Katalog

Madam Rigauv cvi gezdirdı: "Rimbaucl'yla abisi Frederic bıı oda da birliktc yataılarmıs;." Bas,ka bir odaya geçtik: "Burada Rimbaııd'nun annesi ve kızkardesj Isabelle yatıyormuş." Koridordayı/. Duvardaki koskoca Avrupa haritasını gösteriyor Bayan Riga Rimbaud'nun Haritası Hâlâ Duvarda ıx !i : "Rimbaud'nun haritası bıı. Bakın, gideceği ycrlcr üstüne çarpı işaretleri koymuş. Kimi yerleri yuvarlak içinc almış, kimi ycrlerdc dc oklar var. Çılgın çocuk, yaşına başına bakmadan dünyayı dolas,mak istemiş..." Masaya oturup bircr bardak şamnanya içiyoruz. Konuşmayı seven bir nanım, hangi millcttcn olduğumuzu sordu, "Türkiiz" dcdik, kcntteki bakkal dükkânlarını Araplar ve Türkler'in işjettiğini söyledi. Konu değisti böylece. Masadakilcr sohbet ederken ben izin alıp bir kez daha tek başıma odalarda dolaştım, Rimbaud'nun .bu cvdc yazdığı ilk şiirleri düşündüm: Oksüzlerin Yılbası Armağanları, Demirci, Ofelya, tzıenim, Güneş ve Ten, Müzik, Kır Tanrısının Başı, ÜçÖpücük, Asılmışların Balosu, Ermiş Tartufe'ün Yazgısı, Sudan Doğmuş Veniis ve Roman. Koridor'daki haritanın önünde dur dum. Usum'da "bacakları rakipsiz delikanlının o iinlü, vava yolculukları. Biıyük şaırlerın oturduğıı Paris doldııruyor s,air dclikanlının düşlerini. Nc yapıp yapnıalı, kapağı başkcntc atmalı. C) sırada ülkedc savaş var. Almanlar Meziere'in kapılarına dayanmış. RethclRcims hatıı kapalı. Paris'e ancak Charleroi üstündcn, aktarmah gidebi lir. Biraz yaya, biraz treııde, bilctsiz kaçak yolculuklar. Başaramaz, yakalanır. Yeniden Charleville'de. Fkim 1870'de yine kaçar. Parasının yettiği ycrc kadar trcnle, sonra tabana kuvvct. İlk durak Fumay, okul arkadaşını bulur, armağanı, dizlerine derman gelmcsi için, birkaç tablct çikolata. Vireux, (»ivet vc Charleroi. Brüksel'de, öğrctmcni tzambard'ın bir dostu, bay Durand'ın cvindc. Kılıksız ve yorgun dclikanlıya acır bay Durand, eline biraz para verir. Parayı alınca da toz olur Rimbaud. Douai'yc gelir, öğretmeni Izambard'ı büyülen yaşlı (îindrc kızkardeşlcre konuk olur. Gönlümce bir kış, Yeşil Meyhanede, Çapkın Kız, Kuytuda Uyuyan Asker, Aylaklığım ve Dolap şiirleri bıı ka^ısın iirünü. Kimi Rimbaud bivograficilerine görc Bit Ayıklayan Ablalar ijiirini de Rimbaud bu kacışın iirünü olarak, Gindrc kızkardcşlerin ona gösteıdiği konııkscver liği, sevgiyi dile getirmek için yazdı... Üçüncii ka^ı^ıtıda yaşı artık onsekizlerc yakla^ıyor. Okulun, kazandığı bir yarışmaya kar^ılık ödül verdiği gümüş saatini satıp l'aris trcninc biner. Bu ke/ gerçekten, özlemini duyduğu l'aıis'ti. Edindigi tek i/.lenim Parnasse'cılann uzıın saçları. Madem kcndisi de şair ve Parnasse'çı, o halde saclarını kestirmcmeli. Charleville'e döner. Bir zamanlar butün törenler bu sahnede yapılırmı; alan kentlilerle dolup taşarmıs (sağda). Delikanh Rimbaud un evden kaçıp içkl Içmeye geldlğl Progrâs Kefe slnin dış görunusü (solda). "Acımasız Charlestown"dan Firarlar Rlmbaud'un babası yuzbası Freaerıc ın görev yaptığı Meziere garnizonu ( Üstte). Sairin arkadası Ernest Delahay ile birlikte sık sık gellp sllrler ve kitap okuduğu A$k Ormanı (Yanda). dürerek, onların karikatürlerını yanarak da ödcyebilır. l^te Paris'te, Banylon Kı^lası'nda Komün devrimcileriyle birlikte... Oylesine coşkulu ki Komü nizm Anayasası'nın bir laslağını bile hazırlamaya kalkar. Komün Devrimi'nin bastırılmasıyla Rimbaud unıut larını yenıden yitirir. Arkadası Del.ı hay'la birlikte, katelerde, A^k ormanı'nda "papazlara ölüm!" diye haykırır. Şairler Prensi dediği Verlaine'Ie mektuplaşır ve Verlaine çagırır onu: "(kl büyük ruh, seni bekliyoruz." Paris'te. Ama umduğunu bıılama/. Dönemin en kötiı ^aırlerini yaymılayan dcrgiler onım ^iillerine yer vermez. Bu iki insan arasında ö/.dcn ilişkiler basjar. Verlaıne'le beraber Londra'tla, Bıük sel'de Kıskanc ve eılgm Verl.ııne'in attıgı kuıs,un yollarmı ayırır. Artık Paul Ver laine Moons (lezacvi'nde, Rimbaud yi ııe yollaıda. Lontlra, Almanya, İsviçre, Italya, tspanya'ya gec,mek istiyor. Aleş i^inde, aç ve bıtkin. Bayılmı^ ölüsünü toplarlar yoltlan, çünkü hep yayan yürüyor. Olecek mir' Hayır, bıı "sarışın dişi kedi", "mek tep kacaöı", "ejderha" yedi eanlı. I Jvoıırne'claKİ Fransız konsolosluğunun yardımıyla kapağı Marsilya'ya atar. Bir süre hamallık yapar. Uc. be^ kıırus biriktirip yenidcn yollara düşsün diye. Kızkardeşi Vitalie'nin ağır hasta olduğunu öğrenir. 1875'in 6 ekiınindc yinc Charleville'de, bu evde. 1876, havalar dii/.elir düzelmez yenidcn bagajını, köhne tahta bavulunu hazırlar. l^inıle tektük giysi ve çatal, kaşık, bıçağı. Ni sanda Viyana'da. Amacı ordan Bulgarislan'a dek ıızanmak, Varna Limanı'ndan vapurla Ortadoğu'ya geçmek. Paul Verlaine'li Yaşam Komün Devrimi "Oy! gelsin, o gün gelsin, Yürekler sevdalansın!" 18 Mart 1871, Paris Komünü ayaklanması. Komün yönetime el koyuyor Paris'te. Sevinçten bayram ediyor Rimbaud. Tamam bu iş, 1879 Devrimi sürüyor, kentsoyluluk düzeni bıı kez sürüîüp atılacak, "tek söz bilimin ve geli şimin olacak." C.oskulu Rimbaud, evi terketlip, bir kez daha, yayan, Paris'e doğru düşcr yollara. Bazen at arabala rına rastlar, biner. Parası mı yok? Borcıınu fıkralar anlatıp, arabacılan giilSAYFA 6 () ııyuklarken arabacı da boş durmaz, cüzdanını ve paltosunu çalar. Böyle uhık tefek şeyfer için yolundan dönecek biri mi? Işportacılık yapmaya, gazete satmaya ba^lar, polis çevirir, kimliğini, pasaportunu ister. ıliçbiri yok. Neden olsıınr1 Delikanh dünya yurttaşı. Sınırdışı edilir. Yine yayan, Ârdenne'lere döner. Bıı tatsız olaylardan yılacak değil ya. Hollandah bir dostunun Londra'ua söylediklcrini anımsar: "Hollanda, Java Sultanlıgı'nda düzeni sağlamak için paralı asker alıyor. Ücret iyi, yolculuk güzel, üstelik kaçma olanağı da var. Yakalansan bile, topu topu bc^ vıl hapis yatarsın." Aman ne güzel! I lollanda'ya gelip paralı asker yazılır, i()() llorini cenine atar. Işte tatlı bir gemı volculuğu: Portekiz kıyıları, Napoli, Kı/ıl Deniz, ("akarta ve Samarang. Rımbaııd'yıı ara da bul. Iirar ediyor, satmak için bülün askeri giysileri, tüfegı bile beraberinde almış. Bir Iskoçya genıisine alıyor kapağı. Uzun bir yol: lıianda, Lıverpool, Le Havrc ve P;ıris. 28 Ocak 1877'de, arkadası Delaha ye'ın, tlostu Millot'ya yazdığı mektııp tan daha açık öğreniyoruz uelikanlı şairin küçük (!) yolculuk seyrini: "Bizimki nihayct döndiiü! Küçük bir yolculuk yapmış: Brüksel, Rotterdam, Le Helder, SoutHampton, Cebelitarık, Napoli, Şüveyş, Aden, Sumatra, Java (iki ay) Ümit Burnu, SainteHelene, Ascension, Azor Adaları, Queenstovvn, Cork (trlanda), Liverpool, Le Havre, Paris ve her /aman olduğu gibi sonunda Charlestown." Rimbaud cfsanclcşmiş, yalnızca şair olarak dcgil, "Asi Çocuk" olarak (Charleville'e akırı akın gelenlerden bir kısmı da onun dikkaralı yanını seviyor. Cözlerim raftaki kitaplara takıldı. Yaklaşıp bakıyorum, hayır, Rimba ud'nun değiller.Rimbaııd bunları okııma/.. Penceredeyim. Onümde yeşil dallar, Meuse lrmağı ve Rimbaud'nun çocuklıık günlerini anlatan dizeler: "Kargışları içine atıyor kıyılar boyunca küçük çocuklar." Karsıda Olympe Tepesi vc çimenler üstündc yuvarlanan delikanh: "Tatlılık, yıldızlarla, gökyüzüyle, kalan ne varsa onlarla bezenmiş, bayırın arnacında, tam yüzümüze karşı iniyor sepet gibi ve orda, asağıda, hoş kokularla doldurup maviliyor uçurumu." Ozgürlüğe özlem duyuyor: "Yayasıyım büyük yolun. Bakıp duruyorum batan güneşin üzgün, altın arınmışlığına..." Annesiyle didisjiyor: "O'nunla didiştiğin sabah var Gücün." Yakarıyor tanrısı sağdııyuya: "Değiştir nasiplerimizi, zamandan baslayarak, acılarımızı ele" Yine bu evde, yüzünü dııvara dönüp uyunıaya çaliijiyor. Ama umutsuz ıleğil, kurtarıcı kı/.ları, ecclcri bekliyor: "Hoş bir çini mürekkebin tadını uyandıran kara bir barut çiseliyor usulca geceme. Kısıp ışıklarını avizenin yatağa atıyorum kendimi ve karaniıktan yana donünce, sizleri görüyorum, kızlarım, ecelerim." İçi sade, biraz da yaşlı bir kadını yalnızfıktan kurtaran, genç Rimbaud'nun sessiz çığhklanyla dolu evden ayrılırken Bayan Rigaııx da bizden bir istekte bulunuyor: "Kızımın adı Sophic, bana tstanbul'dan Ayasofya'nın bir resmini gönderirseniz çok sevinirim." Rimbaud'nun okuduğu okula gidiyoruz. Bahçede çocuklar top oynuyor. Bııgün pazar. ()kul kajıalı. Pencereler den içeri bakıyoruz. Ozelliği yok, günümüzün bir okulu. Zaten müzc memuresi de söylemiş,, "Rimbaud zamanı' CUMHURİYET KİTAP SAYI 365 AsiGenç