Katalog

çok katlı karmaşık (Ontolojık/epıste molojık), ıçsel bağlantıların ozune nufıı/ edebılmek ıçın ıse yıne çok katlı aneak karmaşık olmayan butunsel bır bakış açısına ıhtıyaç vardır Boyle bır kaygıdan hareket eden Ercan'a gore gelışme va/ını sahıp olduğıı değer ve on Kabullerle (AydınLınma Eelsefesı, Avrupa merkevlı bır perspektıfın uze rınde yukselmektedır Boyle bır pers pektıften "gelışme", Batı Avrupa ıdeal tıpınden hareketle doğrusal bır tarıh anlayışıyla anlamlanelırılmaktadır Bu anlamlandırmada Batılı olmayan top lumlar "otekı" kategorısınde değerlen dırılmekteelır Bu değerlenehrme ıse ıkılemlere dayalı karşılaştırmalı ydntem aracılığıyfa yapılmaktadır Boyleee "otekı toplumlar "ıdcal tıp"e gore ta nımlanaıak tarıhsı/leştırılırken, gele ceklerı de bır sureç olarak kapıtalıst modemleşmenın mantığına uygıın bır şekılde kurgulanmaktadır Bu kurgu, yııkarıdakı o/ellıkleııyle gelışme yazını kapsamında uıetılen bılgıler aracılığıy la olıışturulmaktadır Ercan, bu olu şum sureeıne ılışkın sorularını şoyle ıfade etmektedır, "Eğer bılgı guç ve ık tıdaıld ılışkılı ıse ve eğer bu ılışkı kapı talızmde daha sıkı orgutlenmış bır eıızı dısıplıne edıeı bır bıçım (panoptıcan), .ılmışsa genel olaıak "bılgıyı", ozel ola raksa "bızı aıaştırma nesnesı halınege tıren 'gelışme vazınının ' urettığı bılgı ye karşı daha bır şupheeı, daha farklı go/luklerle bakmamı/ gerekıyor Aea ba gelışme yazını ıçkın olarak bır dı/ı ıktıdar ılışkılcrının ıfadesı mıdır* Ge lışme ya/ınının ışaret ettığı "doğrular" ya da "yanhşlar" sıtemı acaba panoptı ean tarzı bır dısıplın etme bıçımını ıç kın olarak taşıyan ışaretler sıstcmı mı dır''" (s 56) I rean a gore bu sorııların eevapları sadece gelışme yazınını anla mak anlamına gelmemekte, aynı /a mandd ' bıı butıın olarak 'bızım" kendımı/ı yenıden tanımlamamızı ve en onemlısı, gelışme ya/ınında tanım lanan "bı/lerın" u?erındekı mıstıhkas yonların demıstıfıkasvonlarını " (s 56), saölamak anlamına gelmektedıı Vurguelan da anlaşılacağı u/ere bu an lama çabası sadeee edılgen bır çaba değıl, aynı /amanela sureeı tcrsıne çe vıımeve yonelık ctkın bıı çabadır Gehşmenın ekonomısı olur mu' Bu soru, II Dunya Savaşı'nı takıp eden yıllarelan başlavaıak gunumu/e kadaı belırlı aralıklaıla yınelenmekte elır Kapıtalızmın bıı elunya sıstemı ola ıak gelışme olanaklaıının hı/la arttığı savaş sonrası sureeın gereksınımleııne bıı sureçte azgelışmış olarak adlandırıl maya başlanan ulkeler adına cevap verme mısvonu ıle ortaya çıkan Gelış me lktısaclrnın gereklı e)lup olmadığı donemın nco klasık ve Keynesyen ıktı satçıları arasında temcl bır tartışma ze mınıydı Bu tartışmada neoklasık ıktı satçıların ıktısat dısıplınının sahıp ol duğunu duşunduklerı yontem ve yasa lardan hareketle ılerı surduklcrı argu manların, keynesyen gelışme ıktısatçı larının argumanları karşısında tutunma şansları yoktu, nıtekım tutunamadılar da Bunun nedenı, nco klasık ıktısatçı ların argumanlarını erkcn, yanı yanıış bır zamanda ılerı surmuş olmalarıydı Dığer yandan, yukarıda gelışme yazınına ılışkın olarak vurgulanan tum ozellıklerı taşıyan Gelışme Iktısadı ve bu anlamda gelışme ıktısatçılan ortulu ve ya açık olaraK yuklendiKİerı mısyon ve bu mısyona dayandrak ılerı surduklerı argumanlar ıse doğru zamanda ılerı su rulmuşlerdı Bu mısyon, azgelışmış ulkelerın go relı olarak ıstıkrarlı bır buyume trendı ne gıren dunya kapıtalıst sıstemıyle en tegrasyonlarını sağlamaya yonelıktı CUMHURİYET KİTAP SAYI 353 aksamadan Îunya olçe^ınde entegrasyon surduru lebıfmesı ıçın bu gereklıy unku sermaye bırıkımı surecının Gelişme iktisadına ne oldu? dı Ancak bu geıeklılık sadece ıktısadı bır Rtrif>e sahıp değıldı Soğuk savaş koşullarının etkılı oldu^u savaş sonrası ortamda a/gelışmış ulkelerın entegras yonu mcselesı başka bır zorunluluğa ışaret edıyordu Bu ıse Batılı, kapıtalıst modernleşme ya da modernleştırmeyı donemın'reel sosyalıst modernleşme ya da modernle^tırme projelerı karşısında ustun kılmak /orunluluguydu tşte bır butun olarak gelışme yazını arguman larını konjonkturun bu ozellıklerını go/ onunc alarak oluşturmaktaydı Dı ğer bır deyışle, sıstemın "doğrularını" doğru zamanda formule ctmışlerdı Bu nedenle de sıstemın ışleyışı ıçın doğru olanı doğru zamanda ıfade etmck Ge lışme Iktısadını ve gelışme ıktısatçılan nı donemın akademık dunyasında ve fıılen pratık sureçlerde belırleyıcı bır konuma yukseltmıştı Ertan çalışmasının ıkıntı bolumunu yukarıda genel çerçevesı çizılen II Dunya Savaşını ızleven konjonktur ve bu konjonkturde ottaya <,ıkan gehşme ya/ınının (gelışme ıktısadı/gelışme sos yolo|isı), ayrıntılı bır eleştırel venıdcn okumasına ayırmıştır Butunsel bır ba kış dçısınddtı hareketle gelışme ya/ınını sorgulayan Ercan hem neo lıberal ıktı satcılar hcm de Marksıst ya da sol tan danslı ıktısatçılaım o/ellıkle gelışme ıktısadının bıttığı veva mısyonunu yerı ne getıremedıfiı yonundekı tespıtlarıne katılmamaktaeiır Lrean'a gore gelışme ıktısadı 197O'lı yıllara kadaı ustlendığı mısyonu ycrıne getırmıştır ve bu taııh lerelen ıtıbaren ıçerığınde tcmel bır kayma yaşamıştır ve nayatıyetını de vam ettıtmektedır Yerıne getırılen mısyon elbette azgelışmış ulkelerın "gefıştırıldıgı" anlamına gelmemekte dıı Bu sureete "Cîclışme ya/ını ve pratıklerı ıle kapıtalızmın mıtleştırdığı gelişme vt moaernleşme mıtleıı, bır di7i ulkenın kalkınması yerıne, dunya olçcgınde rısk ııreten bır suıeein başla masına neden olmuştur Rısk ve guven sı/lıkle bıılıkte, uretım tuketım, daha çok uretım daha çok tuketım ıle \aratı fan doğanın yok edılmesı suıeeı, ınsa nın duşunen bır o/ne olarak yok edıl me sureçleri)le beraber ı^lemıştıı rcfahtan daha duşuk pav alan azgelış mış ulkeler, uretılen rıskten tlaha ta/la pay almaya başlamıştır" (s 118) Dola yısıyla yeııne getııılen mısvon, ' azge lışınıs ılenen ulkeleıı dunya kapıtalıst ılışkıleiı ıçıne çekme " mısvonuelur (116) Ve bu mısyon da gerektığı gıbı yerıne getırılmıştır Ercan'ın vurguladığı bır dığer nokta ıse Gehsme İktısadı'nın sureklıhğını neo lıberal yaklaşım aracılığıyla sur durdugudur II Dunya Savaşı'nı takıp eden konjonkturde yanlış zamanda ıfa de edılen neo klasık ıtırazlar, 197O'lı yılların ortalanndan ıtıbaren neo lıbe raller tarafından yenıden formule cdıl mış ve bu formulasyonlar gerek akaele mık dunyada ve gerekse pratık sureç lerde kabul gormuştur Dıger bır de yısle nco lıberal yaklaşım dunya kapı talist sıstemının "doğrularını" bu serer doğru zamanda dıle getırmıştır Boyle ce gelışme hteraturune halcım ofan, sermaye bırıkımını ve/veya ekonomık buyumeyı merkeze alan yaklaşım yerını, merkeze serbest pıyasayı koyan neohberal yakldşıma bırakmıştır, "gunumuzde kalkınma ıktısadının ıflasından bdhseden neolıberaller, aslında kapıtdlızmın gunumuzde vdrdığı dşamadd, uretken ve pard sermayenın dunya olçusunde uluslararasılaştığı du zeyue, yanı kalkınma ıktısadının meyvelerını verdığı bır dunyada kapıtalızmın uluslarardsıldşan dınamıklerıne dz gelışmış denen ulkelerı tdm anlamıyla aelapte etmek ya da scrmayenın ıhtı yaclanna gore kalkınma kavıamını ye nıden tanımlama amacı ıle tarıhın gun demıne çıkmıştır" (s 127) Gundeme gelen neo lıberal yaklaşım ve bu yakla şımın yonlendırdı£ı pratıklerın azgelış mış ulkelerdekı toplumsal sonuçları ıse Lıean'ın ealışmasmda aynca detaylandırılmakt.ulır (s 128 139) Gelişme iktisadını eleştipenler ne durumda? Erean, Gelışme ya/ınına yonelık eleştırılen de^erlendırdığı III bolumu esas olarak Marksızm kokenlı yaklaşımlara ayırmıştır Bagımlılık Okulu ve Dunya Sıstemı yaklaşımlarının değerlendırıldıgı ılk etapta soz konusu yaklaşımlara yeinelık eleştırılerın ozunu soz konusu yaklaşımların bır karşı çı kış olmakla berabcı, gelışme yazınından kuramsal olarak tam anlamıyla kopamadıkları noktasında yoğunlaşmaktddır (s 141 164) Marksist Gelişme Yazını alt başlıgıyla ayrılan kısımela ıse Marx'tan R Luxemburg'a uzanan çız gıdekı ya/ın taranmakta ve değerlendı rılmektedır (s 164 170) Bu eîeğerlen dırmelerı takıben Bafiımlılık Okulu ve Dunya Sıstemı yaklaşımına yonelık eleştırı sureeınde ortava eıkan, Mark sıst termınolojıyı kullanan, Eklcmlen me Tcorısı Koıonul Uıetım Tarzı vb gıbı yaklaşımlar eleştııel bır tar/da ele alınmaktadıı Ercan'ın Marksıst termı nolojıvı kullanan yaklaşımlara ılışkın csas eleştırel vurgusu, so/ konusu yak Iaşımlaıın Marksızmın olanaklarını tam olarak kullarhimaeiıkları ve gelıştı remedıklerı uzerınedır Bu yaklaşımlar da meta merkezlı bır perspektıfte yo ğunlaşarak Marksızmın butunsel ve sıstematık o/unu e>rtaya koyamamışlar dır Lrcan, bu noktadan hareketle Marksıst gelişme yazınında nelere ozen gosterılmesı gerektığıne dıkkat eekıyor (s 202 209) Çalışmanın IV bolumu ıse 197O'lı yıllardan sonıa oıtaya çıkan ve gelışme >a/ınının sınıı larını genışletme yonun de onemlı ışle*vler yeııne getıren, însanın Gelişmesi Olarak Gelişme, Eşitlikçi Gelişme, Ekolojik Gelişme ve Surdurulçpilir Kalkınma, Gelışme ve Kadının Ozgiırleşmesi vb gıbı yakla şımlar butunsel bır perspektıfle cle alı nıp değerlendırılmektedır Buradakı butunsellık vurgusu, ozellıkle bu yak laşımlar açısından onem taşımaktadır Çunku so/ konusu yaklaşımlar, genel olarak butunsellıkten uzak, sıstematık olmayan bır bıçımde one vurulup sa vunulmaktadır Bu durum ıse esas ola rak azgelışmış ulkeler açısından eıddı yanılsamaları Deraberınele gctırmekte dır tşte bu turden bulanıklıkları ve yanılsamalaıı açı^a çıkaracak olan soz konusu butunsellık ve eleştırel tavır Erean'an çalışmasının temel eksenını oluşturmaktadır Sonuç olarak I uat Ercan'ın 'Cıehşine Yazını Açısından Modernı/m, Kapıtalı/m ve Azgelışmış lık" başlığıyla ortava koyeluğu çalişma ela ıleıı suıeluğu aıgumanlar bu alan dakı tartışmalar ıçın gereklı /emını saglayacak kapsam ve nıtelıktedır Umarım dıger nırçok çalışmanın ma rıız kaldıgı ılgısızlıkle bu çalışma karşı laşmaz • Gelişme Yazını Açısından Modernizm, Kapitalizm ve Azgelişmişlik/ Fıuıl Crcan/ Sarmal Yayınları/ )()() s 'Değerh muzık ınsanı ve araştırmacı Cavıdan Selanık tarafından tıtız ve ozenlı bır çalışma ıle orulmuş olan bu kıtapta okuyucu soylu bır sanatın tarıhsel seruvenıriı bulacaktır. Kıtap, mu?ık sanatının tarıhsel derınlıklerinı okuyucuya anlaşılabılır bır anlatım ıle sunmaktadır. Okuyucu, dopdolu ve her bır bıldırımı son derece değerh boyle bir çalışma ıle muzığın dennhklerınden haz duyacaktır." DORUK KÜLTÜR MERKEZt Mıthatpaşa cad. No 24/A Yenışehır 06420 Ankara TelFax (0312)432 39 29 SAYFA 13