Katalog

Kanlı Düniin üii Kanlı Düğün, temclinde bir kasaba romanı. Köyle kent arasında sıkı^an kasaba mekânı ve DU mekânın insanları, edebiyatımızda pck az ya/aı m dıkka tini çekmiştir. Kcmal Bilbaşar dış.ında kasaba psikolojisini irdelemiş bir yazar akla gclmez pek.Kemal Bekir, Kanlı Düğün'de bu pek dokunulmamış konuya eğilmiş. SENNUR SEZER cmal Bekıı adı, bızt htp tıyatroyu anımsatıı Devkt I ıyatrolaıı'nın oynadlgı Duşuş ya da Kâmıl Btv oyununun alışmden ya tla devkt radyola rının Aıkası Yarın'Iaııııtlan tanitlık bıı atl gıbı algılarız onu Nahıt Sırrı Oıık ın Sul tan Hamıt Duşuktn adlı romanından Du şuş/u, KunalTahır'ın Lsir'jthtın tnsanla ıı, Esır Şehrın Mahpusu, Yol Avrımı ro manlaı ından Kamıl Btv'ı yenıden yazmak olağanustu bir tıyatro bılgı vt deneyı ıstti tunkıı Bu aktoı ya/aı ın eckbıyatla başka bir alısvt rışı olduğu gt lmt / akumıza ( )y sa Kcmal Bckıı, 1947'den bu yana yakla yk 50 yıldır ya/maktadır 1924 yılında (s.ıvrıl/Deni7İı'de doğan Kcmal Bckır'ın 1947'tic oykulcrının ya yımlanmaya başladığı dergının adı Iıkır ler Bu t/mır dergısını Sctıİmış \ lıkâyclcr, Ycdıtcpc, Ufııklar vc Varlık ı/lemış Kcmal Btkır, ulkcmi7tlekı ya/arların coğu gıbı ontc şıırle got unmus, dcrgılcrdc, sonra oy kulcıc getmiş, ama yayımlanan ılk kıtabı bıı roman Yabanulaı 1958'tle Varlık Ya vınlan'nta basılan Yabanular'ı, 1961'dt Rtm?ı Kıtabevı'ntt yayımlanan Kataklar ı/ltdı Oykulcrının kıtaplaşmasıysa tok daha sonıa 1 atma 1 lanım'ın Lrık Ağatı (1970), Bayıama Yakın (1975), I clscfc Deıgısı'ndt tcfııka cdıltn I lutte adlı ro manıysa, dergının kapanışıyla butunuylc okuı karsısina tıkamadan kaldı Kacakıar'ın 1984'tetekvı/yondı/ısıya pılması, Duşuş'le 1975 76 doncmının Sa natscvcrler Demcğı cn ıyı oyun yazarı odu lıınu ka^anması, 1988'de Duşuş'un, 1991'dc Kâmıl Bey'ın kıtaplaşması, Ke mal Bckıradını tıyatroyla daha bır butun leştırdı sankı Bu yu/den Ccylan Yayıntı lık'ın yenı yayını Kanlı Duğun'un kapağın da Ktmal Bekır ım/asını gorenlcr ycnı bir tıyatro yapıtıyla karşı karşıya olduklarını sandılaı Âynı gunlcrdt Cengız (iundoğ du, Insantıl deıgisınde bu romanın yırmı yil ontc ya/ıldığını anımsatıyordu Kanlı Duğun'u, butun bu nctknierden bıra/ mcrakla,bııa/ıul(.kıiK ıstegıyk okuduni ha baştan sezdırılmekte Kanlı Duğun Ktmal Bekır, neredeyse kanıksadığımı/ baskınların, yargısı/ ınfazların bir başka yu/unu ^ızıyor romanda Bir orgutc uyc olmaktan, saklananlara yemck gotuımcyı dcnemtktcn baska tvkmı olmayan Husnu, unıvcrsıttdckı olavlara yakınlık duysa da karışmamayı ba^aımış, unıvtisıtcyı bıtırıp, tkvlct gorcvı alıp, aılcsının scijtığı kızla tv knnıcyt ha/ıılanan 1 lakkı.aıananoğlu tu tuklansın da baskında olduıulmcsın dıyc ıhbartılığı tkncytn Muıat, oglunun olıım habcııyk tkngtsını vıtırtn oârctmtn Ri7a olaylaıın yonttıtısı hatta netknı bdc ola ma/lar Hcpsının ustundc ağn bir ba^ka çark donmcktcdır sankı Buyuk şehır goıcvlılcrının kcndı gorcv alanına gııdıklerı nc ınanan kasaba komıscrı, olaylan koruk lemcyc talı^an, hıçbır ıhbarı tıdtlıyt alın mayan yaslı muhbır bu çatkın hi7İanmasi nı sağladıklarını sanırlar Oysa onlar tla bu çarkın ctkısındcdır Kemal Bekir'den özgün bir yapıt K bancılar'dakı kasaba zengını Dortoğlı meyhancdckı durumuyla, Kanlı Duğun'dckı bcya7 eşya satıcısı Ahmet'ın cvdc ve meyhanedt ıçcrkcnkı tavrı arasında, ro manların /aman u/aklığını aşan bır akıa balık vartlır "Zuhtu'nun aşçı dukkânınm ardında, ıkı kotu basamakla çıkılan top rak, kıyılaı ı saı maşıklı, bahçemsı, kucutuk bıı açıklık vardı ( ) Dortoğluyla malmu duı u gelıntc, Zuhtu, avluyu sulamış, hışir dayarakyanan,ferlı,lukslambasını,Dirko şeden bır koşcyc rutturulniıış uzun tahta sı rığa asmıştı ( ) Sıtkı'yla sıhhıyccı Izzct, dukkâna gırdıklerınde aşçı Zuhtu, onları sankı ılk tiefa gelıyorlarmış gıbı "bııyrun" dıye kcndıntcbır kıbarlıkla kaısıladı ( ) Avluya ontc Sıtkı çıktı, Dortoğluyla Ra uf'u gorur gormcz ıçınde bıı şey tı/ ettı Gcrı donmek ıstedı ( ) Zuhtu, tabakları kaşıkları şakııdatarak bır şcylcr yapıyor "Dışarısıscıın" tlıyordu "lz/ct Efcndı, bu yurun oraya, orası cyı " ( ) Dortoğlu, ( ) hah hah hah dıye guldu, ısktmlesı çatırda dı Masanın başına tam bırağaya vaıasırbı çımde tokmuştu Goren dtrdı kı sonunda masrafbıı adamın ttbındcn çıkaeak " (Ya bancılar.s 37,38,41) "( ) '1 laydaaaa1' dtdı Ahmtt yalantlan gutenmış gıbı 'Ttk başıma ıçtceğımı bıl seydım.aşçıZuhtu'ycgitkıdımben ' Kcn dısozunc kcndı guldu ( (Ahmer'ıngum bur gumbur kahkahaları aıasında ottkılc rın guluşmelcrı sınek vı/ıltısı gıbı kalıyordu ( ) Ahmtt bastı kahkahayı Boylece soyleşmenın duğumunu kcndı atmış oldu Hcm soyledı htm guldu ( ) 'Senı de lcn, senı dc evlendıreeeğım valla (îel bana, enışte, ben cvlcnmek ıstıyorum dc, tamam, hemen yarın Gcrısını duşunmc Uç bın, bcş bın, on bın " (Kanlı Duğun, s 86, 90) ta ekonomık dcğışımlerı de ozetler Kataklar'da, stvgılısı thsan ıle Anka ra'dan tstanbul'a katan Nctla'nın tcdıı gınlığı, ılk ke/ ıkınti mtvkıdc yoltuluk et menın lahatsı/lığıyla bırkşır 6ı/ tıcn yol cularını onun gozuyk goruıu/ "Pcnteıe dıbınde, Netla nın sıı asıntla, aklı karalı ba şortusuylc mantolu, yaşlıca, şışman bır ka dın, onun karşısında gençtcn /ayıf başı açık bır başka kadın oturuyordu Demınden ben anlamışlardı () genç kadın, oburu nun ya gclını olataktı ya da kızı Ihsan'la gcnc kadın arasındakı başka bırıydı Scs sızdı, yolculuklara alışkın bı gorunuşu var dı Tecımen kılıklıydı tkı kadın yan yana Netla'ya bakıyoıdu Gıyımıyle, oturuşuy la ayıılıverıyordu onlardan Adamlar pck ılgılı goıunmuyorlardı " (Kaçaklar, s 198) Arandıkları ıçın Istanbul'dan kaçan Husnu ıle Yucel'ın, Hakkı'yla karşılasıp bındıklerı trenın yoltularının bırbırıntfen farklı tavırları, romanın ut kahramanının ruh durumlarıyla ortuşur Yoltulardan kı mısı Hakkı gıbı neıeyt gıttığını bılmenın ortamaalışkınlığınm rahatlığını yansıtıı, kı mısı ıseyarının ntleı gctııcteğınıbılmtvtn Yutcl gıbı tcdırgındıı Ktmal Bekır, trcn dckı ıkı tcdırgın adamı, bır sigaıa alışvcrı şındcbırlcştınr Bın kcntlı vc burjuva, ama dcvrımtı, tlığcrı koylu, ama kcntlı vt bur juva o/cntısı bu ıkı tıpı gaııp bır alaytılık la karşılaştırmaktadır "Koşcyc kurulmuş kentlı kılıklı adam, yanına uygun bırılcrı nın oturmasını ıstıyordu anlaşılan ( ) tık sıntıylc bakıyordu ttvresınt ( ) Hayıfla nıyor, belkı yuzuntu ke/ tlınlctıyordu kar şısındakı csnaf kılıklı atlama 'Nerdcn bın dım' Ncrden bındım' Ayaklarım kırılsay dı da bıncmez olsaydım ' Eı/ıntanlı mı Er/urumlu mu, Nığdelı mı, r Iopalı mı btl İı dcğıl Bozarak, buzcrck, kımı de Istan bullu gorunmeye cvenerck art arda dı/ıyor sozcuklerı Pcnccrc kıyısından marlboro suyla cakmağını aldı 'Yakın' dedı, csnaf kı lıklıya, uç arkadaşa uzattı Koyluyc uzatma dı Yuccl aldı yalnız " (Kanlı Duğun, s 97 98) Kanlı Duğun'un uç onemlı kahramanı nın yer aldığı bu trcn bolumundekı otekı kışılcr de Turkıyc halkının katmanlaıının o/ctıdıt, oğlu bır fabrıkada gctc bckçısı ol duğu ıçın mııtlu, a/ topraklı koylu, ış ara maya gıdcn koylu baba <)ğul, kuçuk csnaf, akaryakıt bayılığıylc sınıf değıştırmeyc ça lışan kcntlı O7entısı koylu ve kasabalılaı Burjuva kokenlı Yutcl, kasabalı kuçuk mt mur çotuğu Hakkı ısc donemın devrımcı lerının tıpık ornckJcrıdır Kemal Bekır, kışı mckân ve çevrc bctım lemelerıylc donem vurgulamakta usta bır anlatıcıdır . Kcmal Bekır, roman kahıamanları ara sındakı sınıf farklarını, romanın akışında yenı kanallar açatak çatışmalar ıçın kulla nır Yabantılar'tla kuçuk memur Sıtkı, on uç yaşındakı kızı Saadet'le evlcnmck ıstc ycn kasaba /cngını Dortoğlu ve onunla ış bırlığı yapan mal muduru ık boğuşur ro man boyunta Kaçaklar'da ıkı scvgılının aytılmalarının temelınde ayrı sınıfların ço cııkları olmalarının tıayı vardır Kanlı Duğun'dc nemen hcmen Turkı yc'dekı butun sınıf vc katmanların temsıl tıkrı ycr alır Romanın tcmcl kahramanla rının yakınları olan bu kışıler kımı 7aman tra|ik kımı zaman komık olaylarla çızılırler Okur butun bıı kışılcrden seçıp beğendı ğıylc ıvdeşleşır Bır donemın belgcselını ı/lıyormuşsanısına varır Kanlı Duğun, bır oyun olarak ya/ılması gııç bır roman ben te Çunku oyunun gcrektırdığı a/ kışı ku ralıyla yapılacak clcmc, romanın butun csprısını, havasını, bclgcscllığını aksatatak tır Romanın tıyatro yapısına uygun tek tı pı, oyuntak tabanca ıse teatral bıçımde "{jatlamayarak" ıskvını yeıırıe gctırır Kanlı Duğun ıçın Kanlı Duğun'un kah rarnanları ıçın soylenetek tn tloğru yargı, llauf Mutluay'ın Kaçaklarıçın soyledıklc rını yınclcmek olatak "Yılın en ozgun kıtaplanndan bırı " • Kanlı Düğün/ Kcmal Bckır, Ccylan Ya yınalık, 496 \ SAYFA 9 Ust gelir kesimleri Kemal Bekir, klşl mekân ve cevre betimiemelenvle dönem vurgulamakta usta bir anlatıcı Kanlı Duğun, temtlındt bıı kasaba ro manı Koyk kcnt aıasında sıkışan kasaba mekânı vc bu mckâmn ınsanlaıı, tdebıya tımı/da pck a/ ya/arın dıkkatmı ı,tkmıs, tır Kumal Bılbasaı dışinda kasaba psıko lojısını ırdekmıs,bıı ya/araklagelme/ pek Ktmal Bckır, Kanlı Duğun'dc bu pck do kunulmamıs konuya cğılmıs, Ege'nın yakınından, ttcn geçen, çorağın ıcınde ycşıllığıyle dıkkatı cckcn kııçuk kasabalardan bırı, ınsanlarıyla bıılıktc ro mantn bas, kahramanı Romandakı olayla ı ın akışını bıle onlat bclıılıyor 1970'lcıın "şchırgerıllalarr,"arananoğrcntıkrı","sı kıyonetımlerı' bu kasabanın tckduze ha vasını etkılememıştır sankı Gunun bırın dc, bu kasabaya cvlenmck ıtın donen unı versıtcmczunu delıkanlıJardan bırının ko nuğu bu durgunluğa tas gıbı duşccektır Dclıkanlı aranan unıvcısıtelılerden bırı dır l/lenmcktedır Onunçevresındedara lan çember, kasabalıların varlıklı yakınla rı olan, unıvcrsıtc mczunu bir dclıkanb ıle /engın bir dukkâncının kı/ının evlılığı çcv resınde dalgalanan merak, kıskantlık dal galarıyla kesışır Sonuç, romanııı adıylada CUMHURİYET KİTAP SAYI 385 Kasaba bısanlan Kemal Bckır, elınde oyuncak tabanca ıle vurulan Husnu'yle, nedcn vurukluğunu bılc anlamadan oltn ytnı tvlı Hakkı'yı ıssız bir bağ cvınc ycılcstırtrtk olayın dramatığını aıttırmı^ Kasabalılar, olayı dur durmaya gtlcn, ancak başaıamayan kasa ba zcngınkrıyk sımgtknıyoı Olcnın cn yakınlarıdır bunlar, gtlının babasıyla, olen damadın tnı^tcsı Çtvıt koyler ısc o sııa da yoldan gcçcn oku/ arabalı koylu kadaı yabant ıdıt olııp bıtı nk n Kemal Btkıı, ıyı lııı anlatıtı olarak ro manlaı ında tıplcrın vt mckânların (,atis masını kullanıyor Foprak ağası / ycnı /ın gın ılc kutuk csnaf / kutuk memur arasın dakı telı^kı, paranın ıtıbar sağladığı mcy hane, randevuevı dc gclcncğın statuyu be lırledığı evler arasınuakj çelı^kı Kcmal Be kır romanlarının atardamarları Bu tuı ^clı^kı ve çatışmalar, roman kah ramanlarının kı^ılıklennın bclıımesı bakı mıntlan daoncmlı Kemal Bckıı, romanla rının kahramanlarının sınıfsal, kışısel ozcl lıklcrını, daha <,ok kalabalık mekânlardakı davranı^larıyla çızıyor Kemal Bckır'ın kıtaplaşan ılk romanı Ya Değişmeyen tipler, mekânlar "( ) Gıdıletck ncıcsı vardı V\> "jchır Ku lubu ıyı, ama tok gurııltulu patırdılı oluyoı Aştı Ntbı'nın oıaya her /aman gıdılme/ Ccbı para gormui; dcnM/lerden bırı dam layıvcrır, tatkatırır ( ) 'Zuhtu'yegıtklım' ( )'hcm ıtcıi/hem konuiçuru/ ( ) Yan yana yıırudukı Ak^am namazına gıdtn krdtn, dukkânlarını kapayanlardan, ak sam alı^vt rıs,ı yapıp tvının yolunu tutanlardan u», bcs tanı^a stlanı vcrıp pek tok tanı^ığı, vakıt alıı larmış gıbı gormc/Iıkten geltıck Zuhtu'nun asçı dukkânına gırdılcr Ust kattakı hatırlılaı kostsınc <,tkıldılcr ( ) Kalktılar Asağıda Ahmet, Zııhtu'ye ara vcrırkcn, Sınan pı^kın pışkın kıyıda eklıyordu " (Kanlı Duğun, s 145, 150, 158) Roman kahramanlarının, zengın, yoksul, atakya da utangaç oluşu, run durum lan, gctmı^lcrı, romanda gorundııkkrı ılk bolumtk vc ı,oğunlukla kalabalık ıçındckı durumlarıyla yansır Kcmal Bckır'ın roman larında Bu mekânlar, meyhanc, dukkân, ıstasyon gıbı, romanın genel mekânının da yansıtıtısı olan yerlerdır Trcnler, otobuslcr, roman kısılerının ruh durumuyla bırlıkte, doncmı, donemın sıyasal eğılımlerını, hat C