurunonuck sıLsız bır şolcnlc okuyabılmesı ıcın cuk aturmuş bır dıkkal komutu, sadcct ko mut dcfcıl, bır rıca bır dtlck Dtyorum kt, hen bu jtırı kırk kez daha 1 okıtyacagım cy ukur Dıyor\un kı zatcn anday'ııı şıırı dt boylc okunur Btnhutun bu sozlcrı bcn dcmıyeyım bız dıycytm kımbıhr kımler dahıl eder kendını bu "bız "c bız butun bu t ozlt n, \ana /q c kkur etmek ıçın soyledık M.H.D. Sagolun, asıl bcn tc^ckkur 1 edeıım siz'c • Ivi siiPin dostu HAYDAR ERGULEN > rıhını, şaırlerı ve kıtabıyla beraber hafızaya alıyor, !jiır hafızamızı tazelememıze, dı rı tutmami7a yardımcı oluyor Bunu ondan bekleyen kım Bunu bılmıyorum, az veya çok, bcklcycnı oldugu/bckkdığımız muhakkak Turk edebıyatına, Turk şıırıne es kı yılhkların unutulmuş tadını kazandıran bu yıllıkları, Adam Şiir Vıllığı, herkes kendıne usulca ıtıraf etsın, her mart avı geldı ğınde gızlı bır heyecanla açıp, kenuı adımı zı, şıırlerımrzı aramıyor muyıi7, hele adımızın altına bır ıkı cumle de yazılmı^sa mar tın o soğuğunda ıçımızı bır sıcaklık basmıyor mu' Şaır mılletı, tuhaf bır mdlet, ^ıır lerınde ıtıraftan geçılmıyor da, ış, bır emc ğc, bıı çabaya saygıva, ovguye gelınce san kı çaır dcgıl, muflıs bır tuccar Ben hemcn her yıllığın yayımlanmasından sonra tele fon açıp tciçekkur ettım Mehmet H. Doğan a ijimdı de onumıi7dckı yılın martını ncyccanla bcklcdığımı yazıyla ıtırai cdıyo rum (, unku çocukluğum Varlık vc De Yayınevi nın yılJıklarıyla gcçtı, i;iırım olmadı gı haldc onlann yolıınu dort go/le beklıyo rum Onlar kapandı.Nesin Yıllığı sonacr dı Tan Yıllığı bır kc/ daha \.nımlanabıl dı Oysa ^undı Mehmet H. Doğan ın ha /ırlaclığı yıllık ıkı yıldır başka şıır yıllıkla rınadavcsıle oluyor Ubtelık taıal tutaıı.şa ır scçcn bırı dc dcgıl Mehmet H. Doğan, yıllıklardakı yazılarında olbun, dığer yazı larında olsun, bunu anlamamak ıçın 'taraf lı' olmak lâzım Buyuk bır şiır sevgısıyle mayan, sabırla okumayı ve yazmayı sur duren bıı yazaıın kararlılığı var) Yazar, sırasıyla 'Denemeler', 'Tartışmalar 'ükumalar' ve 'Konuşmalar' dıye nı reledığı dort bolıımde sunuyor Şıır vı L l f 'Denemeler' bokımıı bırbırınden gu/el on uç guzcl dcnemeden olusuyor Meh met 11 Doğan'ın gosterışsı/, duru, dıngın bır akıcılıkla en karmaşık vc çapraşık ko nuları çozumleyerek sunuşuna tanık olu yorsunu? Benı yıllardır huzursuz eden bır dıl sorunu u/erıne Doğan'ın duşunce sını bu denlı yalın ıfadc ctmesını saşkınlıkla ızlıyor ve sevınıyorum ' Çunltu dılı canlı tutan, gelıştıren ve 7engınleştıren şey, ya/ın yapıtlandıı, şındıı Konuşma dıltnekolaycagırcbılcn.onayamanabılen yabancı etKiler, yazın yapıtlaıında doku uyuşma7İığı neclenıyle hemen atılır Bır dılın yalnızca konuşulması onu canlı tut maya yetme7, ya7ilması da gerekır " CSur gurıdekı Dıl) 'Turk Ya/ınında Tanzı mat tan (ıiınumu7e Şaırlcrın Statusu vc (,ağdaş 'jııısel anlatım adlı dencmedc nıodeın donem Turk şaırlerının başlan gıçta 'ıktıdann ıçınde kalarak' ıktıdarın yanında ya da ıktıdara muhalıf ıken, gıde rek nasıl'ıktıdarın dışına' çıktığını anla tıyor ya/aı Bu deneme, bır tur'Yakın Do nem Turk Şurının Doğası UzerıneBırTa rıh Yorumu' olarak da okunabılır Yıne bu bolum ıçındekı denemelerın ıçınde karşımıza çıkan N Hıkmet, Garıp Şıırı, Ikıncı Yenı ve Gerçekustuculuğun Turk Şıırındelu yerı uzerıne sağlam çozumle l bunu hazırlayan adamdan da bıı deıs al mak lazım Bır sonrakı yıllığa gırcbılmck ıçın, belkı de, bıı a/ daha ıyı çalı^mak, ıyı şı ır ya/mak Ia/ım Boylc bır katkısı da var Tuık şııııne Mehmet H. Doğan ın \ lerkeM mcmnun ctmck mumkun olma dığı ıçın, si7in yaptığıni/ ıyı ış ba/ılaıın.ı 'ıyı' gelmeyccektır vc onlar s.ı/1 'ıyı bır şey' yapmamakla suçlayacaktırSi7 nasılsa 'ıyı ı^'ler yapmayı surdurcccksını/, n'apalım 1 bu da 'ıyı bır şcy' olmasın YıllıkJardan başladım Mehmet H. Doğan ustune konuşmaya hc m daha ycnı ya yımlandı, hem dc ufak ufak değerlendırmc ler, eleştırılerçıkmav ı başladı Avni gtınler dc de yenı kıtabı çıktı "Şiır veEleştiri". Bu kıtabındakı ya7ilarının çoğunu dergılcrde dc okumuştum, şımdı venıdcn topluca okuyunca MehmetH. Doğan ı ya/ısınıvc anlayısını nıye çok sevdığımı anladım Çun ku 'anlamak' ve 'sevmek' gıbı ıkı çok oncm lı ve şımdılerde AL rastlanıı kavramlarla ci kıyor yola 'Sevgıyı anlamak' dcndığınde, bunun ne demeye geldığını anlamak ıçın bu kıtabı okumak şart olmasına şart da, daha da onemlısı şıır sevgısını anlamak ıçın şart Anlayışla ve sevgıylc yaklaşan herkc sın başına gelen onun da başına gelıyor el bcttc, zaman zaman anlayışsızhklarla mu eadele etmek zorunda kalıyor o 7aman da anlatmak ıçın yıne sonuna kadar çabalıyor Ama dcrs vcrmck, karşısındakının haksi7 L^ını ortaya koymak ıçın dcğıl, ona sabır la, anlaması ıçın çırpınarak, bır kc7 daha bır kez daha anlatabılmek ıçın Sonunda kım nc kadarını anlıyor, kım nc kadarını anla maya açık ve nıyetlı kım ne kadaı bu an layışın vc sevgının larkında bılınmıyor ama, bılınen Mehmet H. Doğan ın bu sev gısının vc sabrının surduğu Iyı kı Mehmet H. Doğan ın scvgısı vc sabrı var Yoks>a gcrek kcndı kuşağına, gc rek kendındcn sonra gelen kuşaklara boy lc yaklaşan bır tck kışı bılc olmayacaktı (s cşıtlı şaırkrc sevgısını ve sempatısını gos teren denemecıler eleştırmenlcr clbcttc var, ama, hanı derkr va adamına gore' Mehmet H. Doğan da olmavan şev bu ış tc şaırdcöılkı (gcrçıoncclcrışıırlcrdc va/ mış) kendısını seven genç şaırleıı ovgulere boösun ya da onlann adını ansın kımscyc bırborcudayok heleSO'lı 90 lıyıllardaya zan şaırlcre hıç borcu yok, bır bakıma ede bıyartakı en 7ahmetlı en mıhnetlı ışlerden bırını vapıyor, crturup şıır ustune elcştırıkr, denemeler ya7iyor, yanı en 7or, çatışmava, duşman kazanmaya, okları ustune çekmc " mclcr vc gclcccktckı 1 urk "jıırınc yol açı cı nıtelıktekı duşunce veyorumlar Bun lar okunmadığı takdırde, yıne o gereksı/ tartışmalar ve anlamsız savlar surup gıde cck Mehmet r I Dogan ın yaman bır tartış mau olusu, bencc onun her savını daha en başında olçun bıçıp oyle ortaya koy masından kaynaklanıyor fnsan davranış larında ıkı uç tavrın çeşıtlı olçıılerdc ka rışımını ı/leyebılırız Bırıncı tavır, bır da yanak olmadan bır şeylere guvenerek belkı bır şey yapmak veya soylcmek/ya/ mak Bu tıp tavrın sonu, vanlış veya asıl sı/ olan şcyın doğurduğu sonuçlara karşı gosteıılen boş çabalaı, yıtııılen /anıaıı vc bclkı dc utançtır Obuı uç tavır ısc, her davranışın veya sovlencn/yazılan sozun bır dayanağı veya kanıtı olmasına dıkkat etmektıı Bu eleştırmen olarak ugıadıgı haksı/ saldırıları savuştururken, ışte bu ıkıncı tavn suıduıuyor Mehmet 11 Do ğan Tartışmalar' bolumunde gırmek /o lunda" kaldığı vc dcrgı sutunlarında suı durduğu şur dunyasının doğasınclan kav naklanan tartışmaları bızc Şıır vı 1 lı$tı rı'nm ıçınde bunarketı, aynı yanlışlann tekrarlanmasını onlemekten başka bır amacı olmadıgı da bellı Bu taıtışma to nu, soyleşı ve soruşturma yanıtlarında da yıne aynı kertede yaman Ama, yazarın yalan yanlış sorulan yanıtlarken aman ver meyışı, yalnızca sanatçıyı ve okuru yanlış lığa goturecek yolları tıkamak1 Doğan, 'Sunu'da, kıtabın uçuncu bolu ' CUMHURİYET KİTAP SAYI 430 Şiir ve Elestiri COŞKUN YERLİ M ehmet H Do^an'ınyıllardırdeı gılerde yayımlamayı kesıntısız surdurduöu, ozellıkle şıır uzerıne yazdığı yazınsal dencme ve cle^tırı ya /ıları, okuma notları, tartışmaları ılc soy lcbileıı^/rvc hlc^tırı (YKY, 1998) adlıb tabında toplandı A H lanpınarvc Alıınetlrlâ^ım'lebaş latabılecegımı/, Nıırııllah Ataç'labırlıkte ycnı bır çehreyc buıuncn yazın cleştıriM gelencgımi7 I ethı Nacı, Doğan 1 Ii7İan ve Mehmet 11 Doğan'Ia suıcklılık ve ıvmc ka/anarak Ahmet ()ktay, Enıs Batur, ()r han Koçak, Scmıh Cjumu!} ve 1 erıdun Andaç ıle gunumu/e ulaştı Turk yazın ckştırısı çı/gısının sııreklılığınde vc gclı şimınde Mehmet 11 Doğan'm buyuk hı/ metlen var Hcle, hâlâ kımselerın ustlcnmek ıstcmedıgı, şıırımız ıçın onemlı bır eksıklığın de onun çabalarıyla gıdenldı ğı bır gerçek ijıır yıllıkları Ncstn Vak/ı Yıllıklarının şıırbolumlerını hazırlamak la başladığı bu çabasını, Adam Sanat dcr gısının ekı olaıak verılen Şıır Yıllıkların da surdurmekte Bır seçkı (ve dolaylı da olba, o yıl yayımlanan şıırlerı bır çeşıt de ğerlendırme) nıtelığı tasıyan bu yıüıklar, geleceğtn şaırlen, yazarlan ve araştırma cıları taralından şıırımı/ şıır tarıhımız u/erınebırerbelgeolarak değerlendınle cck Şıırvc bhştırı mn 'Sunu' yazısının altı na Mayıs 1995 tarıhını dıışmuş Mehmet r i Doğan, kıtabın kunyesınde ısc Subat 1998 tarıhı okunuyor Kıtabın gecıkerek çıkmasını bıra/ da U7untuyle Karşılıyo tum Kıtap agulıklı olarak 1993 94 yıl Lı nnda yayımladığı ya/ılardan olusuyor Nc var kı, hı/la değışen dunyada Tuık şıııı nın sorunları fa/ladeğışmeden surduğun dcndıı bclkı de, kıtaptakı ya/ıların çoğu bugunya/ılmışgıbıgunccl O/cllıklctar tışıııa ya/ılaıında ve soıuşturmalaıa ver dığı yanıtlarda değındığı çoğu yanlış ka nıların hâlâ huımeklc oldugunu goıu yor, 1973'te yayımlanan okıtabına, Ttkra rın hkrarı adını nedcn vcıdığını daha ıyı anlıyoruz Clcştırının yokluğundan yakı nanların, aslında a/ sayıdaîu eleştın ya pıtlarını da okumadığı, enınde sonunda ortaya çıkıyor (Okul yıllarından hatırlar sınız, butun ders saatı boyunca oğretme nı dınlemeyen oğrencılcrdcn bırı, kalkar oyle bır soru sorar kı, oğrctmen onca ça balarının boşa gıttığını gorur Mehmet H Doğan'da, yazdıklarınıokumayanların sordukları tuhaf sorularla umudu kırıl Tartışmalap Türk şlriniıı sorunları SAYFA 6