Katalog

Kapak konusunun devamı. Polisiye sevmeyenlerin de hoşlanacagı bir noman Mine'nin sonunun ne oldu ğuna ilişkin içimde uyanan merakla, Sedat'ın Mine'ye karşı beslediği sevginin ayrınrılarına duyduğum yoğıın ilginin birbiriyle yarıştığını, çoğunlukla da sonuncunun ağır bastığını söylemeliyim. "Mine nerede?" sorusunu zihnimin arka duvarlarında bir yerde askıya almış olarak romandaki akışa kapılıyorum. Sadık, özverili, ner zaman şefkatli bir kadın olan, üstelik çocuklarının anası olan karısına karşın, Sedat'ın Mine'ye duvduğu özlemin, isteğin boyııtlarını anfamaya, kahramanıınızın kişiliğinde, 'insan'ın içindeki boşlukları ve karmaşık yapıyı keşfetmeye çalısıyoııını. Roman boyunca bir gizli polisin, yasamına yüklemeye çalıştığı örtülıi anlamın peşinden kosuyorum. Sedat'ın iç hesaplaşmaları bizi (okuyucuları) yaşama daha geniş bir pencereden bakmaya zorluyor. Bir sevgide tüm sevgilerimizin ve sevmc yetimizin varolduğunu gözönünde tutarak, ahlakçı sorgulamaları aşmış olan bakış açımızla Sedat'ı anlamaya çalışıyorum. Onun tcşkilat içinde yaşadığı çeliskiler, taşıdığı görev bilincine karşın aklın ışığında ve insan olarak sorgulama gereğini dııyduğıı konular, bir yıımak gibi adım adım çö/ülüyor. Evet, kayıp kız belki sağ, belki de öldürüldü ve cesedi bir yerlerde kokmaya başladı. Fakat onun nerede olduğu göreli olarak önemini ALİ TAYGUN SERPİL DURAK H enii/ televizyonumuzun olmadığı ıızun gecelcrde, annem bir yandan dikiş, dikcrkcn bir yandan da radyoda Agatha Christie'nin oyunlarım dinlerdi. Çoğunlukla anlatılan öykiive kendimi kaptırdığımı ve fondaki gerilimli müzikle çocuk kalbimin hızla çarptığını anımsarım. Ülkemizde polisiye türünün gelişmemiş olması nedeniylc, daha sonraki yıllarda da korkıı ve gerilimi hcp yabancı kaynaklı filmlerde ya da romanlarda duyuınsayabildik. Sinemada ya da yazında geıçek yaşam kcsitlcrini gizemli motiMer içermeksizin, apaçık sunulmuş, olarak bıılma bcklcntisi içinde olaıı bir bölüm izleyici ve okuyucular polisive türünc fazla ilgi duymadıklarını düşünürlcr. Onların polisive türünden uzaklaşmalarında mııtlak olarak ustaca kurulmuş bağlantıları olmayan, ucuz cinayer anlatılarının ya da gangstcr filmlcrinın bolluğunun pavı büvüktür. Bekledikleri sanarsal radı alamamış,, anlatılan öykiinün 6tesine gcçerek, gercek yaşamla bağdaştırabilfceklerı verileri yakalamanın keyrinc varamamısjlardır. Kurbanın, katilin ve onu izleyen ki•jinin 'insan' ve 'birey' olarak dünyalarıııa girebildiğımiz ölçüde öykiinün bütününden haz duyulabilir. Romandan ya/ınsal bir tad alınabiliyorsa, orada anlatılan öykiinün romanın görünürıleki kaba ^iysisi olduğu farkedilecektir. Yeter ki, roman, okuyucuya o kaba giysiyi adım adını soyma ve altındaki ö/.enle işlcnmiş,, ineelikli yapıya ula^ma lırsatını versin. Kaldı ki, gerilım tiirü, okuyuctılara düş. dünyasına açılan en büyiik kapılardan birini gösterir, göstcrebilmelidir... Sis ve Cieee, daha birkaç gıin önee aramıza katılmış olan taptaze bir roman. Orıaıla kayıp bir genç kız var. Olayı MİT görevlileri çözmeye çalışıyor. MİT mensııbu kahramanımız Scdat'ın Mine ile as,k iliskisi romanın tüm dokusıına işjemiş, olarak öne çıkıyor. Daha doğrusu, öykiinün bütüniinün okuyucııya yansıması bıı biçimde oluyor. Tüm insan ilişkilcri hiçbir karışıklığa nıeydan verilmeden apaçık bir biçimde olay örgüsü içindeki ycrlerine oturmuş durumda. Doğrusu, MlT'i ve bıı kurum içindeki iliş,kileri kapsayan bir romanı kaleme alabilmek cesaret ister, bundan da yazann salt masa başı çalışması yapmamış olduğunu, ön çalışma ve birikim siirecini oldukça zorladığını çıkarıyorum. Sis ve Cîece, ritmini hiç düşürmeden kendini oktıtan bir roman. Sürükleyici, duyguları devindiriyor, keyif veriyor. Peki, nedir bıı romanı okutan yanı? Kayıp Mine'nin bulunması olayı mı, yani polisiyc öykü yanı mı? Kendi adıma, romanın başından itibaren, yıtıriyor... Romanın kendini okutmasının başka bir öneınli nedeni de dilindeki akıcılık ve anIatımın yalınlığı. Olay örgüsü de güncel yaşam ve iilke gerçeği bağlamında sağlam bir kurguyla verilmii;. Kitabı bitirdiğimde roman kişilerinin zihnimde ve gidcrek belleğimde, kendilcrine ait özcl yerlerini birer birer almış olduklarını rarkediyorum. Kullamlan imgelerin canlılığı, zaman ve mekana ilişkin bilgiyle ııyum içinde kaynaştığından, artık roman kişilerinin arasına karıştığım duygusunıı taşıyorum. Orncğin, Sedat'ın teşkilat içinde birlikte çalıştığı kişilerin vaşama genel yaklaşımlarını apaçık izfeyebiliyoruz. Sanki teşkilat binasının ruhsuz koridorlarında ya da tozlu dosyalarla dolu çekmcceler arasında, Sedat'ın ve ötekilerin yanına sessizce sokulan görünmez biriyim. Tartışmalara katılacak oluyorum, ağzımı açıyor, öylece kalıyorum. Ya da bir ara, "Merhaba, Sedat, nasıl gidiyor? Yeni bir ipucu var mı?" diyerek ona eliıni uzatacak oluyorum. Oysa, asıl niyetim, Sedat'a dokunabilmek, onun somut varlığını kendime kanıtlayabil mek. Yalnız Sedat'a mı? Karısı Mel. ke'ye, Mine'ye, amcası lsmet'e ve astı olan Mııstafa'ya da... Hele "Suçüstü ()perasyonu"ndaki genç kadın polisler Meral ve Ayşin'e, lame ceketleri, mini etekleriyle bir geee Beyoğlu sokakla rında raslayabileceğimi ve Meral göğiis dekoltesini kapatırken birbirimize gülümseyeceğimizi sanmaktan kendimi alanııyorum. Bıı operasyon bölümiinde çok canlı, ıenkli, miitlıiş ilgimi çeken keyitli bir filmdcn aynksı kareler izlediğimi hissediyorum... Onları artık ne kadar da ıçerden gözlemliyorıım; aralarından biriyim... Altını çizdigim tüm bu nedenlerle, polisiye sevmeyenlere, "Sis ve Gece'yi seve seve öneriyorum. "Yalnız anlatma tadı için anlatmakta kendimi özgür hissediyorum," diyen Umberto Eco'yu anarak, diyorum ki, anlaşılan yazar, aldatmanın (!?) pardon, anlatmanın tadına oldukça varmış... • Sis ve Gece / Ahınvl Ünıit / Cenı Yciytncvi / 264 s. s ve (îece" daha kapağından »anlışla başlıyor! 'Polisive'ymiş! Hayır. Değil. "Sis vc Cîece" bir 'Casusive'! '(Casusiye' diye bir tiir yok mu? Bal gibi var. John le Carre'nin, Robert Lutllum'un romanları 'Casusiye' değil de ne? Cerilım Romanı... Evet, böyle denebilir. Ama 'Polisiye' de bu tiire giriyor. ()nun bir çeşidi. 'Casusive' ile baska bir çeşit Cierilım Romanı. Ama bi/.de yok. Daha doğrusu yoktu. Şıındi var. "Sis ve Cîece"! llk Türk '(]asusıvesi bildiğim kadarıyla. 'C^asusiye' bir çeşit 'Polisiye' değil. 'Polisiye'nin olmazsa olmaz unsuru suç... Birileri bir suç işleyecek, birileri de onları ortaya çıkaracak ve cczalandırılnıalarına yol açacak. Cîcrilimi bu keşif süreci yaratıvor. (]eza ile suç iki kutup. Dedcktifimiz de bu iki karsjitın yarattığı çckim alanı içinde, bilinmevenı bilinene dönüştüre dönüştüre bir kutuptan ötekine yürüyor. Suçtan cezaya. Ya da ceza vcrilmesi gcrektiği önkabulünden harcketle suçluyu buluyor. Yani cezadan suça yürüyor. Nasıl bakarsak bakalım, suç ve ceza kutupları adalet boyutunu belirler. Adalet ne dcmck? Eşitlik, denge... Once eşitlik var. Derken bir taraf ötckinin bir varlığını ya da hakkını gaspediyor. Canını ya da malını alıvor. Böylece eşitlik bozuluyor. Bu suç. Suçlu cezalandırılınca denge yeniden sağlanıyor. "I lak yerini buluyor." Bıı dengenin sorgulanması romanın Bence 'Casusiye' alanına girmiyor. Adaletc uygun olanın aslında öyle olup olmadığı 'Polisiye'nin meselesi dcğil. Varolan hukuk, nıcşru hukuk, dogrıı hukuk olarak kabul ediliyor ve adalet bu baglamda sa^lanıyor. Kısacası "Polisiye'de önce kanunlarda \eva kamıı viedanında, farketmezsııç olarak tanımlanmıi; \e karşılığında ceza bclirlcnmi^ bir hil \ar. Sonra dedektırimiz bu fiil ile faili aıasındaki bağı ortaya çıkarıyor. 'Casusiye' dcdigim tiirün ise esasında suç yok. Daha doğrusu bu türde 'kaçan ile kovalayan' aynı suç tarilinde bırlcşmiyorlar. Açalım: 'Polisiye'de katil de, dedekti! de, okuyucu tfa fiilin sııe oldıığunda hemtikir. C)ysa '(]asusiycuc böyle bir ortaklık yok. 'Casusiye' savaş ortamının ürünü. İki ayrı devletin catışmasının ürünü. iki ayrı adalet anlayışının, iki ayrı hııkukun, iki ayrı dengenin ürünü. Öyle ya, savaş halinde bir ülkenin suç dediğine öbiirii kahramanlık diyebilir. '(^asusiye'de bir adalet önkabıılü, bir hukuk önkabulü, bir denge önkabulü yok. Kısacası, 'C^asusiyc'dc 'Polisiye'nin tersine kimin haklı, kimin haksız olduöıı mesele dej>il. Sözgelimi, lngiltere'de bir Nazi ajanının başından geçenler 'Casusiye' için tamamiyle meşru bir konu. Peki, mesele ne? Kendi açısından hakhlığını tartışmayan bir kahramanın onu tartışmadan haksız kabul eden bir ortam içinde gayesine ulaşma çabası. Veya böyle birinin yakalanması. Diişmanlar arasında sürdürülen bir faaliyet. 'Soğukta ya^amak'. Uyumsuz bireyin macerası! 'Polisiye'de okuyucunun uzantısı olan detlektir kamu vicdanını temsil eden bir kahraman. 'Casusive'de ise kahraman genelgeçer kabule başkaldıran yalnız kisi. 'Polisive'dc okuyucu 'herkes'le birlikte suçluya karsji, '(Jasusiye'de kahramanla birlikte 'herkes'e! Işte "Sis ve (iece"nın kahramanı Sedat, bir suçun failini aradığı için bir dedektil gibi görünse de bize, esasında, çevresinde İıerkes'in ıısul usul ördüğü bir ağın içinde çırpınmasıyla bir 'casus', bir uyumsuz tek adam, 'soğukta' bir kahraman. Sedat yalnız. Bir başına kalıyor olaylar geli^tikçe. Kurumuyla uyuşmazlığa diişüyor. ()nceleri, mesleğe daha yeni atıldığı zaman itleallerle dolu, canını 'vatan için', 'devletin bekası' için fedaya hazır, gözünii kırpmadan kendini ateşe fırlatacak genç Sedat olgunlaştıkça neyi, neden yaptığını çözemez oluyor. lnandığı, güvendiği 'abilerinin' iç çekişmeler yüzünden harcanıp gitmelerine tanık oluyor. 'Düşman'ın kim olduğu sisler içinde kayboluyor Sedat için. Bir de bakıyor ki kovalanacak tek dava kendi davası. Vc iyice yalnızlaîjiyor. Sedat bunaldıkça zaman onun için tek ve sürekli bir akıs. olmaktan çıkıyor; 'önce', 'sonra'ya karışıyor, anılar gcrçeklerle içiçe geçiyor; 'dün', "bugün', 'yarın' manalarını yitiriyor. Bu anakronik dünyada yaklaşan ne, Setlat nereden uzaklaşıyor? Artık belli değil. Bir tek kerterizi kalıyor hayatta: Sevdiği kadın. Onu örten sırrı aralayıp gözCUMHURİYET KİTAP SAYI 34 'Soğukta' bir kahraman. ikikutup SAYFA 4