Katalog

Cagdas Tivatro ve Dramatupgi hatlarıyla belırlendıkten sonra yeni dramaturgi anlayışı açımlanır. Esen Çamurdan, tiyatronun önemli bir kavramını anlatıyor Devlet Tiyatroları dramaturgu Esen Çamurdan'ın yazdığı "Çağdaş Tiyatro ve Dramaturgi" "dramaturgi" kavramına tiyatro tarihi boyunca yüMenen anlamları ve dramaturginin çağdaş tiyatrodaki konumunu belirleyen titiz bir araştırmanın ürünü. SİBEL ARSLAN U~A /[ esleğınız? I V I " Dramaturg. LYJEfendim? Dramaturg. ? Yani, tiyatroda... Ne zaman ne iş yaptığım sorulsa acaba dramaturg mu desem, yoksa karşımda soru işaretli yüzler görmemek için kısaca tiyatrocuyum mu desem diye düşünür, bir an tereddüt ederim. "Dramaturg" sözcünün gizemi ve anlaşılmazlığı yalnızca tiyatroyla ilgileri izleyicilik sınırını aşmayan kişiler için değil, çeşitli panel ve tartışmalarda izleyebildiğim kadarıyla birçok tiyatro adamı için de geçerliydi. Özellikle son yıllarda tiyatroda dramaturginin yeri ve işlevini sorgulamaya yönelik panellerde bu olgu sık sık karşımıza çıkar oldu. Türkiye'de yıllardır sanat çevrelerinde adı bilinen, fakat işlevi açiKça belirlenemeyen, herkesin çeşitli fikirler öne sürdüğü, genellikle yüzeysel tartışmalarla gündeme getirilen "dramaturgi" ve "dramaturg ' kavramlarına açıklık kazandırmayı amaçlayan "Çağdaş Tiyatro ve Dramaturgi' kitabını elime aldığımda bütün bunlar geçti aklımdan. Devlct Tiyatroları dramaturgu Esen Çamurdan'ın yazdığı "Çağdaş Tiyatro vc Dramaturgi" "dramaturgi" kavramına tiyatro tarihi boyunca yüklenen anlamları ve dramaturginin çağdaş tiyatrodaki konumunu Delirleyen titiz bir araştırmanın ürünü. Esen Çamurdan kitabını dört ana bölüme ayırıyor: I. Tiyatroda Sahnelcme Anlayışının Değişimi ve Yönetmenin Çıkışı II. Tiyatronun Bağımsızlığını Kazanmasıyla Birlikte Öğelerinin Özerkleşmesi III. Çağdaş Tiyatroda Dramaturginin Evrimi IV. Tiyatroda Dramaturgun Yeri ve işlevi Çamurdan, uzun yıllar edebiyatın bir parçası olarak görülen tiyatronun başlı başına bir sahne sanatı olarak bağımsızîığını kazandığı yeni bir tiyatro anlayışının egemen olmaya başladığı dönemden bu yana dramaturginin tiyatrodaki işlevini sorgulamak amacıyla kisahneleme anlayışının değişimi ve yönetmen döneminin başlangıcı olan 19. yüzyıldan bu yana değişen tiyatro düşüncesini ana natlarıyla ele alırken, bugünkü anlamıyla sahneleme anlayışını hazırlayan 17. ve 18. yüzyıldaki tiyatro anlayışına da kısaca göz atıyor. Tiyatroda yönetmenlik dönemi, tarihçilerin ilk tiyatro yönetmcni olarak nitelendirdikSAYFA 8 Devlet Tlyatrolan dramaturgu Esen Çamurdan. leri SaxeMeiningen Dükü II. Georg'un tiyatro çafismalarıyla başlar. Getirdiği tiyatro anlayışıyla birçok tiyatro adamını etkileyen, Avrupa'da yöntemenliğin kendini kabul ettirmesinde öncü bir rol üstlenen Dük'ün ardından çağdaş tiyatronun kurucularından Antoine, Otto Brahm ve Stanislavski'nin sahneleme anlayışına getirdikleri yeniliklerle değişen tiyatro düşüncesiyle birlikte ortaya çıkan sahneleme kavramı bu bölümde ele alınır. Kitabın ikinci bölümünde, tiyatronun artık edebiyatın bir dalı olarak görülmeyip bağımsızlığını kazanmasıyla birlikte resim, müzik, dans, edebiyat gibi diğer sanat dalları ile çeşitli bilim dallarından yararlanarak bugünün tiyatrosunu hazırlayan oluşumuna göz atılarak, çağdaş tiyatronun biçimlenmesinde etkili olan yapısalcıhk ve gösteraebilimin tiyatro sanatına yaptığı katkılara değinilcrck, modern tiyatroyu çözümleme ve yorumlamada Kulla nılan kavramlann tanımlamalan yapılır. Buna bağlı olarak değişen tiyatro düşüncesiyle birlikte seyircinin konumu ve işlevindeki değişim, seyirciye yüklenen yeni sorumluluklar ve değişen sahneseyirci ilişkisi üzerinde durulur. "Çağdaş Tiyatroda Dramaturginin Evrimi" başlığını taşıyan üçüncü bölümde başlangıcından bugüne değin tiyatroda dramaturginin geçirdiği evrim ve bu sözcüğe yüldenen işlevler örnekler verilerek açıklanır. Eskı Yunanca'da "bir dram oluşturmak" anlamına gelen "dramaturgia"dan kaynaklanan dramaturgi sözcüğünün, sahneleme olgusunun önem kazanmasıyla birlikte, bugün birçok anlamı birden içeren bir kavrama dönüşümü, ilk klasik dramaturgi çalışması olan Aristoteles'in "Poetika"sından başlayarak, dramaturginin gelişimindekı Kİlometre taşları Lessing ve "Hamburg Dramaturgisi", Brecht ve Dramaturgi ele alınarak ana "Tiyatroda Dramaturgun Yeri vc işlevi" başlıklı son bölüm ise, çağlar boyunca değişen dramaturgi anlayışına koşut olarak dramaturgun işlevinin değişim ve gelişimi ele alınmaktadır. Eski Yunanca "dramaturgos" sözcüğünden kaynaklanan ve "oyun yazarı" anlamına gelen dramaturg terimi, yeni tiyatro anlayışıyla birlikte yazar adına metnin denetimini yapan kişiye dönüşmüş, Berliner Ensemble'daki dramaturgi çalışmalarmın etkisiyle ise bir oyun metninin sahneleme sürecinde prova öncesi yönetmenle çalışmadan başlayarak gösterim gününe dek üretimin ner aşamasında etkin olan işlevini kazanmıştır. Günümüzdeki dramaturgi çalışmalarına da yer verilen bu bölümde dramaturgun çağdaş tiyatrodaki yeri ve işlevi aynntılı olarak ele alınarak dramaturgun oyun okuma, repertuar çalışması, yazarçevirmenlerle ilişkiler, tiyatro yayınları, kültürel etkinlikler gibi sahne dışı çalışmalarındaki ve metin incelemesi, araştırma, masabaşı çalışması ve )rovalardaki işlevi ve konumu ayrıntıanyla verilerek çağdaş tiyatronun yapıtaşlarından olan dramaturgi kurumunun işleyişi somut bir şekilde göz önüne seriliyor. Esen Çamurdan'ın Çağdaş Tiyatro ve Dramaturgi" adlı çalışması, bilimselliğinin ve titiz bir çalışmanın ürünü olmasınuı yanı sıra, sade, alucı dili ve yalın biçemiyle yalnızca tiyatrocuların değil, tiyatroyla, sanatla ilgilenen her okurun zevkle okuyabileceği, bu alandaki büyük bir eksikliği gideren bir temel kitap. Tiyatroyla uğraşan herkese, dramaturgi üzcrine tartışmaya gırmeden önce bu kitabı okumalarını öneriyorum. • Dramaturgun işlevi f Esen Çamurdan/ Mıtos Boyut Yayınları/ 112 s. Çağdaş Tivatro ve Dramaturgi/ Dramaturgiye yüklenen anlam tabın birinci bölümünde, tiyatroda Tlyatroda draturglnln önemlnl kavramak İçin esen Çamurdan'ın kitabını okumak gereklyor. CUMHURİYET KİTAP SAYI 363