Katalog

0 K U R L A RA "Bir müzik tarihini kcndi sesiyle örneklemek, tarihin akışı içinde müziği değerlendirmek amacıyla yola çıkttk. Doğaldır ki bu yolculuğumuzda müziği toplumdan ve diğer sanat dallarından soyutlayamadtk. Bu nedenle onu hesleyen koşulları ve etkileyen diğer sanat aktmlarım da yolculuğumuza kattık. Sesli örneklerini bulabildiğimiz en eski müziktett, ulaşabildiğimiz en yeni çalışmalara dek, müzik sanatını zamandizinsel bir akış içinde ele aldık. Müziğin işitme duyumuza seslenen yüzü kadar, perde arkasındaki gizli yüzünü de irdeletneye çalıştık. ilk. ve orta çağlardan başlayarak, 15. yüzyıl ortasından 17. yüzytla dek Rönesans müziğini; 17. yüzytldan 18. yüzyıl ortasına dek Barok müziği, 18. yüzyıhn 19. yüzyıla bağlandığı Klasik Dönem müziğini; 19. yüzyıhn Romantik müziğini ve 20. yüzyıhn modernizmini nrasıyla çahşmamıza kattık" diyor "Zaman içinde Müzik"in yazarı Evin tlyasoğlu. Evin llyasoğlu" nu bu çalışmasından dolayı kutluyor ve kendisinden yeni çalışmalar bekliyoruz. Yeni yayın dönemindc de. bol kitaplı günler... TURHAN GÜNAY Mehmet Ergüven'den 'Yoruma Doğrudan' sonra .. "Sırdaş Görüntüler" BEDRİ KARAYAGMURLAR Mehmet Ergüven, 'Yoruma Doğru'da, resmin biçimscl ögelerinin değerlendirilmesine ilişkin çözümlemeler yaptıktan sonra, bunları örnekler üzerinde somutlaştırarak eleştirileriyle kuramsal bir temel hazırlamaya çalışmıştı. Şimdi anlambilim (semantique) ve göstergebilim (semiologie) ışığında belirlenmiş görüntülerin verilerinin anlamlandırılmasına aeğgin denemelerini ve bunların eleştiri içindeki yerini sınıyor. M ehmet Ergüven, görüntü dünyasının değişik alanlarıyla ilişkisinde biçimlenen birikimini bu lcez Sırdaş Görüntüler'lc sunuyor. Sırdaş Görüntüler, yazarın, özellikle görsel sanatlar alanında yoğunlaşan çalışmalarında incelemc, eleştiri türünden sonra, denemelerinc de yer verdiği yeni kitabı. Daha önce yine Yapı Kredi Yayınlan'nda yayımlanan Yoruma Doğru'da, resmin biçimsel ögelerinin değerlendirilmesine ilişkin çözümlemeler yaptıktan sonra, bunları örnekler üzerinde somutlaştırarak elcştirileriyle kuramsal bir temel hazırlamaya çalışmıştı. Şimdi anlambilim (semantique) ve göstergebilim (semiologie) ışığında bclirlenmiş görüntülerin verilerinin anlamlandırılmasına değgin denemelerini ve bunların eleştiri içindeki yerini sınıyor. Göstergelerin çoğaldığı, anlamın durmadan değiştiği bir dunyada, anlamlandırma çabası, insanın hem kendisini hem de gününü belgelemesidir bir bakıma. Anlam, varolanla sınırlıdır öncelikle, bu yüzden sanat yapıtında izlediğimiz göstergeler, bjzim için gcrçeklikle kurulan bağıa araçlarıdır. Bu nesnel gerçeklik olduğu lcadar, sanatçının (insanın) kendi gerçeği ile de ilgilidir. Plastik sanatlar, dünden bugüne evrilerek oluşturulan kuramla yanyana yürüyor. Oradan besleniyor vc onu besliyor. Bu ilişki içinde, görsellcşen bütün şcyler (fotoğrafsinematelevizyon) plastik sanatlardaki kazanımları kullanmaktadır ister istemez. însanın mirasını varsıllaşttrmasıdır bu. Artık bütün alanlar birbirlerinin içine dalarak yeni yapılar oluşturuyor. Bu anlamda, anlamlandırma çabası daha çok dilbilimsel (linguistique) alanına yönelmiş görünmesine karşın, görsel sanatlardaki uygulamaları, anlambilimi bizim de ilgi alanımıza çekiyor. Ancak bize göre, soyut yapıtlara bakıştaki anlamlandırmanın taşıdıgı açmazlar ve daha çok bilinen göstergelerle sınırlı çabalar, bu alanı tam kavrayamıyor. Bu kaygılarla olsa gerek, Ergüven de dış gerçeklikte karşılıkları oulunan göstergelcri içcren göriintiilcrc yöncliyor ister istemez. cak bir göstergeler bütünü ya da tinsel kayıttır. Hangi olanaklaıı kullanırsak kullanalım, anlamı durmadan çoğalan kurmaca bir dünya vardır karşımızda ve bu insani olanı içerdiğinden dış gerçeklikten daha ÇOK iıgimizi çeker. Ergüven'dc bu ilgi, yazınsal bir ilgiden çok, görüntüyle kurulan ressamca bir ilgidir. Bir dili diğerine çevirmek gibi bir açmaza düşmeden, yakaladığı özncl pcrspektiften yaklaşıyor konularına. Bu alanda izlenen diğcr çalışmalarla kıyaslandığında, görsel dili bilmenin rahatlığı ve entelektüel düzeyi ile önemli bir başarıya imza atıyor. Ergüven, görüntünün anlamlandırılması çabasında, insan varoluşunun temeli ve kimliğinin ayrılmaz parçası cinselliğe, anlam düzeyinde yaklaşıyor. Anlamın görüntüyü öncelemesi, bu imgelerin içinde cinselliğin yeri, doğrusu ilginç bir sentez oluşturuyor Sırdaş Görüntüler'de. Freud'ün "Biz insanları önce cinsiyctleriyle tanırız." sözüne hak verdirecek bir yaklaşım sergileyen Ergüven, bunu tersine çevirerek, nevrotik bağlarından koparıp, cinselliği temel anlamın öncülü haline getiriyor. Sanatçının yaratıcı ctkinliğinde cinsel kimliği isin doğrusu hem bir fantezi hem de bir paradokstur bir bakıma. Cesur bir sanatçının kendi dünyasını bizc görüntüden yola çıkarak açmasının biçimi sanıyorum, denemedir. Ergüven bunca belalı bir işi dcneme ve yorumlarıyla başarıyor. Denemenin ve yorumun kanıtlama isteğini dışlayan, bilimin kuruluğundan uzak yapısı; yaratıcı etkinliğin, bir başka yaratıcı ctkinliğe dönüşmesine olanak sağlıyor; eleştirinin sıkıntıları, denemelerde dağıhyor. Yazarın buradaki samimiyeti öylesine duyuluyor ki, inandırmak gibi bir savı olmamasına karşın, »irüntüye yüklediği anlam sizi de kavrıyor. Orneğin "Kanepe" başlıklı yazısında, bir varlık olarak kanepe'dcn yola çıkarak, Namık îsmail'in "Sedıre Uzanan Kadın (Kancpe)" adlı tabiosunun çağrışımlarını yakalamayı deniyor. Resimde görülen kanepe, bir biçim olarak, izleyicinin üzerinde pek durmadığı, tablonun diğer yerleri gibi öylesine bakıp geçtiği bir imgedir. Bir biçimdir. Bir kadın ve bir kanepe. Ergüven'in sunduğu kanepe, artık sıradan bir nesne olmaktan çıkıyor. Görüntüyle kurulan ilişkinin ressamca bir duyarlılığa dayandığını duyumsuyorsunuz. Diğer konularda da bu başarı, çağrışım zenginliği ile sürüyor. Ergüven için, ncsnclerin kendileri değil, o nesnelcri bir ifade aracı olarak seçip kullannıanın ardında yatan dürtüler ve ona ilişkin çağrışımlar önem taşıyor. Bir fotoğraf, bir resinı, bir sahne görüntüsü bizim yaşantımıza, bilinçaltımıza sinmiş ve karşılıkları olan birer semboldür aynı zamanda. Rene Magritten, Botero'ya, Nedim Günsür'den Neşe Erdok'a, Devrim Erbil'e dek birçok sanatçının resimleri için yapılan yorumların ve çözümlerin, sanatçı kımlikleriyle girdiği hesaplaşmadaki ccsarctiylc; birinci bölümde yakaladığı tatla, "Sırdaş CJörüntüler", görüntüyle ilgilenen herkesin ilgi alanına girecek sanıyorum. Bu alanda bizim için ilk olmasını da vurgulamamız gcrekiyor. • O Buca Eğitim Fakültesi ResimÎ^ Hğitimi Böliimü Öğretim Cjörevlisi Sırdaş Görüntüler/ Mehmet Ergüven/ Yapı KrcJi Yaymları/ 7995/ htanbul. Ergüven'in başart» Mehmet Ergüven Ifadeye dönüşmüş görüntüler Imtiyaz Sahlbi. Berin Nadl • Basan ve Yayan: Yeni Cün HaberAjansiBasın ve Yayıncılık A.ş. o cenel Yayın Yönetmeni: orhan Erinç • cenel Yayın Koordinatörü: Hikmet çetinkaya oYazıişleri Müdürieri: Ibrahlm Yıldız (Sorumlu) , Dinç Tayanç Yayın Yönetmeni: Turhan Günay c Craf ik Yönetmen: Dilek llkorur > Reklam: Medya c CUMHURİYET KİTAP "Anlam, belli bir görüntünün karşılığı olup, daima kendisini temsil edcni öncclcr. Bir şeye anlam vermek, o görüntü ile bağıntı kuracağımız şeyin (idea, kavram, yaşantı içeriği vb.) önceden varolduğunu kanıtlamaktadır. (Sırdaş Görüntüler, s. 173) Herhangi bir varlık, gerçeklikte yalnızca kendisini temsil edcrken, ifadeye dönüşmüş görüntülerde, sınırları ne denli geniş olursa olsun, bilinen anlamların göstergelerine dönüşür. Bir yapıtın bütün anlamları dışlayıp yalnızca kendisini temsil etmesi durumunda bıle, öncelikle sanatçısıyla açıklayabileceğimiz bir yaşantı içcriğinin göstergesine dönüştüğünü ileri süreoiliriz. Burada asıl sorun, görüntüye ad vermekten kaynaklanan bir yönlendirrnc ve yorumlarken nerelere gönderme ya Bir Portre Üzerine Çeşitlemeler) Izleyiciye ulaştırılan vapıtlar, izlenmeye başlandıklarında, anlamlandırılmaya ve yorumlanmaya da açık hale gelirler. Âncak burada, anlamın üçlü oluşumunu göz önünde bulundurmakta yarar var kanısındayız. Birincisi, görüntüyü oluşturan ya da belirleyen kişinin (sanatçınınfotoğrafçının vb.) görüntiiye yüklemeyi amaçladığı ve yükleuiği anSAYI 343 l.am. Ikincisi, yapıtta oluşan anlam. Uçüncüsü de, izleyicinin yüklcdiği anlam. Birinci ve ikinci anlamların hiç değişmediğini varsaysak bile izleyici düzeyinde anlam durmadan çoğalacaktır. Bu anlam hiç kuşkusuz ancak işin uzmanlannca yorumlanacak niteliktedir. Bunun dışındaki anlamlandırma çabaları, bellek imgeleriyle görüntü arasında kurulan bağla sınırlı, sıradan bir tanıma olarak nitelenebilir. Ancak, anlamlandırma çabaları yoğunlaştıkça, görüntünün anlam sınırları da daralır. "Yorum anlamdan gölge bir dünya kurmak üzere, dünyanın daha yoksul ve boş halc gelmcsidir." (s. 84) diyor Susan Sontag. Tüketilen anlam, anlamı yoksullaştınr, sınırlarını daraltır ama, yorumlayanların, kcndi öznelliklerini yükledikleri yeni yaratılara da neden olur. Iki farklı dil alanının çevrilebilme olanaksızlıöına direnerek, sözcüklcrle düşüncn bizlere (çünkü hepimiz yazılı ya da sözlü, sözcüklerle iletişim Kuruyoruz öncelikle.) ifadeye dönüşmüş görüntünün boyutları sunulur. "Gerçekten de yorum bir şeyi anlamanın modern yoludur." diyor Sontag. Oylcyse yorum, yapıtın asıl anlamına kendi koşulları içinde yaldaşmaya çalışan bireyin öznelliğinin giydirilmesidir bir bakıma. Bu da kuşkusuz yeni bir yaratıdır. Plastik sanat alanına yazarların ve psikanalistlerin ilgisini bu denli çeken hiç kuşkusuz alanın yoruma yatkınlığıdır. Yapıt (görüntü) anlamlandırıla [jabileceğimizle ilgilidir. (Bkz.: Ad ve Yorum DÜZELTME Ceçen baftaki 342 numaralı sayımızın orta sayfalarında yer alan Eduardo Galeano'nun "Atej Anıları" adlı üç ciltlik yapıtıyla ilgili yazımızın giriş spotunda "Ateş Anıları başhklı üçlemesi de Can Yayınları nca kasılacak olan'' bıçiminde bir ifade yer almujtır. Galeanon'nun bu üçlemesi ve "Kucaklaşnıamn Kitabı" adınt taştyan bir başka yapttt da Can Yayınları'nca yayımlaıımıs ve dergımizde yer alan vazılar da bu nedenle hazırlanmıştı. Ayrtca yazının çerçevesı olarak kullandtğımız Zeynep Oral ımzalı yazı da daha önce Milliyet Sanat Dergısi'ne yayımlannııştı Bu yanlijlıklardan dolayı okurlarımtz, Can Yayınları ve Zeynep Oral'dan özür diliyoruz. Kitapların kısa tanıtımlarını önümüzdekı bafta vıtrin say/alarımızda yeniden yayımlayacağtz SAYFA 3