Katalog

d a n söz edilir. (s. 297359). Kitap son söz olarak Türk Devrimi'ne ilişkin "Türk Dcvrımi, en başta da belırttiiimiz gibi, yalnız Türk ulusıt için değil, yalnız gcri bırakılmış uluüar için Jc dcğıl, bütünüylc uygar insanlık tçin, Ataturk'ün deyışıyle ' dikkatlc üzcrtndc durulmaya değer" bir dcvnmdır.. " dc^crlendirmesiyle son bu lur (s. 359360). ma Kurtuluş Savaşında Haberalma ve Yeraltı Çalışmalart Aynı ısimle IV'de yayınlanan dızi belgeselo dc kaynaklık cdcn yapit, Türkiye Cumhuriyeti tarilıine, Cumhuriyet Dev rimleri'ne ve Atatürk tlkelerinc ilişkin rcsmi idcolo)inin sözcülüğünü yapan ancak hıç inandırıcılığı buluıımayan lutapların yanında, Türk Dcvrimi'nin rcsmi idcoloji sınırları dışına çtkmadan yazılnıış "mutedil" tarihidır. Kirapta Cumhuri yet'in tcmcl ilkeleri olarnk anılan iJkelcrin örneöin laikliğiıı, bugünkü durunıuna bakarak geçmişi değerleııdirmck dogru olmaz. Ekonomide adil bölüsümün ve vergi adaletinin dcgıl de lıberalizmden başka bir şcyin konuşulmadıg'ı günümüzde, 1930'lardaki ekonomi politikalarının doğrııluğunu ya da gerckliliğini anlatmak giiçtür. Cumhuriyct Çınarı'nda y,izar bu güçlii ğü ycnmc kararlılığını gösterir. 70 yıllık süreçre Vaılık Vergisi uygulaması, 67 cylülü ve Sivas olayları gibi daha nice Cumhuriyet'in tcmcl niteliklerı, Türk Devrimi'nin düsturları ile bagdaşmaz gelişmenin yaşandığı ve yaşanmaya devam cdıldiği Türkiye Cuınhuriyeti'nin demokrasi, eşitlik vc laiklik gibi yaşamsal öncme salıip degcrlere nc oranda dayandığı, Tür kiyc Cıımhuriyeti'nin kime denıukrat vc laik davrandığı bııgün tartışılır halc gelmiştir. Ancak buna ilişkin kuşkuların cn seyrek olması gcrckcn döncm kııruluş döncmidir yanı Ataturk'ün iktidarı devri dir. Bu kuşkuların yoğunlaşması ise son 4050 yılın sorıınudur. Cumhuriyet Çınarı, 1980'lcrdc yaşanan güdümlü Atatürkçüliigün, ardından 1990'larda dcrnokrasi kisvesi altında Cumhuriyet'e yönelik yıkıcı saldınlar, Cumhuriyct'in kurucusıı Atatürk'c yönelik sövgüler üzerine "gerçek" Atatürkçüler'in, "ikinci" degil, "yegane" veya "birinci cumhuriyetçilerin" Atatürk'e ve Cumhuriyct Dcvrimi'ne olan inançlarını güçlendirmclerı için okumaları gerckcn bir yapıttır. Popüler bir tarzda yazılmış olan kitap, olayiarın öyküleştirildiği bir tarihçe dcğildir. Bir toplumbilimcinin bir devrime, tarihscl bir olaya bakışının ve değcrlcndirmcsinin en güzel örneklerinden birisidir. Yalın dili ve özelliklc Atatürk'ün söylev ve demeçlerinden yapılan aktarımların da sadeleştirilcrck mctin içinde vcıilmesi gibi ycni kuşakların Atatürk'ü vc düşüncclcrinı tanımasında araç olacak bir işlcve sahiptir. • 1 Yazarın Cumhuriyct Çınarı'ndan <ince yayınlanmış yapıtfarı içinde özellikle laiklikle ilgili olanı bu konuda yazılmış birkaç dcğcrli araştırmadan biridir. bkz. Ozer Ozankaya, Atatiirk vc Laiklik. Atatürkçü Düşüncenın Temel Nıtelığı, Türkiye Iş Bankası Kültür Yayınlan, nr. 225,Ankara 1981. Cumhuriyet Çınarı/ Özer Ozankaya/ T.C. Kültür Bakanlığı Yayınlan/ Atatürk Dizisi41/ Ankara 1994/ 364 s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 270 Belgesele kaynaklık eden yapıt Kurtuluş Savaşı sadece alanlarda kazanılmad» Bülent Çukurova Ankara Üniversitesi Türk Inkılap Tarihi Enstitüsü, Askeri Tarih ve Stratejik Etüdler Başkanlığı arşivlerinde çalışarak çok özgün bir yapıt ortaya koymuş. DR. ALEVCOSKUN lusal Kurtuluş Savaşı Mustafa Kcmal'in liderli^indc yürütülcn örgütlü bir halk hareketidir. 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ayak basan Mustafa Kcmal, Hrzurum Kongresi'nde Osmanlı Paşalığından arınıp bir halk uzvıı olmuş, Sıvas Kongrcsi ile de ulusun haklarını savunma vc kurtuluşu hazırlama kongresitıin başkanlıgına getirilmiştir. Bu aşamada Musrafa Kemal Imparatorluğa, Sııltana, Onuıı kurulu düzenine is yan etmiş olııyi)rdu. Gidcrck güçlenen harekel, kcndi amaclarını, toplumun ege mcnlerine tstanbul daki Stıltan ve Çevre si ile işgalcilere kabııl ettirmişti. Bir süre sonra, "Anadolu hareketi Anadolu ile lstanbul arasındaki tüm iletişim kanallarını ele gcçirmişti. O günlcrin en önemli iletişim kanalı olan telgraf telleri Anadolu vc Mustafa Kcmal için Lalışmaya başlamıştı. Tüm iletişim kanalfarı Ankara tarafından denetim altına alınmıştı. Nasıl oluyordu da Ulusal Kurtuluş Sa vası için Anadolu'da uğraşanlar Istatıbul'dan Anadolu'ya insan geçiriyorlardı. Istanbul'da silah dcpolarını basıyor silah ve malzeme kaçınyorlardı. Kaçakçılık işlcrinin düşünülüp tartısıldıöı Velicl Mbuzziya bcyin Tasviri lîfkar Matbaası'nda ncler oluyordu? Çeşitli yollardan saölanan silah ve savaş malzcmesi tstanbul'da nasıl oluyordu da Karaagaç Ambarı, Ozbekler Tekkesi, Şcyh Saadettin (Jeylan Efendi yönetimindeki Hatuniyc Dcrgâhında toplanıyordu. (68) Bu depolardan Zeytinburnu ve Fındıkh'daki vapur ve mavnalara bindirilerek nasıl Anadolu'ya göndeıiliyordu. Fransız Le Françise ve Pahe taşımacılık şirketlcriyle, Lloyd Triestion isimli İtalyan şirkcti nasıl oluyordu da, bu gizli silan kaçakçılığında Anadolu ihtilalcilcrine yardım ediyordu. Istanbul'da M.M. Grubu (Müdafai Milliyc Milli Savunma) gizli örgütü nasıl kuruldu? Yapısı neydi? Gruba yardım cdcn csnaf örgütleri, özellikle gümrük hamalları örgittü, manavcı csnafı, çulhacılar, dokumacılar, bahçıvanlar, sandalcılar, tulumbacılar vc sakalar (sucu) ccmiyetleri ile nasıl dayanışma kurarak geniş tabanh bir örgiit ofuşturmuştu. (40) M.M. Grubu ile bu süre içinde işbirliği yapan Felah Grubu, Muaveneti Bahriye Grubu, Yavuz Grubu, tmalatı Ilarbiye Grubu, Berzcnci Grubu, Namık Grubu, Ferhat ve Kerimi Grubu neydi? Nasıl çahşıyorlardı? U Ulusal Kurtuluş Savaşı sırasında, yönetim açısından lstanbul Trabzon arasında kalan tüm makamlar ulusal hükümetin denctimindeydi. Habcrleşme, Kıızey Anadolu'nun mcrkezi durumunda olan Kastamonu ilinden yapılmıştı. Ankara, Avrupa ve Asya ile haberlcşmesini üç kanalda gerçekleştirmişti. Bu yollardan Avrupa için özellikle RodosŞiraltalya hattı; Rusya ile haberleşmeyi de BatumMoskova hattı saölamıştı. Ankara, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı yaparken ekonomiyle de ilgisini bir gün bile lcesmemiştir. Tahıl ve malzeme fiyatları ile Türk parasının diğer yabancı paralar karşısındaki defieri ve dalgalanmaları Istanbul'daki M.M. grubu ctcmanları tarafın dan günügününe Ankara'ya verilen bUgi lcr arasındaydı. (85) Gelibolu'daki Akbaş Cephaneliği nasıl basıldı? Köprülülü Hamui Bey ve Dramah Ali Rıza Beylcr 8000 tütek, 5000 sandık ccphane ve 300 makineli tüfeği nasıl Anaaolu yakasına geçirdiler. (86) Anadolu, gizli örgüte nasıl cmir vererek Anadolu'da bir askeri tamirhane kurdurmuştu. (88) Bu başhkları görünce bir macera Romanı okuyacagınızı sanmayınız. Kurtuluş Savaşında Haberalma ve Yeraltı Çalı;maları adlı eser Bülent Çukurova'nın doktora tezinin kitap haline getirilmesidir. Bu nedenle bilimsel bir çalışmadır. Hemen her paragrafın altında RABERALMÂVE kaynakça gösterilYERALTI CALISMAIAR miştir. Âslında ekler hariç 187 sayfalık kitapta tam 85? adet dipnot kullu nılmıştır. Araştırmacı Bülent Çukurova Ankara Üniversitesi Türk Inkılap Tarihi Enstitüsü, Askeri Tarih vc Stratejik F.tüd ler Başkanlığı arşivlerinde çalışarak bu özgün yapıtı ortaya koymııştur. Bu anlatımlaroan sonra kitabı çok ciddi bilimsel bir tcz olarak algılayıp kolay okunamayacak türde bir ürün olarak algı lamayın. Elinize alıp okumaya başlayınca bir roman gibi götüreceksiniz. Kitaba bir sunuş yazısı yazan Doç. Dr. Bilge Criss'in de belirttigi gibi ulusal bir devlet kurmak için direnen ve kararlılığı nı sürdüren halkın yaptığı Kurtuluş Savaşı'nın anlamı kitapta bir kez daha gün yüzünc çıkıyor. Ciinkü bu kararlılığı sürdürenler halkın her katmanından insanlardı, Mustafa Kemal'di, esnaf cemiyeti üyeleriydi, hamallardı, manavlardı, köylülerdi, kadınlardı ve daha niceleriydi... Bu kitabın önemli katkılarından birisi de, günümüzdc moda halinde gelen, Kurtuluş Savaşı'nı küçümseyenlere önemli bir anımsatma da bulunmasıdır. Kurtuluş Savaşı'nın kolay kazanılmadığını, binlerin üstüste biriken emeklcriylc başarıldığını göstermesidir. Kitap, dört bölümden oluşuyor. Birinci Bölümdc M.M. Grubu anlatılıyor. îkinci Bölümde Meclis'in açılışı sonrasında Anadolu'daki ckonomik yapı vc silah sağlanmasında lstanbul'un yardımları üzerinde duruluyor. Üçüncü Bölüm M.M. Haberalma Raporlannda yer alan zararlı kuruluşlar, tstanbul'daki zararlı dcrnckIer, Ingiliz, Alman, Yuııan, Rus vc Fransız Haberalma örgütleri üzerinde duruluyor. Dördüncü Bölüm, lstanbul'un işgaldcn kurtuluşu ve grupların kapatılışı ile sonuç bölümlerinden oluşuyor. Kitapta ayrıca yirmi adct "orjinal ck" ilave edilmiştir ki, kitapta anlatılan olayları gün yüzünc çıkarmaktadır. Ayrıca kitapta kullanılan (ATASE, Cumhurbaşkanlığı, Fransa Ordu Arşivi gibi) arşivlerin konııya ilişkin belgc numaraları verilmişdr. Gazete, dergi, ansiklopedi ve tutanaklar da sıralanmıştır. Ayrıca 131 eserden oluşan bir kaynakça konulmuştur. Eöcr kitaba bir de isim ve kavram dizini konulabilseydi bilimsel düzeyi tam olacaktı. Bu kitapta, Istanbul'daki milliyctçi gizli örgütlerin Ankara'ya yolladığı raporları, orduların faaliyetlcrini, raporlardaki ay rıntılan, zararlı örgütler hakkındaki bilgileri görüyoruz. Kitap, bize Kurtuluş Savaşı'nın sadece savaş alanlarında kazanılmadığını, daha iyi anlamamıza bunun ayırdına varmamıza yardınıcı oluyor. Ulusal Kurtuluş Savaşımızın kitaplığına ciddi ve bilimsel bir çalışma kazandıran Dr. Bülent Çukurova yı kutluyor, kilabı ilgilenenlere salık veriyorum." Kurtuluş Savaşında Haberalma ve Yeraltı Çalışmaları/ Bülent Çukurova/ Ardıç Yayınlan/ 1994/ 283 s. SAYFA 17