Katalog

Turhan Selçuk'tan Semih Balcıoğlu, Nehar Tüblek ve Ali Ulvi'ye, Haslet Soyöz'den Irfan Sayar'a... Yeni karikatiir kitapları Son aylarda karikatiir kitaplarının yayımında bir artış gözleniyor. Yayımlanan bu albümlerden bir kısmını tanıtmaya çalıştık sizlere. ÜSTÜN ALSAÇ eçtiğimiz aylar karikatür kitapları açısından oldukça doyurucıı oldu. Türk çizgiyle gülmece sanatının önde gelen adlarının kitapları birer birer yayımlandılar. Once Turhan Selçuk'un tnsan Hakları adlı kitabı çıktı. Bunu Ali Ulvi Ersoy'un yapıtlarının derlendiği bir albüm izledi. Son olarak Nehar Tüblek'in yapıtlarından bir seçki halkayı tamamlaclı. Bunlara Semih Balcıoğlu'nun Güle Güle tstanbul adlı kitabının üçüncü baskısı da eklenirse, Türk karikatürünün ağır toplarının bir kez daha kendilerini duyurmuş olduğunu söylemek yanlış olmaz. Turhan Sclçuk'nn albümü 1993'ten beri çeşitli ülkclerde de sergilenen karikatürlerinden oluşuyor ve sanatçının 1941'den bu yana yayımlanmış çalısmalarından seçilmiş. Kültür Bakanlığı'nın yayımladığı kitaba l.smail ('cm bir önsöz yazmış. Başmda da tlhan Selçuk'un "Karikatürün Aydınlığı" adlı bir yazısı var. Kitabı Turgut Çevikcr yayına hazırlamış. Turhan Selçuk'un karikatürü üstüne söylenecek fazla bir şey yok aslında. Bu albüm de kendini tüm dünyaya kabul ettirmiş olan bu sanatçının çizgilerini, gülmece anlayışını en iyi biçimde örneklivor. Ali Ulvi Ersoy isc elli yılı aşkın bir süredir çizerliği sürdürmesine karşın ilk kez bir kitapla okuyucu/izleyicilerinin karşısına çıkıyor. Kendisi buna neden olarak bir türlü zaman bulup eski yapıtlarından bir secki derleyemediğini söylüyordu. Sonunda Ankara'daki Karikatür Vakfı bu albümü yayımlamakla Türk karikatürüne önemli bir katkıyı gerçekleştirmiş bulunuyor. Kitabın başında Hıfzı Topuz'un "Ali Ulvi ve Günlük Gazete Karikatürü" taşhklı bir yazısı var. Bunu Ali Ulvi Ersoy'un kısa yaşamöyküsü izliyor. Albümün ortasında Ali Ulvi Ersoy'ıın "Gazete Karikatürü, Karikatür ve Sanat Üstüne Aykırı Düşünceler" adlı bir yazısı var. Düşüncelerini kendi karikatürleriyle de örneklemiş. En sonunda da sanatçıyla yapılan bir söyleşi yer alıyor. Ali Ulvi Ersoy valnızca karikatür yapan bir kişi değil, aynı zamanda karikatür üstünde de düşuncn bir sanatçı. Kitapta oldukça başarılı kimi cski yapıtları da yer alıyor ama ağırlık daha çok son dönem çalışmalarına verilmiş. Günlük gazete karikatürlerinden oluşan bu seçki kimi yapıtların güncelliğini yitirmiş olması nedeniyle bu sanatçıyı tümüyfe yansıtamıyor. Ama gene de bu usta çizerin ele aldığı konuların can alıcı noktalarını yakalayan zekâsı ile bunları başarılı çizgilerc dönüştürmesi ni izlemek, karikaıür ^anatıyla ilgilcnenler için çok güzel bir olay. Nehar Tüblek'in daha önce yayımlanan iki cep kitabı dışında başka albümü yok. Bu boşluğu Dünya Yayıncılık onun ölümünden sonra çıkardığı albüınle dolduruyor. Oldukça kapsamlı olan kitabın içinde Nehar Tüblek'in çalışmalarının yanı sıra, onunla ilgili kiSAYFA 14 G Gazete Karikatürü mi görüş ve yazılara da yer verilmiş. Böylece bu sanatçının kişiliğinin bilinmeyen yanları da ortaya çıkmış oluyor. Nehar Tüblek yalnızca Türkiye'dc kendine ad yapmış bir karikatüreü değil. Yurtdışında katıldığı yarışmalarda aldığı ödüllerle kendini başka ülkelerde de. kabul ettirmiş bir sanatçı. Kitap ta onun aldığı ödüllerle ilgili ayrıntılı bilgi var. Ama en ilginç yanı onun kimi ilk donem yapıtlarına da yer vermiş olması. Böyleee bir yandan onun bu çalışmalarını bilmeyen genç kuşaklar için sanatçının gelişmesini, geçirdigi aşamaları izleme olanagı doğuyor, öteki yan dan da bu çalışmaları bilenler için geçmişle yeniden bir buluşma sağlıyor. Gcçtigimiz yıl yitirdigimiz bu usta karikatüreüyü yapıtlarıyla tanımak ve anmak isteyen okuyucu/ızleyieiler için bu albüm bulunmaz bir kaynak. Semih Balcıoölu ise yayımladıöı kitaplar bakımından öteki arkadaşjarına göre daha verimli bir sanatçı. Çesjtli dönemlerde çıkmış 12 albümü var. Yapıtlarını ayrıca posta kartı, oyun kâğıdı gibi biçimlerde scrgiledi^i gibi özgün baskılar biçiminde de okııyucularının, izlevieilerinin beğenisine sunmuş. Güle Giile tstanbul, önce Milliyet Yayınları arasında çıkmıştı, ikinei baskısını da Sanat Çevresi Kültür ve Sanat Yayınları hazırlamıştı. Kısa süre içinde tükenen albümün üçüncü baskısını Çınar Yayınları gerçekleştirmiş. Hâlâ ona sahip olmayan varsa elini çabuk tutmak zorunda. Yapıtın bir özelliği de 1982'de sanatçısına ttalya'nın l'esıera kentinde yapılan karikatür kitapları yarışmasında uirincilik ödülünü kazandırnıış olması. Anılan sanatçılar karikatür çizmeye 1940lı yıllarda başlamalarına karşın kendilerini daha ilerki yıllarda kabul ettirmiş olmalanndan dolayı "1950 Kuşağı" olarak bilinen karikatürcüler arasındalar. Çizgiyle gülmcce yapma sanatına yaklaşışları da kimi benzerlik ler gösteriyor. Genellikle az yazılı ya da yazısız anlatım yolunu seçiyorlar, çi zimlerinde gereksiz ayrıntıları kullan mıyorlar, daha çok yalın çizgileri yeğliyorlar, evrensel olabilecek bir anlatım yakalamaya çalışıyorlar. Karikatürün "çizgiyle gülmece yapma sanatı" olarak tanımlanması onların dönemine rastlıyor. Bu, günümüzün çizgi roman etkisi altındaki karikatür anlayışından çok farklı. Daha soyut, simgesel anlatımlara ağırlık veren, okuyucu/izleyicisınden daha çok katılım bekleyen bir yaklaşım. Ortak yanlanna karşın hepsinin de kendine özgü bir çizgisi, bir biçemi, bakış açısı ve konuları ele alış biçimi var. fler biri çizgiyle anlatım tekniğini en yüksek diizeye ulaştırmış, kendilerini ııluslararasi düzeyde kanıtlamış sanatçılar. Başka bir deyisle, yalnızca Türk karikatürüne değil, Uünya karikatürüne katkıda bulunmuşlar. Anılan yap'ıtlarını bir kat daha değerli kılan da bu özellikleri biraz. Başka yeni kitaplar da var, örneğin 1 laslet Soyoz'ün albümü. I laslet Soyöz daha genç bir kıışağın çizeri olmasına karşın genel yaklaşımı açısından "50 kuşağına" yakın bir sanatçı. Kitabında çok çeşitli türden çalışmaları yer alıyor, tek karikatürler, çizgi öykü romanlarından ömekler. Hatta gülmece amaçlı olmayan çizimlerini de katmış bunlara. Hepsi de onun nc denli usta bir çizer olduğunu ortaya koyan çalışmalar. Ama yeni kıışak çizerleri daha çok çizgi roman özelliklerini ve anlatım biçimini yeğliyorlar. Ergün Gündüz bu karikatürcülerden biri. Yapıtlarını okuyucu/izleyicilerinin karşısına ilk kez toplu bir biçimıle çıkaran kitabında da bu özellik hemen göze çarpıyor. Kendisi kitabın arkasına yapıtlarım bazcıı kendımin bazcn de siziu soruıılarunzı chlc getirdigim, kcndımle eğlendığı/n bcıııtn çizaıdc giizcllcmclcrin. diye nitelendirmiş. Gene bu kıışağın bir başka çizeri de Aptülkadir Elçioğlu. Yaratmış oldugu ve şımdıye değin yalnızca gülmece dergilerinde çıkraış olan drttp Pcrı^an böylece ilk kez kitaplaştırılmış. Birlikte yaşayan iiç gencin başlarından geçenleri konu alan bu çi/gi roman, zaman zaman yazılı anlatıma ağırlık vernıesine karşın, usta işi çizgileriyle kendini gösteriyor. Albüm cizerin 19891995 yılları arasındaki çalısmalarından seçilmiş, daha önceki örneklerin özgünleri karikatürcünün elinde olmadığı için bııraya alınamamışlar. lılan Sayar'm varattığı ve ". dünya nın en ılerı zchâlı gcrıu " diye niteledi^i Porof. Zihni Sinir de buluşlarıyla dünyamızı şenlendirmeyi sürdüriiyor, bunu yaparkcn dc onun içindeki kimi saçmalıkları, çelişkileri, gülünç yanlan ortaya koyma başarısını gösteriyor. () da ilk kez bir seferlik tiiketime yönelik gülmece dergisi sayfalarından çıkıyor ve daha kalıcı bir kitan biçiminde okuyucu/izleyicileriylc buluşuyor. Yalvaç Ural'ın yazdığı sorunlıı apart man çocuklarını konu aîan yapıt hem ciddi, hem şaka, hem çocuklara hem biiyüklere seslenen bir yapıt. O da anlatım aracı olarak çizgi roman tekniğini ycğlemiş, Nııral Birden de onun kısa ama hem eğlenceli hem de ders almacak öykülerini bu anlatım biçimine uyarlamış. Son bir kitap da Kıbrıs'dan. Yapıtın adı, ne olduğunu en iyi biçimde anlatı yor: Kutltı Adalı Anısına Yaılı Meçlnd Konulıı Karikatiir Yarışınası Albümü 6 Tcmmuz 1996'da vurularak öldürülen Kııtlu Adalı, çok yönlü bir ozan, yazar, gazeteci. Araştırmaları var, yayıncıhk yapmış. Yazdığı oyunlar bulunuyor, bunların bir bölümü de radyoya uyarlanmış. Bu çalısmalarından dolayı ödüller kazanmış. Kıbrıs Türk Karikatürcüler Derneği ona gülmece öyküleriyle Kıbrıs gülmece kültürüne yaptığı katkı nedeniyle 1995'te Altın Muflon Özel Odülü'nü verınişti. Karikütürün başka yaratı dallarına bir üstünlüğü de olaylara anında tepki verebilen bir sanat olması. Bu kitap hem bunu kanıtlayan hem de Kutlu Adalı'nın anısmı yaşatmayı amaçlayan başarılı bir albüm. Anılan kitapların hepsi nitelikli kâğıda özenle ba.sılaıak hazırlanmış, onları okuyup/izlemek kendi başına bir zevk oluyor. Hepsi de Türk çizgiyle gülmece sanatının önde gclen ustalarını, yeni kıışak çizerlerinin çalışmalarını en iyi bir biçimde tanıtacak yapıtlar. Ama bunun ötesinde, toplumumuzun yaşadığı olaylara, gülmecesinin geçirdigi aşamalara ışık tutacak nitelikteriyle de öne çıkıyorlar. Karikatiir tutkunları için söyleyecek fazla bir şev vok ama karikatürü hâlâ bir sanat dalı olarak kabul ctmcyenler varsa onlara bir.göz atınca belki düşüncelerini değiştirirler derdim. • Turhan Selçuk, tnsan HaklarıHuman Rights, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları 1763, lnsan Hakları Dizisi 3, Ankara, 1995 * Ali Ulvi Ersov, Ali UlviKarikatürler, Karikatür Vakfı Yayınları, Ankara, 1996 * Nehar Tüblek, Nehar Tüblek Albümü, Dünya Yayıncılık, tstanbul, 1996 * Semih Balcıoğlu, Güle Güle Istanbul, 3. Baskı, Çınar Yayınları, lstanbul, 1996(19781985) "' Haslet Soyöz, Haslet, Milliyet Yayınları, lstanbul, 1996 * Ergün Gündüz, Ergün Gündüz Anlatıyor Karikatür Albümü, Dört M Basım ve Yayıncılık Ltd. Şti. HBR Maymun Mizah Kitapları Dizisi 3, lstanbul, 1996 * Aptülkadir Elçioğlu (Aptülika, Grup Perişan1989'dan 1995'e Seçmeler, Dört M Yayınları, 1İBR Maymun Mizah Kitapları Dizisi 2, tstanbul, 1995 •' trfan Sayar, Dünyanın en ileri ze'• ' kâlı gerisi Porof: Zihni Sinir, Dört M Basın ve Yayıncılık Ltd Şti, HBR Maymun Mizah Kitapları Dizisi 1, lstanbul, 1995 " Yalvaç Ural/Nural Birden, Problemli Apartman Çocuğu, Milliyet Yayınları, lstanbul, 1996 '" Kutlu Adalı Anısına Faili Meçhul Konulu Karikatür Yarışması Albümü, Lefkoşa, 1996 CUMHURİYET KİTAP SAYI 353 Vc Başarılı bir albüm