Katalog

Emrc Kongar, SHP'nin iktidanyla başlayan nıüştcşarlık günlerini keyjfli bir tlille anlatıyor "Ben Müsteşarkcn'Vle. Kongar ile bu kitabı iizerine konuştuk, FERİDUN ANDAÇ /""! HP'nın tklidar günleriyle gc \ 7(7/, kabul etseniz dc etmcseniz L~/ dc, bilhtı adamı kimliğinıze eklcmlcnen "polıtikaa"/"bürukrat" kımlığinizin tanıklıgını içercn, ironik bir söylcnıle yazdığtnız Ben Miisteşarken adlı anılarınızdan \öz etmeden öncc; okurumııza biraz bcllck "tazeletclim", ne deniniz? Kısa anttnsatmalar, yani tarihler bcndcn, açıklamalar sizdcn: 1 î Ekım 19411959, 19591963, 19641%6, 196815 Subat 1983, 19831987, 19871991, 19911995. 13 Ekim 1941 'de îstanbul'da doğdum. 1959'da Şişli Tcrakki Liscsi Fen Kolu'ndan "pekiyi" derece ilc mezun oldum. "Fen kolu"nu ve "pekiyi" dereceyi önemsiyorum. Çiinkü matematik ve fen bilgimle, doğal biJimlcre ilişkin birikimimi sürekli geliştirdim ve bunlardan yaşamım süresince çok yararlandım. Hâlâ da yararlanıyorum. Bu özelliklerimi önemseyen en az bir kişiye daha rastladığımı belirtmeliyim: 1991 yılında politikaya girmeye karar verdiğimde, SHP'ye katılırken Parti'nin o zamanki Genel Başkanı Prof. Erdal Inönü, yaşam öykümü okuduğunda, belki de Fizik Profesörü olmasının etkisiylc, "Demek Fen kolundan pekiyi ile mezunsunuz, çok sevindim" demişti. 19591963 yılları Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeki eğitim donemimi kapsar. Burada da "Maliye ve Iktisat" şubesinden mezun oldum. Bu eğitimi de çok önemsiyorum. Çünkü iyi bir toplıımbilimci olmak için, mutlaka iyi iktisat bilinmesi gerektiğine inarnyorum. lktisatı, Sadun Aren, Besiııı Ustiinel, Aydın Yalçın, Cahit Talas, Nejat Bcngiiİ gibi çok iyi hoealardan okuclum. Bununla da iltihar ediyonım. 19641966 yıllarmda Birl.es.mis. Mil letler bursıı ile Miehigan Universitesi'tıde master yapiım. ()rada uygulamalı sosyal bilim okuduğum için, bir yandan psikopatoloji gibi konulardaderinleşmek, öte yandan Amerikan toplumunu çok iyi tanımak tırsatını elde ettim. 1968'de Hacettepe Universitesi'nde Sosyal Çalışma Yüksek Okıılu'nu kurdum ve Miidürü oldum. lliç unııtmam, o sırada, değerli araştırmacı, sevgili dostum Mete Tunçay, "Daha çok gençsin, bu yaşta idareciliğe başlıyorsun, bilimsel çalı.'jman geıide kalabilir" diye, beni ııyarmıştı. Bu uyarıyı hiç, ama hiç aklımdan çıkarmadım ve ııe iş yaparsam yapayım, (miisresarlık dönemi hariç) mutlaka, "bilimsel iiretime" iliijkin çalışmalarımı her giin süıdürdüm. Üııiversıtedeki yöneticiliğim beni, bilimsel çalışmalarla birlikte, insan ili.'jkileıinde ve idaıeeilikte de olgunlaştırdı diyebilirim. 15 Şubat 1983, benim için kara bir gün: Universiteden aynldığım tarih. I liç abartmasız, o günden bu giine "havatım kaydı" diyebilirim. I9S3S7 yıllarını I lürriyel'te, danısman olatak, 198791 yıllarını, KA MAK, Kanuıoyu Araştırma Anonim Jjirketi'nin ba^ında geçirdim. Buralar da oldukça başarı kazandım ve büyük deneyimler edindim ama hiçbir zaman ıııııtlu degıltlinı. 199195 yıllan ise politikaya j;iri^ı SAYFA 10 Kendimi ne "utopist" goruyorum mi, müsteşar oluşunıu, daha sonra da müstcşarlıktan ve politikadan ayrılışımı simgeler. Şiındı, sizin dcyinıinizlc, bu "kayıp ydlar'dan başlayabiliriz. Bıı göreve atandığınız günleri antmsıyorum. tlk uftima gclen $u olmuştu. Bakan olarak Talat Sami llalman, Ahmct Tancr KHJlalı; müsleijar olarak Bozkıırt Giivcnç'tcıı sonra bu göreve dcnk diijerı biri. O gihılcrde Kültiir Üzcrine (1982), Demokrası ve Kültiir (1981), Ydşamuı Anlamı, 12 Eyliil Kiiltiirü (1987) k.itaplarımzı go'zden gcçirmı^ttm. 'tş 'in kuraması ışba^t yapmıştı, sıra eylcme geliyordu. Sizse, bu görevi şöyle aldıpmzı ımlıyorsttnuz: "Bu gö'rcvi çok cıddiye aldım dina, kcndimc çizdığiw ya^ama bıçimı olan 'bıhmadamlıgt' açısıııdan hiç önemsemedım " Bu açıdan önemsenmeyecek yanı neydi \ızce? Miisteşarlık görevim sırasında, bu görevle ilgili olmayan "okumayazma" anlamında, müstcşarlıktan bağımsız bir "bilimsel etkinlik" yapma olanağımın olmadıgını vurgulayan bir ifadedir o söylediğim. Bir başka deyişle, vaşamımın anlamını "bilimsel etkinlikte" aradığım ve müsteşarlık görevi böyle bir etkinlik olmadıaı için biirokraside geçen yıllarımı, "kayıp" sayıyorum. Tabii, bu kitap hariç. Hvet, bu 'kayıp ydların' ızlerıne d<">ncltın Bürokrasiye gcçnıcdcn iince yı 'polıtıkaalık' serüveııınden başlayıdını liıı ıiı/ı kürarınızın ıvıneu neydi? Politikaya, daha doğrusu, partiye girmemin, bir genel bir de özel nedeni Emre Kongar'la "Ben Müsteşarken" üzcrine EMRE KONGAR var. Once hcmen belirteyim: Ben zaten 197()'li yıllardan beri sıcak politikanın içindeyim. Ornegin, 1977 seçimlerine, Biilent Eccvıt'in kurduğu "Göreme Sokak" diye bilinen özel büroda hazırlandık. O dönemde CHP'nin yeni programını yazan grubun içindeydim. l$w Çclcbı bizc yardım eden genç uzmanlardan biriydi. Bu nedenle 1991 olayını "politikaya girmek" değil, "SHP'ye girmek" diye değerlendir niek, daha dogru olur. Fvct, niye SI ll:>'ye girdim? Bu sorunun genel anlamdaki yanıtı "Üniversitedeki kürsümü yitirmiş olduğum için" diye verilebilir. Ozel yanıt, yani niçin "o tarihte" ve "niçin SHP" sorularının yanıtı ise, dostum Yıldırım Aktuna'nın SHP'nin başarılı Bakırköy Belediye Başkanı kimliği ile DYP'ye geçmesine duyduüum tepki \e bütün partilerin, özellikle DYP'nin "büyük translerlerle vitrin düzenlediği" bir dönemde SHP'nin f Fikrl sağlar, Süleyman Demirel ve Emre Kongar bir toplantı sonrasında görulüyorlar. boynu bükük kalmış olmasıydı. Sonra ıt/ihteyır/ık vtılıı açıldı dıyehılir miyız? Evet. Seçimlerde SHP beni Istanbul yedinei bölgeden kontenjan adayı göstermişti. Parti bu bölgede, bırakınız birinci gelmevi, barajı bile aşamadı ve hiç nıilletvekili çıkaramadı. Sonradan, SHP DYP ortak hükümeti kurulunea, bana da Kültür Bakanlığı Müsteşarlıfiı önerildi. Seçimlerde partiye girip aday olmasaydım, bu görev yine önerilir miydi, bilmiyorum. Ama bildiğim bir şey var, benim, kafamda ve gönlümde siyaset yatıyordu, adı ve makamı ne olursa olsun, bürokrasi değil. Daha ilkten de; 'Bu noktaya nastl geldim?' diyerek yadırgarsınız. Evet, bu örevi, nasıl/niçin/ne yapmak adına ka j ul etmipıniz? Bu görevi, politikadaki "referans grubumun" yani bana gıivenen insanların ve tabii en başta o dönemdeki Genel Başkan Erdal Inönü'nün bek lentilerini boşa çıkarmamak, onların gözünde "güvenilirliğimi" yitirmemek uğruna kabul ettim. Ayrıca, itiraf etmeliyim ki, "başıma gelecekleri" tam görememiştim. Ustelik de güya, politikadaki "ahlak" ve "seviye" sorununu çok iyi biliyordum. Ama bu görcvde başarıh olacağıma emindim. Nitekim oldum da. Tabii, bu başarı, kitaba Jam yansımı yor. Çünkü kitabı yazmaktaki anıacım, Bakanhğın yaptığı işlcria bir dökümünü vermek ve böyleee övünmek değil. Tam tersine, başta kendim olmak kaydıyla, sistemi eleştirmek. Ayrıca çok önemli bir nokta, bu başarının beni doyurmamış olması: Çünkü ben "bilim yapmaya" koşullanmış bir insandım. Kültür Bakanlığı Müste , şarhğı'nda çok başarıh olmak, bana bir şeyler katan bir olgıı değil, anıak "olağan'ın gerçekleşmesi. Yine de 19911995 dönemi koalisyon hükümetlerinde, bence, "en başarıh" bakanhğın müsteşarhğmı yapmış olmak, bu başarıya zaman zaman önderlik etmek, en azından, tanık olmak, çok kötü bir duygu değil. Burada ince bir başka nokta daha var: Ben yıllarea, genel olarak kültür ve özel olarak devletin kültür politikası iizerine yazılar yazmış, önerilerde bulunrnus, oldukça "itldiah" bir bilimaılamıydım. Şimdi, "gel bu konuda yazdıklarını hayata geçir " denilinee, doğrusu, görev kabul etmemek, açıktan açığa, "kaçmak" olurdu. Bu görevi kabul etmeseydim, artık kültiir konıılannda yazı yaznıak ve düşünee üretmek hakkımı, en azından kencli gözümıle, pck koruyamazdım. • Yeııı bir kıiltıır prdıtıka\ı olııştıırmak ycrınc, hiikiiınel prograııınıdaki politıkanın nygıılayıcı\ı konııınunda olmak . Burada bir çalışıı/a ıııı oldıı, yokuı bir dönüşnıe IUI' Ne çatışma oldıı, ne ile dönüşme. Beni düs, kırıklıgına ıığratan olav, ortaının "seviye" ve "ahlak" sorunlarıvılı. Yoksa, "kültiir politikası" açısıııdan, sistemin manııgınılan şa da bir baka nın ba/ı kişisel yetersizliklerinden kavnaklanan ulak telek güçlükler ılişmda, eiddi bir sorun yaşaınadım. Asıl sorun, kültür politikasmın kalıeı ürüııleı ini verebileeeğimiz yasaıııa la aliyetlerinm benim etkinlik alanımın KİTAP SAYI 3 4 6 C U M H U R İ Y E T