Katalog

Cengiz Bektaş'tan on kitaplık denemeler toplamı ültüü Yasama kültürü denemeleri ONER YAGCI Sokaklar Alanlar Kentler? (1987) adlı deneme kitapları ve beş yeni deneme kitabı "Tasarım Yayın Grubu"nca 10 kitaplık bir dizi olarak yayımlandı. 1984'tc Azra Erhat'ın önsöziiyle ve Bektaş'ın şiirdenemeleriyle fotoğraflardan oluşan Bedri Ranmi Nakışlı Bir Deneme ve 1996'da yayımlanan Desenler adlı kitapları dışındaki denemelerini içeren bu 10 kitap, Cengiz Bektaş'ın mimarhk ve çevre konusundaki duyarlılığının ve bu alandaki genel bilgilenmeye katkı yapma sorumluluğunun bir sonucudur. Sanatçı duyarlığı ve bilinciyle yazın ve mimariyi kaynaştıran yaklaşımın özgün bir denemeciyi nasıl yarattığını somut olarak gördüğümüz bu doneme kitaplarının toplumun genel sorunu olan mimari ve çevre sorunuyla ilgili olarak var olan boşluğu doldurmada önemli bir katkı olduğu apaçık görülmektedir. Kitapları, konferansları, gazete ve dergi yazılan, projeleri, yapıları ile mimari ve yazın alanında yoğun bir tempo ile yaşayan Cengiz Bektaş'ın Tasarım Yayın Grubu'nca sunulan (tamamı 1000 sayfayı geçen, içinde 160 deneme olan) 10 kitabın tümü de özenle tasarlanmış, çizimlerle ve fotoğraflarla zenginleştirilmiş ve birinci hamur kâğıda basılmış olarak sunuluyor. Kitapları, konferansları, gazete ve dergi yazılan, projeleri, yapıları ile mimari ve yazın alanında yoğun bir tempo ile yaşayan Cengiz Bektaş'ın Tasarım Yayın Grubu'nca sunulan (tamamı 1000 sayfayı geçen, içinde 160 deneme olan) 10 kitabın tümü de özenle tasarlanmış, çizimlerle ve fotoğrarlarla zenginleştirilmiş ve birinci hamur kâğıda basılmış olarak sunuluyor. 1 934'te Denizli'de doğmuş bir sanat ve düşün adamı olan Cengiz Bektaş, yazınımıza 30 yılı aşkın bir sürcdir şiiriyle, denemesiyle, incelemesiyle, çevrisiyle, çocuk lcitabıyla yoğun emek veriyor. Bektaş, Güzel Şanatlar Akademisi ve Münih Teknik Üniversitesi Mimarhk Fakültcsi'ndeki öğrenimini tamamladıktan sonra (1959) mesleğini yurtdışında ve yurtiçinde başarıyla sürdürmüş, hâlâ da sürdürüyor. Mimarhk alanında aldığı "25 ödül" bu başarısının kanıtı. 1964 yılında ilk şiir kitabı Kişi'yi çıkararak "yazıncı bir mimar" kimliğini Bu kitaplann ilki olan Mimarlıkta edinen Bektaş, mimarhk konularında Eleştiri (66 s.); Şevki Vanlı'nın önsözü yazdığı denemelerden oluşan Mimardışında 7 yazı ve Cengiz Bektaş haklıkta Eleştiri (1967) adlı kitabıyla 1968 kında yaşamöyküsel bügilerden oluşuTürk Dil Kurumu Denemelnceleme yor. Ödülü'nü kazandıktan sonra yazının Şevki Vanh yazdığı önsözde, "Bekçeşitli dallarındaki çaışmalarına da mitaş'ın ılgı kurduğu yapı veya olaylardan marlıkla birlikte ağırlık vermiş. duyduğu heyecan, onları aktarmadan Kişi'den sonra Âkdeniz (1970), Mor duramayacağı ölçülere erismektedir. (1974), Yeryüzüniin Yüreği (1978), Duygulanmalanm bir santçı olarak dile Yer Deli Gök Deli (1978), Dört Kişiygetiren mimar, değindiği birçok sorundiler Bir de Ben (1981), Zeytinli Fırın daki basartyı, ciddı eleştirme çahsmalaSokağı (1981), Güz Ey (1983), Dört rında görmektedir." diyerek kitabın içeKişiydiler Bir de Ben+Ustalarım riği hakkındaki ilk ipuçlarını veriyor. (1984), Fide (1987), Dışların tçi Bu ipuçları "varolma sorumluluğu(1994) adh 11 şiir kitabı çıkaran BekCanh Hr dünya nun hesabtnt vermek" yargısına ulaştırıtaş'ın ilk on şiir kitabı 1990'da Cem yor insanı. Kitabı okuduğumuzda bir Yazınsal bir tad alarak okuduğumuz, Yayınevi'nce Onu Birden adıyla tek mimarın kendini var eden yaşamla ilgişiirleri, örnekleri, çizimleri ve fotoğrafciltte bir araya getirildi. Kimi şiir kili duyarlıhklarını paylaşma isteğinin ıanyla canh bir dünyaya girdiğimizi dutapları 2, 3, 4 basım yaptı, kimi şiirleri gerçekleştiğini görüyoruz. yumsadığımız bu kitaplardaki çizimler 12 ayrı dile çevrilip yayımlandı. ve fotoğraflar Cengiz Bektaş'ın ürünii. Bu kitaptaki yazılannda Cengiz Bek1978'de Sappho yu (Azra Erhat'la Kapak tasarımları Emre Çıkınoğlu tataş, duru ve anlaşılır bir Türkçe'yle ve birlikte) 1981'cfe Tılsımlı KediGrimm rafından hazırlanmış. Gülçin Ipek'in her insanın anlayabileceği terimlerle Masalları'nı Türkçc'ye çeviren Bekyayına hazırladığı bu kitaplann ilk dörmimarhktoplum, mimarlıkeleştiri, taş'ın Koca Rıza (1981), Ebemevi dü Kasım 1995, son altısı da Şubat mimarhköteki sanat dalları ilişkisini (1981), Sevgiyle Yap (1981), Usta ile 1996'da yayımlandı. araştırıyor. Çırak (1989), Çağıl Nasıl Mavi Oldu? (1995) adh 5 tanc de çocuk kitabı var. Bektaş'ın mimarhkla ilgili 10 inceleme kitabı ise Koca Sinan (1968), Halk Yapı Ş.anatından Bir Örnek: Bodrum (1977), Antalya (1980), Kuşadas» Evleri (1987), Şirinköy Evleri (1987), Babadağ Evleri (1987), Akşehir Evleri (1987), Koruma Onarım (1992), Mimarca Mermer (1993), Kuşevleri (1994) adını taşıyor. Cengiz Bektaş'ın Mimarlıkta Eleştiri ile ondan sonra yayımladığı Benim Oğlutn Bina Okur (1980), Duvarların Dışı da Senin (1982), Yuva mı Mal mı? Cengiz Bektaş, mlmarlığı "genel kültür açısından zorunlu bulduğu" Için ve "mlmarlığın daha yaygın çevrelerde tartışıl(1983), Kimin Bu masını sağlayabllmek umuduyla" bu denemelerinl yazmaya başladıgını söylüyor Yazılarında bir mimari deneyin, tüm bir toplumun deneyi haline getirilmesiyle o toplumun ilerleyebilmesinin sağlanacağı düşüncesinden yola çıkan Cengiz Bektaş, genel olarak okuyucuyu şu sonuca getirmeyi amaçlıyor: Ancak okur yazar mımarlar kendilerınin, baskalarının deneylerini değerlendirerek daha çabuk ilerleyeceklerdir Çağımızın sorumluluklartnı, topluma karşı ödevlerini bilinçli olarak yükümlenmis olan mimar, kendi deneylerini yayınlayacak, baskalarının deneylerini izleyecek, böylece gınelemelere düşmeden, daha çabuk ilerleyebilecektır " Mimar Sinan'ın "Dünya durdukça bunları görecek zevk sahiplerinin, çabamın ctddiyetini gözönünde bulundurarak insaf ile bakacaklannı ve hayırlt dualarla anacaklarını umarım " sözünün günümüzün bir mimari açısından öncmini, doğruluğunu saptayan Bektaş, Sinan için şunları söylüyor ve Sinan'ın istediği, beklediği de bundan başka bir şey değil zaten. Yirmincı yüzyılda bile, görene çok nen verebilen, öğretebilen bu en büyük mimara, saygıdır, sevgidir, duydug'um." Bektaş, son denemesini şöyle bitiriyor ki, bu da bu kitabıyla gerçekleştirmek istediğinin bir kez daha vurgulanması bence: "Bir gün, bu ülkenin bilinçli, kendini, çevresinı, birlikte yaşadtğı kişilerini iyi tanıyan, geçmişimizi kendi kaynaklarımızdan, sağlıklı, nesnel yoldan değerlendirebilen mimarların, bu ülkede tıpkı geçmişimizde olduğu eibi, kisiliği olan bir mimarhk ortaya koyacaktarına inamyorum." Benim Oğium Bina Okur da (78 s.) yine mimarukla ilgili 9 denemesi var Bektaş'ın. Mimarhğın sorunlarını saptamakla, mimarhğa hak ettiği değerin verilmemesine, mimarların duyulmamaya alışmasına yakınmakla yetinmeyen, sorunları irdeleyip çözüm yolları öneren, elejtiren denemeler bunlar. Cengiz Bektaş, mimarlığı "genel kültür açısından zorunlu bulduğu" için ve "mimarhğın daha yaygın çevrelerde tartısılmasını sağlayabilmek umuduyla" bu denemelerini yazmaya başladıgını söylüyor. Bir savaşımın sürdürülmesi demek olan bu denemelerde, çağdaş, sağlam değer yargılarının oluşturulması gereğine dikkat çekiyor Bektaş. Mimarhk ve ulusal kültür ilişkisinden mimarhk uygulamasının bugününe; "her yeni yapıtında kendini asarken, gerçek sanat erinin kaygılannı dtşa vuran" Mimar Sinan'dan, "Türkiye evi bu odalardan kurulur" dizesinin de yer aldığı deneme şiirle anlattığı Safranbolu'ya; Bodrum mimarisinden halkın yapılarına, mimarhğın ilkelerine kadar mimarlıkla ilgili toplumsal sorunlarımızı tartışıyor. Duvarların Dışı da Senin'de (102 s.), "çevremiz giderek insanctlhğınt yitiriyor; hepimiz elimizden geleni yapmahyız bunu önlemek için" yazılan 14 deneme yer alıyor. Hundertwasser'in, kentlerimizde hava kirliliğinden, oksijen yetersizhğinden ölüyoruz; soluk almamızı yasamtmızı sağlayan bitkiler sistemli biçimde yok eailiyorlar; gri, ktsır yapı yüzlerinin önünde volta atıyoruz ve tutukevi hücrelerine tıkıldığımızın bilincinde değiliz yaşamt sürdürmek istiyorsak hepimizin bir seyler yapması gerck; çevreni sen kendin yaratmaya zorunlusun, yeşile gerçek yerinin verılmesi için bütün olanaklannla savaşmak görevindir; yalntzca giysilerin duvarlannın içi değil duvarlarının dışı da senindir." düşüncelerinin yer aldığı "Mimarhk Bıldırisı"nin ışığında kendini var eden denemeler bunlar. CUMHURİYET KİTAP SAYI 363 Sağlam değer yargıları SAYFA 12