Katalog

cJakı ycnı bır karşıtlıkla r dızısı olaıak bolunmeyeceğı kesın degıldır (llaıtog so7unu etmcse dc Yunanlılar'a aıt bıı ol çuttuı bu, Polıtıka da canlılat dunvasın da bıı ayıım yapması ıstenen Platon'un tumakuşu, cıns tutnakuşunudığerlerın dcnayırıı) Yınc burada da uyaıı sankı laf arasındayapılıyotmuşgıbı,hemen ar dında gelen bır gelışmc bolumu sırasın da ortuk olaıak yapılır Yoksa aynı Yu nanıstan'ın ycr yer farklılığı duşunmeyı sağladığı /aman bıı bııtunluk bıçımıne burundugunu gostermek yctcrlı mıydi'' Aynı bıçımdc oncmlı ve daha da zor bır soru varsa o da ıkıncı sorudur Buna tarıhte gerçcklık sorunu dıyeceğım Is kıt kurban torenını ve ozellıkle duzen lenmi!}, geometrıklcştırılmıs,, ıdaıelı me kanıyla Aresıcınyapılan torenı Herodo tos'ıın tasvırıvleokuıken, tarıhçının sun duğu bclıılemeletdc, ıncelemcde hcr şe yın gozonune alınmadığı (ya/gının oyu nu dıyecegım) go/lcıken aklımı/a bazı sorular gelıyoı Yunan modelıylc kaısı laştnmanm aydınlatmaya vctetlı olıııa yaeağıdığeı bolunıİLi elıgeı ayrıntılaı nc olacak' Yoksa (sonunda1) Hcıodo tos'un Yıınanlı aklıvla bcn/c^tııılfn bıı İskıt ogcsı mı vaı •> I ler taı ıhc,ının karşı sına çıkan bıı gctıyc kalan kısım soıunu, sessı/ee anılnıi'5 ve a\nı anda anlatının Ikrodotos taıalından uvgulanma bıçı mınc aktaıılmıs sınıılendııcn bıı sorun ıluı Gcrıde bıı kisımın kalması,cn şaşıt tıcı bılgılcıın hakıkılıgmc ınandıııvoı ()ylc olsun Ancak ıse başka bıçımele ko vulma ıstegınc kapılıyoru/, orneğın me tındcn artakalanlaım avnı /amanda 1 k todotos /amanındakı iskıtlu'ın gerçek lıgı dıyebılcccgınıı/ :?cvın kalıntısı oldıı ğıı vaısayımınd ı bulunmak ıstıvoıu/ Ln a/ından bu dıle gctııılenıeycn şeyın get çeklık sorunııyla (bıı soıun da kıtabın sonuç bolumundc Mıchcl dc ( arte au'nun yaıdımıvla bıı VM~\A bırakılıyor) bırılgisı olduğunu dıış.uncceğı/ Geııye, ılk kısıma adını veıen hayalı fskıtlcr ko nusuna donclım Oysa bu başlıktan, gı rıs, bolumunıın başlığına kadar (Hetodo tos'un tskıtleı'ı) arada bıı ısjem yapıl mıştır Arkcolojınm ya da Dume/ıl'ın Oset destanları konusundakı çalışmala ııyla oluştuğu sanılan ecrçek lskıtleı'ı yadsımaktan çok, bı/?at nayalı lskıtlcr'ı, yanı Yunanlılar'ın dusjcmınde Arıstop nanes'ın oyunlarından vazo resımlcrınc kadar buyuk bır veı tııtan (vc sankı kurumsallaşan) tskıtlcrı vadsımaya daya lı bır ısjemdıı bu Bunlaı sadece I Icro dotos metınlerındckı Iskıtler'ın yararı nayadsınır (ıcrçı kıtaptageıek Hfrodo tos'un Iskıtlcıı'ndcn Yunanlılaı ın duş lemındckı lskıtlet 'e doğrıı usta bır geçıs, voluyla, geıekse Hcrodotos dısında Yu nan modasına uygıın Iskıtlcr'den sessız ce soz edılmesıyle bu belırlemeyc yanıt veıılır Oysa ya/aıa goıe çoklaıı oluşjnuş, ve go/ onunde bulunan hayalı İskıt bıçı mınde bıı mctın dışı vaı sa, gerıye mode lın I lcıodotos un larıh'mui somut ola rak iskıt goruntusııne nc kattığını bclırt mek kalıyoı Cıeıçek iskıtler'e gclınce, bı/ım ıçın buıada hıçbır zaman anlaya mayaeağımı/ bıı tarıheı kurgusu olduğu nu Hartog'a kolaylıkla soyleycbılırı/ Gerıye şu ısrarlı soıu kalıyor 1 lerodo tos'a gore İskıt gerçegı neydı1 Ya da ba!} ka şekılde soylersek i Icrodotos asla ke sın bılgılcr vermeye değıl sadcee anlamaya ve anlatmaya mı çaliMyordıı' Yoksa tıpkı Georgıas gıbı sadece /amanın dakı Yunanlılar'a goıe sorunlu olan lo ^CM ıle trgon arasındakı bır karşılaşma nın soylemınden yana mı gkıyordu 1 Lğer I Icrodotos sadece bır etnolog de ğılse, eğcı, onun ya/dığı baijkasının so zu [ ] degılse, eğer gerc,eğı bılme ıstcğının bır payı yoksa ya/ma eylemı ncdın'1 Kıı^kusu/ Haıtogbu soıuyu bıl gı etkılerını dıkkate almayı bır yana bı C U M H U R İ Y E T K İ T A P Tarlhte gerçeklik sorunu rakıp sadece tasavvur olgusuna ve mct nın anlatıya donıı^nıesıne yonelerek vad sıyoı Dcııuk kı hâlâ ve hcp sadece me tın vaıdıı Baglam bu şekılde yadsınarak elbette anlatının homojcn ortamı ve soy lcmscl uygulamalaıı cldc edılır, ancak aynı /amanda metınden yapılacak her tuılu (,ıkı^ da cngcllenır (ve pek ıle ace lecı olmavan (jikı^lar da vardır) Mctnın ctkısını sadece metınden ve anlatıcının anlatı ı<,ındekı yerınden haıe ket cderek tanımlamaya yonelık algı ku ramına yapılan bas,vuru ıçın de aynı s,ey geçerlıdır Bır yapıtla alıcısı arasındakı ılışKinın ıncelenmesınde lauss'un katkı sı ne denlı onemlı olursa olsun, boyle bır gırı^ım Herodotos un dınleyıcısı ve ge lenek tarafından her açıclan somut ola rak okıınmasını asjkınla^tırıp dı^lamıyor mıi'' Ba^kalarının Heıodotos'u, yanı Med savaşlaıını ya/mayan Herodo tos'un yalnı/ca başkalarının yorumları nın bır urunu olduğunu okuyunca, olgu ları boylc dılc getırmenın aslında I lero dotos'un metnının gerçek etkısını vadsı ınanın kıbar ama (,ok basıt bıı vokı olup olmadıgı akla g<lı\oı •junu asıkla\alım Metnın kcndısı daha ba^tan o kotu boluculerın /orakı par(,alamalaıına ı/ın vererck Herodotos'u okıımak i(,ın vapılan ve Hartog'un hak lı olatak kaı^ı (,ıktığı şu unlu pa>las,ıma davctıveçıkarmıyoı mu(cıkaııı gıbıvap mıvor mu)' Buıada tekraı soımak gını bır tedbıısı/lık vapmavacağım korkutu cu bıı soıu bıı ustclık butunlc^tırıcı bo yutun vcıımlılıgını kanıtlamava gcrck kalmıyoı Bcn sadece 1 lerodotos'un la rıh'ının butun kıtaplarını aynı go/le go rup, bunlaı ı aynı bı<,ımde okumak gerektıgı du^uncesıne kapılmi!}, ancak gelenek tarıhınınbıı yanılgılaı taııhıoldu ğunu hemen kabul etmcKten ^ekmen bıı okuyucunun (,ektı^ı /orluğu açıklamak ıstıyoıum bu okuyucıı her st\c karsın kendısıne su soruvu soıar eğeretnogral ya ve tanh kıtaplaıı seklınde yapılan bır ayrımın metınde hi(,bır temelı yoksa, IV kıtapta 1 lerodotos'un Med savaşlaıının ılk bıcımı olduğunu soyledığı bır savaşın varlığı, tasvır («owcM'ların) ve anlatının (savas, anlatısı) arasındakı ayrım cı/gısı nı olu^turmaya yeter mi' ) Eğer I lerodo tos'un Tarıh'mm butunu boyunca bızler ve onlar kutuplas.ması varsa, bunun goruntuleıını sadece ılk dort kıtapta mı sıralamak gerekır' Payla^ımın eles.tırının kolaylaijtırıcı (,0/eltısı olduğu ac,ıktır her V yuzyıl ya/arının naklettığı ve İskıt ıçın ba^ka bır hoplıt ıcın bas,ka bır soy lemc sahıp olmak u/ere geliijtırılmı^ (an cak kaçınılma/ olan) bolum gıbı Heıo dotos'ta daha saısılma/ bıı bolum oldıı u akla gelebılırdı şoyle kı, 1 lartog'un jelıtlctlıgı gıbı 1 lctodotos un ya/ısı or tuk bıcımdı. yapılabılecck bu pavlas.ıma baskın gclır Bıınunla bırlıktc clbctte taı tı^ma ycnıden ve 1 lerodotos'u okuyabıl mek ıçın artık kaçınamayacagımız tc rım leılc açılmı^tıı Sonuca bağlam gerekıyoı muJ Bu dcnlı /uıgın vc Antıkçağ tarıhı olması nın otesındc tanh tıırunu sorıiiçturan bır kıtabın u/crınecgılcbılnıcvı ıstcidık An cak İUr<ıJoto\ un A\ını\ı'n\ bu tuı kı taplaı arasıncla savmak gerektıgını oku yucuya yeterınce belııttık cunKiı buıa da geleneğın mırıltılaıından ıı/aklaşıl mıştıı çunlcu burada ycnı bır okuına me kanıçı/ılmis,tıı Nasılbırgııısımolduğu nu gı/lemeyen bır gırışımle bırlıkte tar tüjmayı ba^latmak ıçın kantarın topuzu nun kımı ke/ obuı yana dogru fa/Ia kay dırıldığı gı/lemcyc çalı^ılmamıstıı An cak son so/u, okumaktan aldığım ktyfe getıııyoruın, her tanhçı sorularını a\nı zamanda son derece gu/el bır metın olan Ayna'ya sordukça aynı keyfı alacaktır • Herodotos'un Aynası / Framots Har tog / Çcvırcn hmın Oztan / Dost Ktta bcvı/ 157 \ 385 Serol Teber'den önemli bir yapıt daha Melankoli Yıllardır çalışmalarını Almanya'da surdürcn bılim adamımız Serol Teber, "Melankoli" adlı araştırmasıyla yeniden okurlarının karşısına çıktı. Bu ilginç araştırmayı okumak gerekiyor. BEHZAT AY T Yamlgılar tanihi iskit gerçeği ne ? oplumumu/ en ağır bunalım doncmını yaşamaktadır Bu ağır top lumsal bunalım bırevsel bunalım ları da çoğaltmaktadıı Iam /amanında, uzıın yıllardır Almanya'da bır sıyrıevınde (hastanedc) çalı^makta olan rııh doktoru Serol Teber, 300 sayfayı aijkın "Me lankolı adlı çok onemlı yapıtını yenı ya yımladı Doktorluğunun vanında çe^ıtlı konularda ara^tıımalar da yapmaktadır Serol lebeı So/gelımı, kendısını 1969 ) ılında Çapa 1 m i akultesı nde tanıdık tan tam yırmıyılsonra (1989), "Yenı Os manlı ( cmıyetı" eksenı çe\ıesınde yaptıgı onemlı ara^tııma ya pıtı ' Mchmct Re^at ve Nıırı Be\lcı kıtapçıda goıunce hemcn alıp okumu^, bır de (,umhurı\et ın Aıada Bır" kosesınde 'Aydınların Ya/gısı Değışmevccek mı1" ba^lıklı tanıtma va/ısı ya/ mibtım (29 Icmmuz 1989) Daha sonraları da 'Davranısjarımi7in Kokenı' ve ' Pıcasso" ıncele mcleıını okumustum 10 Ha/ıran 1997 gıınu yenı yavımlanan ' Me lankolı'vı (Say Yavınla rı) murekkebı kuruma dan alıp uç gunumu ve rerek okuclum Serol leber, bu yapıtıyla da ne denlı t\ı bır arastırmacı olduğunu kanıtlamıştır Zatcn bu araştırma yapıtı uğra^ının (ruh doktorluğunun) alanına gırmektedır Teber kıtabının gırışınde soyle yazı yor "Melankoli, o/cllıklc toplumsalhu /ursıı/luklaıın aıttığı donemlerde ya^a nan bııcvscl guvensı/lık ortamında sık lıkla so/u edılmeyc baijlanan bu yasam tar/ı bır ıııhsal clıırum, bıı kısılık tıjiı dıı ( ) Melankoli u/eııne ılk kapsamlı tıbbı aras,tırmalaıı gıınumu/den ıkı bın dort yu/ yıl kadar once, antık çağ, Kos Adası Fıp Okulu'ndan i^pokrat yap mı^tır Bu ruhsal duruma, melankoli adı, vınc ılk kc/ 1 lıpokrat tarahndan olası lıkla Aıısioplıones vc Sophokles'ın ya pıtlarından csınlenerek konmu^tur Sok ratcs, Alkıbıades dıyalogunela, ınsanlara kcndını tanı" çagrısınıla bulunmıiî; Sophokcles, bu çagı lya yanıt verırcesıne Kıal Oıdıpus tıa|edısınde, ınsanın ken dısını tanımaya çalı^manın ne denlı bu yuk acılaıa neden olabıleceğını gostermıs.tır" leber su tanısını belırtıyor "Melankolılıleı, her zaman bılmçlı olarak ayır dına varmasalar bılc, ınsanların benlığınc (de) "sıyasal bır urun olduğunu ve yanlış bıı hayatın doğıu yaşanamayaca ğını ", bı/zat kendı o/ benlıklerıncle se/ınlenırleı Bunun acısını, utancını ve ıııhsal gerılımını duyumsarlar insanın kendı kısjsel ya/gısını yıne kendısının belırlcme ıstemı Melankolıkkı^ılıklcr dc sorun genellıkle bu temel noktada yo ğunlaşmaktadıı Kar^ılığını ya^am pana sına odemek koşuluvla da olsa, melan kolık ınsan, kendı ya^amına kendısının bıı anlam verebılmt sını ısttmekte, çok kc/ bunu ba^arania tlıgı ıçın de, neı ijev den va/geçıp, kusjku, duskıııklığı ve hu /unle, kendı ıçıne çe kılmektedır" dırış bolumunu bıtııırken %oyle yazı \oı "Melankoli, an tık çağdan berı, tıb bın ve ruhbıhmcılerın otesınde pek çok trajedının, romanın, !;iınn, sanat yapıtı nın konusu olmus,tur" leber, bu konuda ne denlı roman, şı ır okuduğunu, ressamları ınceledığını ya pıtının ıleıkı saylalarında sergılemekte dır Hıpokrat'ın şu sozunu, "I lıpokrat Yazısında Melankoli" bolumunde alıntı larnı^ "Korku vehu/un u/unsurerseeğ er, melankolık bır durumdan so/ edıle bılır " Teber yıne bu tanısını belırtıyoı bıı yerde "Melankolık kadının çevresınde kı e^yaların duzensı/hğı ayrı bır anlam yorumu getırmektedıı Buıada gerçek tcn anlamlı bır tlıi7ensı/lık hatta bır tur karmaşa vaıdır' Bnkaç kez okuduğum Dostoyevskı'nın "Yeraltmdan Notlar" romanının ılksatırlaıınıalıntılamı^ lebcı "Ben has ta bu adamım Kotu bıı adamım Su ratsız bır adamım ben (ıalıba karacığe rımden /orum vaı Bclkı yırnıı yıl dırbuhaldeyım Kırkyasınagel dım Kabayım Aslında ben fe na bır adam değılım Waltcı Bcn|amm'ınozkıyımı nı (ıntıhaımı) cle almıi; Rus lomancısı İvan (îonça rov'un(1812 1891) 1857 yı lında sergıledığı Oblomov tıpınden soz ederek soyle dı yor "Oblomov, bılmeden de olsa, bır kotuluk yapabı lırım kaygısıyla sevdığı tck ınsan olan Olga'yı bılc tcrk ederek kendı ıç dunyasına çekılmıştır" Sonra, "Olasılıkla burada sorun, yeterı yoğunlukta, usta ısı duy gulanıp, huzunlenebılmenın keyfıne var makta yatmaktadır" dedıkten ve ırdele dıkten bıraz sonra da, Cemal Sureya, tam da bu noktayı, hem de sadece ıkı dızey le ne de guzcl anlatır "Bılınır ne usta ol duğum ıçlenmek sanatında ( anımla bcslıyorum şu huznun kuşlarını" dıye or nek verıyor Teber, kıtabının sonuna doğru şoylc ya/maktadn "Kalabalıklardan ve kala balıklardan u/akta, hıçbır yerılcn ve hıç bıı kımseden, hıçbn şey beklemeden va şanan yalni7İıkları saıt toplumdan u/ak laşma atomlaijma ı/alasyon olarak (da) değerlendırmemek gerekır Bu tur yal nı/İıklar, ıçsellcşmeler, kendı kendınle buluşmalar, her şeyden kurtulup hıçbır dayanak noktasının kalmadığının du yumsandığı, ınsanın kendı kendısını va rattigı anlardakı olaganustu heyecanlar, coşkular, ha/laı, gu/ellıklerle dolu seru venler olarak da dus.lencbılır Melankolık yaşamın satır aralaıında uyumsu/luğun, toplumsalla^arnamanın, her dem gunahkârlığın ve saçmalığın keyfı de yaşanır ( ) Sonuç olarak belkı son bır noktanın altı çı/ılebılır Çoğun luk a/ınlık hesaplaşmalarını bır yana bı rakırsak, hıçbır sıstemc, doğmaya bağlı olmayan, kendı yanlısjıklarını, toplum sallaşamayışlarını çok ıyı bılen vc hunu açıkça soyleyen melankolıklerde olıını suz gıbı gorunen kımı cksıklıklcrın ba /en, topluma uyum sağlamış noımallcr kar^ısındaolumlu eıdemlı fa/lalıklat ol duğu gorulebılır" • Melankoli/Sirol hher/Say Yayınlart, 1997/ UOsayfa SAYFA 11 S AY I