Katalog

/ransız /espıenin ^ kâaını Yransız Teğmenin Kadını siirdeki gibı. (ienç lıir aristokrat olan ve ç.ağının toplunısal statüsünün, eş dost çcvrcsinin kıırbanı Charles, yanında güzel ve varsıl nişanlısı Frnestina ile çıktığı gezintilerden birinıle, iştc böylc görür Sarah'ı! "Karalara biiriinmüştü. Rü/.gâr giysilcrini savuruvordıı, ama o hiç.kıpırdanıadan, dcnize bakıyor, bakıyordu; taşrada sıradan bir günün olağan bir parçasmdan çok, cfsanevî bir şeyc. boğulanlar anısına dikiltniş bir anıta benziyordıı.' (s. 9) (.harles, nişanlısı Emestina'ya, kim bu kadın, diye so rar. Ernestiııa alaycı, küçümser bir bieimde yanıtlar: "Ona Bayan Trajedi dcrler, diğcr bir adı da, Fransı/ Teğmenin .Kadını'dır. Balıkçılar öylc derler. Onıın dcli olduğunu da söylcrler!" "Kadın dönüp ona haktı; dalıa doğrusu bakı^ı onu delip geçmış gıbi geldi Charlcs'a. Roman ilerlcdikçe. Sarah'ııı (.haıles'a yaptığı inraflard.tn gcıçcğin l.yıııc lı.ılkı nın bildiği gıbı olınadığı görülür. l'ransı/ Tcğmcnin Kadını'nın çarpıcılığı is,tc bu rada bas,laı vc öjküniin sırad.ın, bcylık bilinen bir öykii olmadığı anlasılır. Aslııı da Sarah herkesi (cğeı isterse) kolaylıkl.ı etkisi altına alabilcn gııçlıi bir kisjliğe sa hipth vc özgürlüğünc alabjldığinc düs, kıindür. Ama CharJcs onu anlayamaz, şaşkıntjır, kırgmdır've sırılsıklam âşıkrır artık. ()ylc ki, ııznn bir bocalama dcvıe siıuleıı sonra ıııişanlısını bile terk edcr. Ama artık kiiy'ik bir otcle ycrleşmiş olan Sarah, özgürlüğüni'ı doyasıya yaşamak is ter vc erkcğiıı cvlilik tcklilini rcddeder, hem dc tııtıııu, katı kıırallara sahip Vik torya çağında. Dstclık Sarah yoksul vc kimsesizdir. Ama kıııal, sinır tanımaz bir kadmdır o, basına alabildiğince bııyrtık! (,'ağının oldukça ileri.sindcdir, çüııkü bir yerdc dc keııdi ayakları üzerinde durıııak ister, bunuıı savaşını vcrir o bağnaz, korkuuç Viktorya çağında! Onlara göre cl bette, dclirmi.ş, ıımarhaııclik bir kadındıı o. ()nu bir yerlerc kapatmavı bilc düş.ü nürler, ama o, kcııdini kurtarır... ("lıar les'a içöyle söylcr: "Yaptıklarım içın bir açıklama beklcmc bendeıı Açıklava nıam. Açıklanabilcıek bir ^cy dcğil.. " (s. ^26) (...) "I liçbır erkcğiıı tahmin edcıııe ycccği kadar gii^lüviim bcn. Flceünıle öleceğim." (s ^27) (. ) "Bııgiın rtk An şüiHİüğüm keııdi ınutlıılugumdıı. Bir AA lıa kar^ılaijirsak sadece si/iııkini düşüne ecğım Bcn si/c nıutlııluk \cremcm Bc nimle cvlcncnii.vsıni/'." (s. İ21) "Saıah kim1 I l.ıngı golgclcrdcıı kopup geliyori'" (s. 90) (Jıarles, romanın sonlaıına doğru bir yerde Saralı'a, "Seııin bil mecclcrini anlamak nıümkün ıııii?" diyc sorar. (s. 419) Aslında roman tek bir sou la bitmez. Yazar, iiç ayrı son lıazırlaıııı^tır 'Fransız TL'ğmcnin Kadım'na. Artık gelelim Sarah'ın yaratıcısı 1926 doğumlu lıı giliz roınancı, oykııeü, ^air, dencnıcci ve usta araştırmai'i |ohn (Robcrt) Fowles'a. Fowles, hcr ^eyi bilen tanrı yazar rolünü reddeder. Bu, romanlarma okıırıı tat nıin edceek sonuçjar yazmayı reıldctmc sini dc içcrdiği içiıı bazı okurlaunı kı/. dırılığı söylcnır. Aııcak Fo\vlcs yinc de, roman kişileıine keııdi smırları içinde alabildiğine geııi^ özcrkliklcr taııır. /.a ıııaıı zaman romaııın lıı/.ını kcscrek ken dinı ortaya kovaı, okuıia yakııılık kLiıar casına düşüncelennı iletir. Böyle bir du ruııı, akışı biraz dıırağanlastırsa bile yinc de, yapıt güçlü kurgu vc oKiırıı avııçlarının itiııe alırcasma büyüleyen eaıpıcılı ğın(1an bir şcy yitirmcz. Yazar, romanın bölümlerindcn birinde rahatlıkla aıaya girip ^öyle söyler: "Ba^ka bir deyişlc, kendim özgür »labilmck için, ona, Frnestina'ya, Sarah'a, hatta o iğreııc Bayan Poulteney'e bilc keııdi özgürliiklcrıni vcrmeliydim. Tan rı'ııın biı tck gıi/cl tanımı var: Başka öz güıiüklcrin dc \ar olnıasıııa i/iıı veıcrı ozgürlük. Bcn de bu tanıma sadık kalıııalıyım." (s. 9?) Fowlcs, 'Fransız Tcğnıcnin Kadını'nda Viktorya dönemiylc, günümüziin eağını irdeler, kaısıla^tırnıalar yapar. O döneıııin einscllik anlavışıııı şöylc anlatır: "Viktoıvcnlcr bi/.im Iıalite aldıgımız bir sy\i citldiye alıvoılardı \c bımu eiddiye nldıklarını ıla eınscllik hak kıııda açık açık koııu^ıııayarak göstırıvorlardı, tıpkı bi/Jın laııı tcısini vapma ıııız gibi. Ama eidıli olmanın 'taı/laıı za nıaııla değişcn ıı/laşıınlardan ba^ka biı ^ey ılcğil. Arkalarınd.ıki gerçek değı^nıez." (s. 248) Kitabın arka kapağmda da yazıldığı gibi, Nabokov'un dcvinıiyle "belkemiğini titreten" kitaplar ukuuıayı özleyonlcr ve gerçek bir aş,k yoleuluğuna çıkınak isteyenler içindir 'Fransız Tcğı cgmcniıı Kadım." Ayrıca, güzcl I üıkçc'siyle bi/e (eo^ku sunıı yitirmedcıı uç bcş yıl bckleyeıı biri olarak bana) ka/aıulıran sevgili Aslı Bi çen'c teşekkürlcriıni sıınmjyı kendime bore bilirim. • Fransız Teğmenin Kadını/ l<>hıı (Robcr/) fou'lcs/ Çcvircıı. A\lı litçcn/ Ayrıtıtı Yayınlcin/ 42^ s CUMHURİYET KİTAP SAYI.301 Uç ayrı son Öznürlünün ve nizin cekiciliâi John Fowlcs'ıın ilginç yapıtı "Fransız Teğmenin Kadını", Nabokov'un ıleyimiyle "belkemiğini titretcn" kitaplar okunıayı özleyenler ve gerçek bir aşk yolculuğuna çıkmak isteyenler içindir. NEVRA BUCAK ıkıp batıva gozlcrini/ Deııiz de bir noktava/ Scrt olsun olmasın rüzgâr/ 1 lep durtırdu orada/ Büvüleıımİ!} gibi;/ Sadece oraya/ Mıhlamrcfı gö/.leri/ Ba^ka yerde yok tıı asla/ ( ) ıioktanın sılıri." Bu büyiik roman Ilardy'nin şiiriylc l>a%lai (Bilniftf) Siir, l'r.ınsız Tegnıcnin Kadını Sar.ılı'ı sanki anlatır gibidir. ()ncc iilmini izleıııistiın. lilnıdcn üylcsinc ctkı lenmistim ki kiuıbın aıdıua dü^tüm. Nc yazık ki, kitabın basımmı üı,' döıt vıl bck lenıek zorurula kaldım. Sonunda, kıtap elimc gc(,'liğinde coşkudan (asla abartmıyorunı) ilk yirmi dakika biıinci sayrayı okuyamadım. Oylcsiııc vuıulıiHişluın, "l'ransız I'eğıncnın Kadınma!" St)iıra bir düşüıuin, roınandan almacak tat, clbcttc filındcıı alıııan tattan kat kar iistiin olacaktı. Oyle dc oldu. lıansız Tcgmt'iıin Kadını Viktorya diincnıindc gt;(,er. Sa rulı, ruıııanın liaş kışisıdir. Olaöanüsuı güzcl dcğil, (l)Llki dc lıiı,) ama olağanüs tü gizeınli gcnç bir kadmdır. Onu taşra kasabası I.ymc'dc lıcıkos 'a^k kırgıııı, gii nalikâr' bir kadın olarak bılir. Bir zaıııan lar [îıürı.bbiyi" olarak (^alıştıgı cvdc kazazedc bir Fransı/ tcğmi'nle tanışıp scvii;SAYFA 8 "D nıiş, sonra tcfmcn çckip gitmiştir. Sarahd.ı vardıınscvor papazın vasıtasıyla Lyme'ılc yaşayan yaşlı, solu vc oldukı,'a zcuıgin dul Bayan Foultcncy'in yanıııa ona gccclcri lncil okıımak iizcrc gircr. ()rada Sarah'ııı yuşaıııı oldıık^a kısıtlı vc aldıgı maasj da (,ok azdır. Ama Lynıc Rc gis rılırımında (lobb mcndircginc «,ıkıp oradan ralıarça körfczi vc suları izlcycbilir. Kimbilir, bclki l'ransız Te^mcn gcmisiylc uzaklardaıı gc(,cbilir... Sarah, bazı giinlcr dalgakıranın ııcuna kadar pidip (,ılgıına cscn rüzgara kaışı ayakta durıır vc lıcp aynı noktaya diker gözlcrini, lıpkı I'.rncsrina'nınki gibi güzcl bir yüz dcğildi 1 Ii(,bir devrin öldilerinc ya da zevluc riııc göıc giizcl sayılmazdı. Ama uıuıtulmaz bir vii/dü, tıajik bir yüz. Bir da/* kaynağmdan çıkan su gibi sar, doğal vc ıngcl tanımazcasına h^kırıyordü luiziin bu yü/dcn. I lıçbir vapaylık, ikiyüzlülük, islcıi, ınaskc yoktu orada; hclc uclilik hi<; yokuı. Dclilik IICMI/ bucaJcsız dcnızdc, uçsıız bucaksız ulukla, böylcsi bir hüznc yctcrli scbcp bulıınaıııamasındaydı; kaynagııı kcndisi doğaldı da sırl bir (,olden <,ıktığı i(,in doğal gibi görünnıüyordu sanki." (s. 14) Beyazperde'ye de aktarılan Fransız Teğmenin Kadını'nda ba$ roiierde Meryl Streep ve Jeremy irons oynamıştı.