Katalog

Leonard Cohen ve Bob Dylan'ın şiirleri dilimizde İki sokak çocuğu Diiny ay a kanşı Ayraç Yayınlan, yeni bir yayınevi ve ayağının tozuyla bir miizik kitapları tiizisi başlattı. Üstelik iki "zor" ozanın/müzisycnin, Bob Dylan ve Leonard Cohen'in seçme şarkı sözleri ve şiirlerinclcn oluşturıılmuş iki kitapla. METİN SOLMAZ "Şarkı sözü şiir dcğildir" likrinc sık lıkla bcn dc katılırım. Melodisiyle ku lağa çok güzel ve "şiir gibi" gelen sözler, çoğu znman ayrıca nakıldığmda sıradanlaşır lıatta anlamsızlaşır. Ama öncclikle ya da bir yandan dıı "şair" olan ba/.ı müzisyenler var ki, onların şarkı sözleri mü/iksi/ dc "şiir'dir. Bob Dylan, bu durıımu şöyle açıklıyor: "Şarkılann sözleri sadece kâğıt için yazılı değil. Melodiler ve okuyabilmcniz için oradalar. Ritnıi alsanız da bcn hâlâ onlan söyleyebilirdim. Onemli olan melodiler dcğil, sözler. Melodiler beni hiç ilgilendirmiyor." Kuşkusuz beni melodiler de ilgilendiriyor. Ama Dylan'ın "kitap" halinin de "plak" hali kadar güzcl olduğunu düşüniiyorum. (îerçi Dvlan, tııhal bir adam. Yukarıdaki lallarıyla kendi şarkı sözlerini göklere çıkarıyor ama aynı Dylan, daha ilk plağı için, plakta sadeee iki şarkı ona ait olsa da "Plak kapağında yazan noılar şarkı sözlerinden daha güzel" yorumıınu yapmıştı. Leonard Colıen'in ise zaten asıl işi şairlik. Cohen, birçok şiirini sonradan şarkı lıaline getirmiştir. kapak oldu. Şarkı sözleri daha önce de çevrildi. Istanbııl'da konser verdi, kim se anlamadı ne >aptı^ıni. l'üıkçe ko nuşmaya çalışmayan, sahne şovu yapmayan, sadeee çalıp söyleyen Balılı starlara pek alışkın değilcıi tstanbul seyircisi. Mustafa Yılmazer'in ve I'ahri Oz'ün birlikte hazırladığı Bob Dylan kitabında yayımlanan Dylan şarkı sözleri, daha önce yapıldığı gibi popüler şarkılar arasından seçilmemiş. Daha çok etlebi yat deueri ölçü alınmış. Kendi devişleriyle "nem öykü hem de şiir yönündcn zengin, ılestansı" iirünlerine ağırlık ve rileıek seçilmiş şiirler bunlar. Bir Başka Öfkeli Şair, Bu Biraz Daha Kiiskün: Cohen Dylan ve (^ohen miizikal olarak (nez leli söyleşilerinin ya da söylenişlerinin zaman zaman ben/emesi dışında) apayrı insanlar olnıalarına karşın sıkıntılaıını iladede zaman zaman benzeşirler de. Insanoğluna küskün, düzene öfkelidir ler. Şarkı sözlerinde/şiirlerinde ironi hep vardır ama bir yandan da dosdogru söylerler sıkıntılannı. Cohen, Dylan kadar olmasa da ülkemizde tanınan bir ozan. Tek bir kaseti yayımlanmamışken bile korsan piyasasında best seller'tlı. Ayrıca ikinci roma nı "Beautiful Losers/ Görkemli Kaybedenler" kötü bir çeviriyle de olsa epeydir piyasada.Özellikle Danee Me To The End ()( Love'lı Various Positions ve Live albümlerinin Türkiye'de ya yımlanmasından sonra popülerliği oldukça artmış durumda. I lenüz 17 yaşında bir üniversite öğrencisiykcn "Buckskin Boys" adıyla kendi grubunu kurar ve aynı yıllarda şair olarak da adından söz cttirir. İlk şiir kitapları 1956'da, 22 yaşındayken yayımlanır: "The Spcice Box ol Marth" ve Kanada Lilusal siir ödüllü "Let Us (Jompare Mythologics". 1962 yılında yayımlanan "Parasitcs (3f lleaven" şiir dir. Dünyayı yöderlemesinde yer alan şiirlerin bir bö ncttiği için istcdilünıünü sonratlan besteleyecekti. Bu ğini yapabileceğiılerlemede de ver alan Sıızanne, ni sanarak kendi 1%6'da Judy C.olfins taralından seslensotııınu ba/ırladığ ı n d a n y a k ı n ı r dirildi ve bımunla Cohen, besteci olarak dikkat çekti. Mustala Yılınazer'in insanın: "Ah insunuş yazısında \rerdiği bilgiye göıe sanoölu kcşfetti Cohen'i ilk kez sahneye çıkaran Judy kendi kıyametiSıııieft Collins, Cohen'in "yaprak gibi titredini/ ilk basamak ğini" söylüyordu. aya dokunmak1968 yılında yayımladığı ilk albümü tı... kim alacak "Songs Of Leonard Cohen"clen itibainsanın elinden öldiirme lisansını?". ren özellikle Ingiltere'de çok başarılı Sık sık "Liderlere takılma" mcsajları oldu. Ama Cohen, listelcre hcp albümverip dururken kendini '60'ların leriyle girmiştir. Neredeyse hiçbir şarABD'sinde "asi" gençliğin "sokak çokısının liste başarısı yoktur. Birçok şiir cuğu " lideri olarak buluverir, elinde kitabı ve iki roman yazarı Cohen'in sagitarıyla bir çağı arkasından sürüklese nat sicilinde senaristlik ve film yönetde asla kabul etmez bunu. menliği de var. Gerçek bir "Sokak çocuğu'dur Dylan. Evinin yolunu bilmez ve "Yuvarlanan bir taş gibi'tlir. Dylan her ne Aşk Anarşisttir! kadar genel "lıal \e gidiş" konusunda unıutsuz olsa da birey konusunda işler Cohen'e göre siirekli bir savaş hali tleğişiktir. Ona göre hayatı deterjan, var, iyilerle kötüler, zenginlerle rakirler, (x»ca (Jola ya da yeni elbiseler zannesiyahla beyaz, savaş var diycnleıie yok den insanların da bir gün buluşacadiyenler arasında. Ama bir yandan da: ğı/düşeceği (belki de yükseleceği) yer "Ilerkes İjiliyor zarların hileli olduğusokaktır: "En güzel okullara gittin tanu. Hcrkes yuvarlanıyor iyi şanslar dimam, Bayan Yalnız/Ama biıiyorsun leyerek. Herkes biliyor savaşın sona eryalnızca işin havasındaydın/ Kimse diğini. Herkes biliyor iyilerin kaybetliöğretmedi sana sokakta yaşamayı/ Ve ğini. Herkes biliyor döviiş önceden buna alışman gerekecek şimdi". Ama ayarlanmıştı. Yoksullar yoksııl kalır, durum böyle tezahiir etmiyorsa hayat zengin zeııginlcşir: İşler böyledir. 1 ler önee ailc, sonra okul, iş, yeniden ailc kes biliyor." vc yılda 15 giinlük izindeıı ibarettir vc Şiirlerinde çok önemli bir yer tutan durum iitnitsizdir: "Yirmi vıl okudukkadınla erkek arasındaki savaşta da ertarı sonra/ Yollar seni gündiiz vardiyakekler kaybeder hep. Ama asıl önemli sına/ Dikkat es aslanım/ 1 ler şey gizli olan "Aşıklar" admdaki "öbiiı" cins; kapaklı/ En iyisi at kendini kanalizasCohen'dekı "biz" ve "onlaı "ın "biz" yomlan aşağı ". kısmını oluşturan, öfkeli: "Biz dünyava Bob Dylan, ülkemizde iyi tanınan aşıklar olarak gelenler/ Sizi hiç bagışfa bir müzisyen. Hakkında kitaplar yazılmayacağız/ (îövdelerimizi ve zamanıdı, birçok nui/.ik tlergisine deralarca nıızı haıcadlgınız için". Aşk, Cohen şiC U M H U R İ Y E T KİTAP SAYI 3 3 3 İlk Rock Ozanı: Dylan lavabonun içinde, yatağının altında komiinistlcri arayan, Broad\vay dan Samanyolu'na kadar dünyayı şiddetin yönettiğinc inanan bir ozan Bob Dylan. Cîitar, vokal ve armonikadan oluşan tek kişilik orkestrası onu '60'ların en etkili ozan ve müzisyenlerinden birisi haline getirmişti. Rock müziğin henüz sadeee arabalar, kızlar ve çılgın partilerden bahsettiği bir dönemde Beatles'ın deyişiyle "Be Bob Lu La ' dışında şarkı sözlerinin de yazılabileeeği1li dünyaya göstermişti. Bob Dylan daha birçok başka konuda "ilk"tir: Beat edebiyatı antolojilerine giren ilk vc tek rock müzisyeni, folk rock'un ilk icracısı, folkçular arasında ilk olarak elektrikli gitar kullanan müzisyen, politik rock'ın ilk temsilcisi.. ama hensinden öncmlisi rock'ın ilk "kendisi gibi" miizisyeni. () dönemde adet, blues söylüyorsan blues'cu gibi, rock'n'roll söylüyorsan rock'n'roll'cıı gibi söylcmekken, nevi şahsına münhasır ilk isimlerden birisidir Bob Dylan. Folk ve rock müziklcrde biitün yaptıklarına ve bu konııdaki her türlü önderliklerine rağmen biıçoklarma ve buna göre Dylan'ın şairliği müzisyenliğinden önce gclir. Aklı crmeye başladıgı güiHİeıı itibaren şiir yazar Dylan. Çok şiir yazdıgı bilinir, aneak küçüklügünden itibaren bu şiiıierinden pek azını odasının dışına cıkarmıştır. ()dasından cıkmayı başarabilen ilk şiirini l) yaşınılayken Anneler Ciünü'ndc annesi iein yazar: "Sevgili annem, uınarım hiç yaşlannıazsın/ Saçların griye çalmaz/ Diinyadaki biitün insanlar söyleyecek/ 'Merhaba gcnç bayan, anneler günüSAYFA 8 niiz kııtlu olsun" Aynı yıl, bu sekı babası icin Bab.ı lar (îünii'nde ya/ dıgı şiirde ironik ya/.nıava başl.ı mıştır bile. Bab.ı sına hediye olarak yazdığı şiire şiıı dcgil de 'antibiyo tik' gibi davramr: "Bu hediye yalnızca babam için/ Mvılc otururken ve golf oynarkcn kullansın diye/ bunu yemekten sonra da kullanabilir/ arabada giderkcn/ Dinlenirken ya da uzaklara giderken". En iyi şiirleri genellikle ıızun bir hikâyesi olan şiirlerdir Dylan'ın. Ki bu da şiirlerinin önemli bir bölümüne tekabül ediyor zaten. Müzisyenliği gibi şairliği de siirekli bir değişim içindc oldugundan dolayı "Dylan şöylcdir" diyebilmck pek az konuda mümkündür. Dylan icin değişmek, sadeee ge cen zamanla ilgili değildir. () an içinde bulunduğu rulı durumuyla ilgili de olabilir. Şarkılarını da şarkı sözlerini de bulunduğu atmosrcre, hissettiklerine görc değiştirebilir. Yani hüzünlü bir şarkıyı neşcliyken neşcli okumakla kalnıaz, sözlerini de neşelcndirebilir. Indiana Üniversitesi edebiyat böliimünden Betsy Bovden'ın, Dylan'ın sahnc perkırman.sı üzerine yazdığı kitapta Dylan şarkılann konserden kon sere gösterdiği farklılıklar teker teker analiz eılilmiştir. Sokak Çocuğu, İnsanoğlu'na Karşı Bob Dylan şiirlerinde en çok dikkat çeken özellikler ironi, humor ve öfl<.e