Katalog

O K U R L A R A ".,. Gülümserdi her zaman. Biliyor mıtydu Sıvas'ta diri diri yakılacag'ınu O gülümsemede tarih hoyunca insanhk için acı çekmişlerin mutluluğu simgelenmisti; Bezirci'nin efendüip geçmisin kölelig'inden süzülmüş bir soylulug'un kişiliğine yansımasıydı. Tüm zamanlann insanlık bilincini özümsemiş gibiydi; günlük yaşamında, halhatır sorıışunda bile bu bilinç duyumsanırdı. Bilgelik buna mı deniyor? Kan içiçiler diri diri yaktılar Bezirci'yi; ama 70 küabını asla yakatnayacaklar.." Böyle diyordu îlhan Selçuk, Asım Bezirci'nin anısına yayımlanan Asım Bezirci'ye saygı kitabındaki yazısında. Evvt Asım Bezirci'yi yaksalar da kitaplannı yakamayacaklar, onları yok edemeyccekler, Çünkü kitapları yenidcn ve ycniden basılacak ve okunına ulaşacak. Bczirci'nin kitapları şimdilerde Evrensel Kültür Kitaphfcı tarafından ardı arâına yayımlatımaya basladı. Bu diziden yayımlanan ilk on kitabı bütün kitapçtlarda bulabilirsiniz. Asım Bezirci'nin kişiliginde Sıvas'ta Madımak Oteli'nde katledilen 37 aydımmızı bir kez daha saygıyla ve özlemle amyoruz. Onların bırakttkları eserler hep yol göstericilcrimiz olarak kalacak. Yazın bu sıca günlcrinde de kitaplardan uzaklaşmamanız cn büyiik dileğimiz. TURHAN GÜNAY Fotoğraf Yaaları Prof. Mehmet Bayhan yakın döneme ait fotoğraf yazılarından yaptığı seçmeleri 'Yazılarla Fotoğraf' adı altında topladı. Ege Yayınları'ndan çıkan kitaptaki yazılar arasında Türk ve dünya fotoğraf tarihinde yer etmiş fotoğraflar serpiştirilmiş. Ozenle hazırlanmış olduğu anlaşılan kitapta bir de çok kullanışlı dizin var. REHA AKÇAKAYA 'Ressamlar bir adamı rcsmedccekleri vakit anı birkaç giinler kcmali sabrü sükunla karşılarına oturtııp dcfa bc defa nazar ederek haylü zahmetlü resmederler. Lakin bu alatla resmolunacak olduğu vakitte güneşte altı saniycdc vc güneşsiz havada ya" nm dakikada ol alat vasıtasıyla resmedüp bitirirler.' Ccridei Havadis gazetesinin 17 Temmuz 1842 günkü sayısında fotoğrafın icadı iştc böyle duyuruluyordu tstanbulluIm'a. Fotoğrafın bulunuşıı üzerinden yalnı/.ea üç yıl geçmişti. Gerçeğin tartışıfmaz sıırctı olan fotoğraf, 2O.Yüzyıla damgasmı vurmaya ha/ırlanıyordu. Bürokrasinin, haritacının, askcrin, gazetccinin, polisin, doktorun, malzeme bilımcınin, anı biriktiren tatilcinin, casusun hizmetine girecekti. Ancak, kökü gerçeğe uzanan görüntünün gerekli olduğu hcr alana giren ve mckanik olarak çoğalabilen fotoğrafik görüntünün ycr edeceği bir ba^ka alan dalıa vardı kı, bclki dc tartı^manın en büyüğü burada çıkacaktı. Bu alan sanattı. Fotoğıat'ın 'gtrçeğin' aynası olarak misyonıı zayıtlarkcn, bir yaratma ortamı olarak kullanımı gcnişlcyecekti. Ticari anlamda Türkıyc dc hemen kabul gören fotoğrafın, yaratma ortamı olarak genişlemesi için bir sürc dnha gcçmcsi gcrekccekti. Fotografa tutkuyla bağlanıp onu bir yaşama biçimi halinc gctircn bir avuç öncü rntoğrafcının özcndirmcsiylc yeni kuşaklartlan da fotoğrafcılar yctişti. Sanat anıacıyla fotoğraf, topluma ve onun bütün kuruınlarına musallat olan bütün hastalıklara yakalandı. Yaygınlaşma ve sayüinlaşma sancıları çekti, devlettcn ilai bekledi, kendi kcndini tüketir halc gcldi, kurumlaşamadı, kısır çekişmelerle zayıfladı, hızla tırmanan malzeme fiyatlannın altında ezildi. Okuyaınadan, üretime döniik tartışamadan, kısıtlı miktar ve kaliteve sıkışıp kaldı coğumuz. Fotoğrafın teknoloji yanı ^ipşakçı ve profesyonel fotoğrafçıya parıltılı ama içerıksiz olanaklar sunarken, sanat fotoğrafı kitapsız, dergisiz, müzesiz, dış dünyadan neredeyse yalmlmış halde kcndinc yol aradı. Ancak bütün bu olanaksızlıklara rağmen, düzeyli ürünlcr, özverili ve tutkıılu kurumlar ve öndcrlcr de yetisirdi Türk fotoğrafı. Dünya fotoğrafı ile köprü kurup başkalarının yaklaşımlarını bizc aktaran, bizim ürünlerimizi de dışarıya tasıyan, totoğrafın da rcsim katlar yaratıcı tıir sanat ortamı olduğunu bıkıp usanmadan savunan birkaç fotoğral neferi yeti^ti. Bunlartlan biri de Mehmet Bayhan'dı. Fotoğrala hizmet edip onu saygınlaşjırma, gelenekselle^tirmc ve kurumsalla^tırma tutkusu öylesine ağır basmıştır ki, bu uğurda kendi fotoğralçıhğını ikinci plana itmc özverisini göstermisjtir Mehmet Bayhan. Bir cğitimci, bir küratör, bir totoğral yazarı, ama hepsindcn öncc bir fotoğraf heveslendiricisi olarak çorbaya sadece tuz katmamı^, çt>rbayı tek ba^ına lıazırlayıp onümüze gctirmi^tir hemen hcr seterinde. Belki çoğu zaman biraz sitemkar, biraz fazla hırçın ve talepkar, ama hcr zaman bütünlcştirici, her zaman özcndirici, hcr zaSAYI 332 Mehmet Bayhan'ın yazılar derlemesi man umııtlu... Pror. Mehmet Bayhan yakın döneme ait fotoğraf yazılarından yaptığı seçmeleri 'Yazılarla Fotoğral' adı altında topladı. Fge Yayınları'ndan çıkan kitaptaki yazılar arasında Türk ve dünya lotoğraf tarihinde ycr etmış fotoğrallar serpiştirilmiş. Ozenle fıazırlanmii; olduğu anla^ılan kitapta bir dc çok kullanışlı dizin var. Sanat fotoğrahvla biraz ciddi düzeyde ilgilendiysenız belki siz de kcndı adınızı bu dizindc bulabilirsi'Yazılarla Fotoğraf bir yandan %p; düzlcmi Jısında fotoğratla ili^kiyc girmis, hemen herkes için buram buram nostalji kokuvor, di^er yandan fotoğralın tarihi, sanat olarak fotoğraf, fotoğraf teknolojisi, fotoğrafın kullanım alanları, Türkiye vc dünyada fotoğraf sanatı etkinlikleri gibi birçok konuya dalıp bizc dersler veriyor. Bayhan'a özgü öğretici, ısrareı, ama bir o kadar da hoşgörüyc vc geniş bakıs.a davet çıkaran bir anlatım tutarlılıkla hakim olmuş yazılara. Biz Türk fotoğrafçılarının alışık olduğu, zaman zaman kişiliklere döniik saldırıya kadar uzanan kısır eleştirilere yanıt vermektcn uzak durmuş Bayhan bu kitabında. Söylenecck olanı ortaya iş koyarak söylemcyi ycğlcycn Bayhan, sanki söylenmiş kötü sözlcri affctmi^, huzurlu bir güç toplanıa evrcsi yaşamak istiyor. Fotoğraf sanatı tarihinin ünlü isimleriyle ilgili çok ilginç öyküler var 'Yazılarla Fotoğraf'ta. Orneğin parklarda yatıp biriki makinc dışında hiçbir maddi varlığa dayanmadan dclicesine totoğraf üretcn, ama bunları yinc o kadar cömertçe çöpc atmasını bilen dev Koudelka'nın öyküsünü okumalısınız. Koudelka nın 70. sayhıdaki fotoğrafını derinlemesine incclcmelisiniz. Sanat için yapılan lotoğıafta (genel anlamda da sanatsal ürctimde) titizliğin haııgi boyutlara varabilcceğinin, saplantı haline gclen tutkunun ne olduğunun izlerini bu 1 Imtlyaz Sahibi: Berin Nadi 0 Basan ve Yayan: Yeni Cün Haber Ajansı Basın ve Yayıneılık A.$. ' Cenel Yayın Yönetmeni: orhan Erinç > Cenel Yayın Koordinatörü: Hikmet çetinkaya OYazıi$leri Müdürlerh Ibrahim Yıldız (Sorumlu) , Oinç Tayanç o Yayın Yönetmeni: Turhan Cünay Grafik Yönetmen: Ollek llkorur ORekiant:Medyac CUMHURİYET KİTAP kitapta bulmak mümkün. 1990 yazında Wood.stock taki bir çalı^nıada |erry Uclsmann ııstaea şöyle diyordu: 'Çöp tenckenizle dost olun. Ter dökmcden, çok üretmeden, ince eleyip sık dokumadan iyi fotoğraf yapamazsınız.' Böyle bir çalışkanlık terbiyesinc yalnız amatör bir yaklaşımla varılabileceğini savunmu^tur Prof. Mehmet Bayhan. Amatör fotoğraf çabalarını korumaya çabalamıij, ancaK bunu yaparkcn sık sık biz amatörlcrce de yalnız bırakılmıştir. Belki bu yüzden Baynan biraz kırgındır çoğumuza. Dünyanın dört bir yanıyla sergi bağlantıları yapan, 'profcsör' maa^ı ve mikroskopik ödeneklerle bunları oralara kadar yollayıp bir de katalog bastırılmasını sağlayan, sonutça bizim için bizden çok çalışan bu kisiye biriki kaliteli baskıyı, ıkı satır yazıyı ve oirkaç yüzbin lira posta parası katkısını çokgöruiik biz. Ne Bayhan Ia ne de O'nsıız i^ ürctebildik. Bugün Türkiye dışında Türk fotoğrafını tanıyan birilcri varsa bıınıın hemen tümünü Mehmet Bayhan'a borçluyuz. Bir güzel sanat olarak pek çoğumuzun özcllikle gelişmij; ülkclcrde ürctilcn fotoğrafa karşı beslediği özlcm, hayranlık ve biraz da kıskançlık karışımı duygu, 'Ya/ılarla Fotoğraf'ta su yüzünc çıkıvor. Kitabı okıııkcn yıllar öncc Nc\v York'taki Modcrn Sanatlar Müzcsi'ndc ya da Rochestcr'daki Georgc Eastman Müzcsi'nde Minor White, Stieglitz, ya da Arbus'un oriiinal baskılanyla ya da Dagucrrcotiplerlc yüzyi'ue geldiğimdc duyduklarımı, fotoğraf kitaplarında kopyalarının kopyalannı ancak bazılarımızın yakından görebiltliği başvapıtlatla baş başa kalma hcyccanını ycniJen yasadım. Çünkü Mehmet Bayhan konuşmalarında ve yazılannda çevresinc hep dı^ dünya ile kıırduğu bu görüş açan bağlantılarını aktarmaya çalışmıştır. O'na görc Türk lotoğrafçıları kendi içine kajıanık, kendi ürcttiğini tüketcn, baska sanatlarla iletişimsiz, kısır bir topluluk olmamalıdır. Aynı düşüıiceyle yıllardır bir fotoğraf müzesini savunur Bayhan. llcm eğitecck hcm dc dünyaya bir penccrc açacaktır bu müzc. Hem marifetin, hcm de iltitatın peşinc tlüşüp fotoğraf ürününün talibi olmadığı için zayi olmasına cngel olmaktır amaç. Tıpkı, yine bir Bayhan toplantısında Sabit Kalfagil ustanın söylcdiği gibi. 'Yazılarla Fotoğraf, fotoğraf sanatına adanmış bir yaşamdan süzülüp gelmiş. Amatörlüğü reddcdenler dahil bütün yaklaşımları kueaklayan, bütünlcştirici, eğitici, ivmelcndirici bir anlayışın yazıya yansıması sanki. Bir yanda belki en çok ucğer vcrdiği fotoğraf yarışmalarını parodilcştircn Rüttc sergisini kucaklamıştır Bayhan, ötc yandan belki en fazla ele^tiri aldığı profesyonel fotoğrafçıları. Doğa fotoğrafı da dencysel fotoğraf kadar özendirilmclidir O'na görc. Bu yazılara kapılarını açan bir iki yayına, özellİKİe de Cumhuriyet Kitap'a şükranla başlayan kitap, Bayhan'ın ellinci yaşı için düzenlcdiği sergiyle noktalanıyor. Koutfclka'dan, H.C. Bressondan ve daha birçok ustadan bu sergi için yollanan fotoğrafları anlatırken şunu sormadan edcmiyor Bayhan: 'Kurulan bu ilişkiler daha yukarı tırmanan bir mcrdiven basamakları olabilir nıi?' Ama hemen ardından ckliyor: 'Kurumlaijma olmadan kişisel çabalaıla ncrcyc katlar gidilcbilir kir'' Kitaoın arka kapağmdaki lotoğrafa da biraz dikkatli bakın dcrim. F'otoğıaftaki o banka oturmuş, uzaklara dalıp girmiş siluette mücadelcci ama değcri bilinmcmiş, bu yiizden de kırgın ve hırçın olmayı hakedcn, konuşmaktan çok yapmayı, oturmak tan çok ıliılinmcyi seçcn, biz I ürk lotoğrafçılarını kendi yaptığımızdan vc bclki dc yapabileccğimizden çok daha yücelten bırini, bir fotoğraf neferini bulacaksınız. I l Fotoğraf Yazıları/Pro/ Dr Mchn/ct liayhan/Egc Yaytnlcirı/ SAYFA 3