Katalog

M A Y I S 1 9 8 B ıJ Ali Artun ve Roland Topor'dan Yüksel Arslan'ın "Defterler"i 3 \uyfada ü Fatma Oran, Baudelaire'in "Poe"sunu değertendirdi 9. \ayjada ü Sadık Aslankara ve Gürsel Aytaç'tan Ferit Edgü'nün "Doğu Öykülen" / ü Kansu Ödüllü Gültekin Emre ile Ece Temelkuran konuştu 12. sayfada. Cumhuriyel P A R A 8 I Z E K KITAP Ayşegül Yüksel Bir liyatpo duşunuru îlk kez 1981 yılında yayımlanan "Yapısalcılık ve Bir Uygulama Mclih Cevdet Anday Tiyatrosu", çağdaş yazınımızın öncmli bir ustasına ilginç oir yaklaşım getirmiş ve ülkemizae çok tartışılan bir düşünce akımını tutarlı bir uygulamayla tanıtmıştı. Uzun zamandır mevcudu bulunmayan bu kitap geçtiğimiz aylarda yeniden basıldı ve okuruyla yeniden buluştu. Melih Cevdet Anday'ın "Ayşegül Yüksel benim kimsenin farkına varmayacağını sandığım yapı özelliklerini bulmuş, ortaya çıkarmış, fakat benim düşünmediğim şeyleri de ortaya çıkarmış. Sevinerek şaştım." dediği yapıtın yanısıra "Haldun Taner Tiyatrosu" ve "Beckett Tiyatrosu" üzerine de konuştuk Ayşegül Yüksel'le. YILDIZ ECEVİT SEVİL ONARAN Yıldız Ecevit: "Yapısalcılık vc Bir UyguLı ma. Melih Cevdet Anday Tiyatrosu" adlı kı tabınız 1982 yılında ilk yayımlandığmda edcbiyat vc tiyatro çevrelerinde biiyük yankı uyandmnış, çeşitli ödüllcrc dcğcr bıılunmuştu. (îecen aylaıda (îündogan Yayınları'nda yeniden basılan bu kitap, sı/in tiyatroyu odak alaıı çalışmalarını/ın da ilkiydi. Bunıı 1 yK<S*dıı "llaldıın Tancr Tiyatrosu", 1992'de isc "Samuel Beckett Tiyatrosu" kitapları izlcdi. Tiirk cdebiyatında ikincil kaynağın yok denecek kadar a/ olduğıı bir ortamda, bu kitaplar söziın gerçek anlamıyla öncmli bir boşlııgıı doldurdular. Scksfiıli yıllarda üniversıte sıııırl.ırınm dışına (,ıkan azımsannıayacak sayıdakı tilologdan biriyıliniz. Kitaplarınızın yanı sıra pazctc vc dergilerdc yayıııılanan tiyatro deştirisi yazılarınızla iaıklı bir clcştirmen kiınli^i scrgilcdiniz. Ingiliz cdcbiyatı dalında uzmanlaijmış bir bilim insanını Türk tiyatrosuna yörılcndircn neydi? Ayşegül Yüksel: Bu seçimi birbirine bağlı iki nedcn bclirledı. İlki tiyatro cleştirmenliği yapıyor olnıaın. I liç tanımadığınız bir yabancı yazarın oyunu sahnclcnJigınde, yabancı kaynaklardan yararlanabilirsiniz. Oysa bir Türk yazarının oyunu ile ilgili ikincil kaynaklara başvurma sansınız çok azdır. Bu ncdcnle Ingiliz ya da Amerikalı oir tiyatro yazarı ycrine bir Türk yazara ilişkin çalışmanın dana vcrimli vc yararlı bir sonuc sa^layacağı açıktı. llk kitapta kullanmayı anıaçladığım yapısalcı yaklaşım, inccleme yapıtları acısından ikinci] kaynaklar f»etirmiyordu. Üstelik yaptığım çalışma ile bcn bir ikinci] kaynak oluştıırabilcccktım. Dolayısıyla, yapısalcı yaklaşım baglamındakı çalışmalarımı herhangi bir tilolog gibi sürdürdüm; bu yaklaşımı uyguladığım metinleri ise M.C.Anday'ın oyunları arasıııdan scçtim Bu ılk kitap bir Türk yazarının yapıtlarmı irdcliyor olması nedcniylc, yapısalcılıga ilgi ıluymayan okurlardan da olumlıı tcpkı alınınca, ikinci çalışnıanıı gözünıü kırpınadan Haldun Tancr Tiyatrosu üstiinc yapmaya karar vcıdinı. I laldun Taner'in oyunlarını irdelcycn bu kitaba gcrçcktcn ı>crcksinim varmiîj ki, basında vı televizyonda cn cok alıntılanan calışıııanı oldu. Yıldız Ecevit: "Yapısalcılık vc Bir Uygulama" kıiabı nızla, cdebiyat üzerine yeni ycni yazmaya başladığım sckscnli yılların ikinci arasında karşılaşmı^lım. f'.dcbiyat yöntemleri ile ilgili araştırma yapıyordum; kitabınızı bulamamıs, fotokopilctınck zorunda kalmıştım. Yapısalcı yöntemle sizin bu kitabmız aracılı^ıyla tanıştım, daha sonra da dinlcyıci olarak katlldığım doktora semincri nizde bu alandaki ilk kalıcı bilgilcri cdindim. Yıllar sonra da Orhan Pamuk'un "Ycni Hayat"ı üzerinde çalışırken, yeniden okudum o kitabı. Çünkü söz konusu kitap 'yapısalcı' yöntemin ne olduğunu açıklamakla kalmıyor, onun nasıl uygulanacagını örneklerle göstcrıyordu. Yapısalcı yöntcm cdebiyat okurıma çoğunlukla 'ürkütücü' geliyor; fazla bılinısel/soğuk/matematiksel buluyor okur onu. üysa ben "Yeni Hayat"ı rarklı cleştiri yöntemleriyle incclerken ilk kullandıgını yöntcmdi 'yapısalcılık'. Diğer yorumları, yapısalcı çözümlcme aracılı^ıyla yakaladı ğın) 'öz'ün/iskeletin çevresinde olu^turdum. Bana kalırsa, en yalın, en anlaşılır, en katışıksız yöntem 'yapısalcılık'. Ayşegül Yüksel: Sana içtenlikle katılıyorum. Bu yaklasım, edebiyat mctnini incelemecinin zininscl cylem potansiyeliyle baş başa bırakıyor. Kullanabileccğin tüm verilcr metinde saklı; bu verileri dcğcrlcndirmc görcvini de zihin taşıyor. Cîerçekten de katıi;iksı/ bir yaklaşım. Tıpkı ana flifini yeni ö^renen bir cocuğıııı ıJiliıı iistüııc kuruldu^u dizgeyi, yetcrincc çok kez alımlayarak çözmcsi gibi bir işlem. Okuru rahatsız cdcn, sanırım, yapısalcı yaklaşımla yapılnıış bir çözümlemeyi yazıya döker ken kullanılan tcrminoloji. Bu nedenle, ben çözümlcme lerde bu terminolojiyi olabildiğince az kullannıaya çalışıyorum. "Yeni Hayat"ı çözümlcrkcn sen de öyle yapmışsın. anlamakta güçlük çekiyor. Kitabınızda yapısalcı yöntemin, bu 'anlaşılmaz' metinlerin çözümlenınesinde ilk adını tıldu^unu söylüyorsunuz. Orada Roland Barthes'tan bir alıntı yapmışsınız. "Bir anlatıyı okumak yalnızca bir sözcükten bir sözcüge geçmek değil, aynı za manda sürekli olarak bir düzcyden bir başka düzeye geçmek dcmcktir," diyor Barthes. Ayşegül Yüksel: Barthes bu sözü söylerken, yapısalcı Dt'vamı 4. sayfada. *" Yıldız Ecevit: Okur, karmaşik yapılı çağdaş metinleri CUMHURİYET KİTAP SAYI 324