Katalog

ııirli geldiğinide ııı ye sıvı^ırr" Aııııc dc t o p l u ı m keııdmc \ cr digi görcvlr riıı dı^ıııa I asjnaktan ını kork ı n a k t a d ı r, yoksa so ı umluhık laıı kaçnıak ışınc mi gclmektedirr* Yazar okul müdiresi tiplemesivle yine alayçı bir abartıda bulımmıış, aııı.ı bu tüt insanlara v.ışamınıızın belli biı anında ı.ıstlayabilecegimi/.ı vurgulayarak bu tipin yerc basınası nı sağlamıs.tır. liay'i&rcln/cıı bıi\ıiıı Irıtcbchhııll, tuıııııylc ftirhlı hır olaydı () ögrcııcilcrı ol(lnğıı nıhı ö&rclnıctılcrı dc k'tırl'iıtaıı d l d k l dcv hır leriir ıınıkıııcM. ktırkmn dc\pot hir ı<ıııarardı lilra/ı hır lcbdıt halv\i ılv t^cvrıItMİı ;v yaklıi)tığ,ı zaıııaıı frızgm hır Jctııır çııbıık gibilchlihclı hir m \açıyordtı... Vc htr urııp (»<•///' ytiııhşlıkla xo/ıttiıi çıktir\ıi hır taıık ;.;;/'/ nıılarııı ara\ıııa dtihır. kın///'/(•/• w/.4ı/ »'/</ kaçışıı/ak coruııda kıt //)<!/ (,n/' y'ik/tr / / hu dııııxıidıi ııııtııı ıy/v • ıılMiııLıiıi lıfjtt ra\llauııyıtrıız Aıılıi hu tıir ııntın/aı vtir t'c h(i\\ılııı/ızııı hcllı hır aııtndıt btııılardaıı ciı ıt; hıri ılc karyla^ıhı/ırız Bayaıı I'ıuchchbııII ayııı /amaıula Bavıııı i loney'iıı ( M.ıı ıkl.ı'nın öğrctmeni) lıuıı tcyzcsi, lıcııı üvey annesidir. Bayan 1 loney'in annesi o hcııüz küçükken iil müş, babası da tev/csini gctirip oııuııla tvİLnmişrir. I lem kıztııa, henı clc keııdisinc iyilik etligini düşünıniiştur. Ne de olsa crkeklct tek baslarına bir cvi çekip çevircmc/lcr. l'sielik kızııı bir anııeye ihtiyacı vardır, onun da bir es,e. En ideali tcy zesidir. Ama bıı revze, korkunç bir iivcy annedir. Kiiçiik kı/a çok acım.ısız davranır. Baba olaııların larkında bile değildir. Olanların larkında bilc olmayan baba, bayan T. raratmdan öldürülür vc üliimc intihar siisii ycrilir. Bayan T. hcr şcyi clc geçiımi^tiı l Istclik Bayan ll.'nin hayatı da oıııııı cllcı indedir. Artık onıın hayatırıa Bavaıı T. hüknıeder. ()^rctmcn Bayan Honcy, di^cr tip lcmelcrin aksinc do£al, scvgi dolu, yaijanıı insan scvgisiyle yakalanıaya çalı^an, idcallcıi nlaıı bir tiptir, ancak cli kolıı bajjlıdır. Nc ckonunıik ^ücü vardır, nc de sosyal ^ücünii vctcrincc knl lanabilır. Bayan T'dc scınboli/c cdilcıı cgcmcıı giiçlcr onıı cngcllcr. lijtc bu noktaıla bir nıucizc gcrcklidir. Mucizc dc Malilda'nın gozlerindcdir. Matılda f'<>zlcrındc biiyük bir giiç olıış rurabılıncktc \c ontı kııtlanaıak hcr ijcyi lıarekcr crrırcbılmfktcclir. Vc bayan T.'nin sınıla nclcli^i bir giin tcbcşiri harckcl cttirir vc talıtaya Bayan H.'nin babasının rulıu ^clnıiş gibi oıum adına Bayan T.'yc cmirlcr vcrir. Vc Bayan T. ycniliı. Yıı/.ni" bıırada böylcsinc abartılı uütlcrin ııasıl kıılay alt edilebileccgini anlatır. ToplıııiHİ.ı idcall/c cdilcıı li^ürlcı dc bircr bııvr yıkılıılar. Babaııııı salılckâıiığı aııla^ılır. Tutııklannıak ıızcrcdir. Baba, aııııc \c crkck kai'dcş kaçış hazırlıklan vapmakladır. Matilda (igrctnıeniylc k.ılnıak istci' vc kalır da. Aııııc vc balıası, arabadan bir viikün cksilnıcsinc scviıı mi^lcrıliı bilc Tükctiııı loplunıhıı ııuLıkı ynbancıhışınanm cn tipik orncjiidiı bu kitap. Abartılı tiplcmelcriylc yazar bu topluınu alaya alınakladır. Baskıcı cj>ırim, kültürdcn uzak cbcvcyıılcr, kitaplar Matilda tıpIcıncsivlc clc^tirilir. Matilda aslında bir kırap kıırdıı dc£il, tıikcliın tnplumların daki yabanıilaşınanın abartılı bir kara ıni/alı scnıbcıliidür • Matilda/ litHtld Dühl/ Çcvırcıı: l.,ılcC.nııcyf Al'altn/ Yııpt Krt'dı Yttyınhırı/ /vtaııhul 1<>'>4 CUMHURİYET KİTAP SAYI 301 Gecenin Maskesi Ozdcmir Nutku, kirabında clc aldığı oyunları, konulanndan, anlatım biçcnılcrindcn, dilindcn yola çıkarak, Shakcspcarc'in yazarlık gcli^imi kaynaklar ışığında değcrlcndirilmcktc. Shakcspcare'in oyunlannda yararlandığı yapıtlan tanıtırkcn, yazarın öyküye nasıl yaklaştığı vc dranıatik olarak nasıl biçimlcdiği konusunda bilgilcr vcrmektc. Oyuniarm içcriğinin yanı sıra, tartışmalı olan ya/ılı^ vc basım rarihlcri, o döncmdc "ördüğü il^i ya da tcpkilcr ilc bıı^iin taşıdıkları öncmi clc almakta. HİLMİ ZAFER ŞAHİN nu cafjlaıı a^an. Ingiliz ya/.ınının bııvük oyıın vazaıı William Slıa kcspcaro, clünya yazıııı içiııdc ü/criııc cn çok aıaştırma, incclcmc yayınlanan yazar sanıııı dindc lııtuyor. Yapıtlan üzcrinc vapılan calı^ııuılaıın yanı sıra, bel^c cksikliklcrındcn kaynaklaııan j;i zemli yaşanııyla da araştmnaaların ilgisi ııi (,ckti vc çckmcye dcvam ctliyor. Yapıtlarıyla ya^aını arasındaki ilıskı, birçok aMştırmacmın cıkı^ ııcıktası oluyor. Oylc ki, Shakcspcare'in yapıtlarındaki anlatım vc içcrik zenginli^i, onun admı zaman zanıan o doııcm Ingiltere'smde vaşayan dü^ün vc yazın adamlarının adlarıyla örtÜ!}tiıi'iivor. Ba.şta (klcnckli tiyatrolanmız olınak ii/crc, ülkenıız tiyatro sahnclcrindc Sha kcspcaıc trauedya vc komcdyaları tiyatroseveılerlc bulu^urken, oyunlarının tünıünc yakıııı dcğisjik yayıncvlerince basıldı. Ayrıca, ycrli ya da yabancı bilim ada mı vc .ıraştırmacıların, Shakcspcare'in tivatrosıınu larkh yönlcrdcn inceleyen çalı^maları yayınlandı. (*) Shakcspcare konusunda son olarak, Prof. Dr. O/.ılcmir Nutku'nun bir çalı.ş nıası Mitos/Boyut Yayı.nları'nea basıldı. Shakespeare Oyunları Üzerinc Bir Inceleme, Gecenin Maskesi adlı bu çalı^ma. Shakcspcaıc in döncmiııi, tiyatro diinya sını ve bazı yapıtlarıııı clc almakta. Yayıncvinın Aziz Çalışlar'ın Shakespeare Sözlüğü kitabından sonra Nutku'nun calı^ıııasıııı yayınlaması, Slıakespcarc konusunda kcııdilijiindcn olu^an yeni bir dizının ba^l.ııif'icını nıüjdclcnıcktc... "Shakcspcare nc kuranıeıydı, nc aka dcmisyendi, nc tle bilını adanııydı; aıııa içiııdc ya^adığı çagın atmosferini soluvan büyük biı vazatdı" diycn Nıılku, calış masın.ı 1(>. vüzyıl sonu 17. yüzyıl başı Ingilteıe'sını toplumsal, siyasal vc sanat kültüı ortanıı açısından dc^erlcndirdiüi Shakesj>eare ve Çağı adlı böliinıle başlıyor. "kciKİı güçlcrinin tarkına varmaya" başlavan Ingilizlcr'in tiyatro ortanılannın tarihscl kaynaklarını, gclişinı sürcçlerini vc Shakcspcare'in konumımu irdeliyor, tragcdya vc koıncdyalarının temel özcllıkleri iizcrinde tck tck ya da jçenel olarak dıırıılııyor. Özdcmir Nutkıt'dan bir Shakcspcare araştırması U kespcare döncıııi nin tiyatro orıanıının tarihscl siırcçte lıa/ıı laııı^ını grirıncmiz saglanıyor. Bircylerin, toplu lııkların, saraym, yasa yapıcı ya da vcrcl kurumların, bu sürccc olunılu oluınsuz katkıları dcjîerlcndirıliyor. Bu bc!; oncıııli tarihscl olayın ana b.ışlıkları olarak ijunlaı bclirtiliyor:1574 yılında Kraliçc F.lızabcth'in Leicester Dükü'niin AJamları na vcrdiği oyunlar ovnaıııa izni; |<ııucs Burbagc'ıım \^7(i yılında "The Iheatrc adlı l>iı ahşa|i tiyatro binası vaptırması; Kralicc'nin .uüvcıucsindc " Kı alıcc'nin Adamları" toplııluğıınun I^Sİ'tı kıırıılnıası; 15X4 yılında Şelıiı Mcclisi ilc saraym karşı karşıva gclmcsıııe kaışııı, Kıalicc'nin tavrı nedcnıylc protcsNoncl oyunculuk anlayı^ının yolıı nıııı acılması; Saıısur Kuıııkı'nun liyatıo l.ııı dcnctım altmd.ı tutnıa kavgısnulan kaynaklaııan yaklası'mı 1 "5^7 yıfında bazı prolcsvoııcl topluluklaıın "rcsmcıı" ta nınnı.ısm.ı vol acınası... < )/dcmır Nutku, digcr sekiz boliinıdc Slıakcspcarc'den sccti)1,i yapıtlan tek tck İIKCİİVOI Bunlar, Romeo ile Jüliet, Otello, Yeter ki Sonu lyi Bitsin, Kral Lear, Macbeth, Hamlet, Onikinci Gece vc ya /aılaıınd.ın bırısınm Shakcspcaıc olup olnuKİıgı koııusu üzcrıne ıki vüzyılı aşkııı tartı^ılan İki Soylu Akraba... Bclirtilcn oyuıılaıı clc almada yazarın önc cıkarılığı cn oncıııli van, Shakcspcaıc vc yapıtlarıy la Köncsans düşünccsi, dünyası vc yasan tısı arasında kurdıığu ıli^ki ve paralcllikler. Bu bağlantılar, başta ıvsinı sanatı olmak ii/crc, Röncsans düşünccsinin ve sa n.ıt kıır.ımmın yansılanuığı tiim sanatsal yönelişlcrin Shakcspcare'in oyunlannda ki ycıi gösterilcrek degerlcııdinlmektedir. Ayrıea, Riincsans döncıııının sanat anlayışının kuranısal eeıçcvesi baglamında tragedya, komcdya gibi tiyatro tiirleri, manyerızm, sinizm, Puritancılık, barok, grotcsk gibi düşünscl vc sanatsal kavramlar, anlatım biçimleri oyunlardan örncklcrlc cle alınmaktadır. Yapıtta elc alınan sckiz oyunun bölüm başjıkları, N u t k u ' n u n oyLinlara bakış yöntemini ortaya koyacak biçimdc adlaıı dırılmış. Romeo ile füliet'in Âlaca Karanllğı, Barok (oşkusu ve Cîörkcmı: Othello, tlginv Bir Komedya: Yeter ki Sonu lyi Bitsin, Çagımızın Tragedyası: Kıal Lear, Kötiiliigiin MctaHzigi: Macbeth, Çağda^ (iözlc ll.ınılct, Komans vc Cîüldüru: ()ııikinci (rccc, Kepcrtııvara Cîec Ciircıı Oyun: Iki Soylu Akraba.. ayrıta adlaıv dırınadakı bu şaklaşım, okuıu da ta ba şından va/mm ıçcri^inc ha/ırla\ıcı ö/clIjklcr taşıyor. Calı^nıada, Romeo ile Jüliet "romanlik ' trageılya" diyc nınmıl.ını\or \c "tıpik bir Röncsans yapıtı" oldugu bclirtilı yor; ovun ki^ilcrı "olağaiKİışı" vc "anıt sal " ö/cllikler ta^ıvan ()tcllo, "biı vankısı gibi" oldıı^u bclırtilen 1 laınlet'lc karijilastınlıyoi", Shakespeare'in ötckı konıed yalannda gcirülcn "senliklı ogelcri " iccrmeycn Yctcr kı Sonu Ivi Bitsin'dc, "aıis tokrasi vc onıır kavramı"nın sorguya t;c kildi^i ve "insaıım kendinc olan ihanctiııi" göstcrdigi ii/crindc dunıluyor; cıkls ııoktası insandoğa ili^kisiıulc cvrcnsel ahlak olan Kıal l.car içiıı "Shakespe are'in yazmış oldıı^u en kamıa^ık, eıı zor ve boyutları cn dcrin" saptaması vapılıyor; Macbeth içiıı "Shakespeare'ııı belkı de lıiçbir oyuuuiRİa bu kadar soı n sorııl ınamıştır" denılirkcn, yazarın "kötiilük üsttine yazdıgı en dcrin, eıı olgun fantazisi" olduğu söylcniyor, "Shakcspcare'in cn inec ve an oytınlaı md.ın biri" olan I lanılet'in "olavların \v ki^ilerin jjelişinı lcrinı" avnntılarıvla gösteren \anı\la, çiirüıııii) bir diizeııi anl.ıttığı vurgulunıyor, ya/.arınm "nc istcrscniz deyııı" dıyc tanıınladığı vc "cn zarü, cn uvumlıı konıcdyası " Onikinci Cîcıe'nin çekıci vc baş.ırılı vanı, "nıı/.ahla a^k ili^kileıini do zunda " vcrnıesınc dayandınlır; "iki yazarın işbirliginin dcrcccsı"ni gösteren ve Shakespeare'in olduguna çok geç karar verilen İki Sovlıı Akıaba'nm, Shakespe are'in oyunları ıçınc alınınasıııın öykiisü anlatılnıaktadır. Nıılku, kitapta ele alınan oyunları, konularıııdan, anlatım biçemlcriiKİcn, dılındcn yola cıkarak Shakespeare'in yazar lık gelisimi kavnaklar ıijigında dcöcrlcn dirilmekre. Shakespeare'in ovunlarmda yararlandığı yapıtlar tanıtılırkeıı, yazarın öyküye nasıl yaklaştı£ı vc dranıatik nasıl biçimlcdiöi konusunda bilgiler verilmck te. Oyıınların içeriginm vanı sıra, tartı^ ıııalı olan va/ılış vc basım tarihleri, o döncmdc gördügii ilgi ya da tcpkilcr ile bugun ta^ıdıkları öııem clc alınmakta. Hızla geliijen, \aygınla^an killc ileti'jinı araçları ve sanat, ııfıısal kiiltıirlcrlc düııya kültiirünü buluşturıırken, ınsanlıj*m pay da!}i ulduğu ki^ilcr, diişünccler, yapıtlar, kurumlar daha anlanılı biı i^lev iistlcniyor. Bıınuıı sonucu, ya^anıı, olup bitcni tanıma, anlama vc kavranıa zcnginliğiıniz artıyor... Özılcmir Nutku da çalı^masıyla, yazar olarak insanhğı dehasmın dcrinlığindc vc yctkinliuindc bulu^tııran Shakcspcarc'i bizc clana bir yakınla^tırıyor. • ('") Bııılhırdtin akhı ilh gclenlcrdı'iı hnzılcırt. M/ntt Urgtin; Sbakcspctirc I, Ulanhtd Ümv Hd. h'ak. Yayıııları 197 i(2. liasıın) Shakcspcarc II, l\tıiııhııl Ihıır Hd. Ftik Yayıııliirı 1970 Shükt'\pcıire rc rlaıulct, Al/ın KıtıipLırYüymcvı, 19S4 Lııgın Uzııifiı, Shıihftpcarc'm liirıbi Oyunlıirr KtiynakLınn Işıfcındti Bıtilım Kışı'lrr, İUucllc pc Ümv. YıiyıııLırı. 197 i Phıutıt\ rc Tı'rcnlıın'ıııı. S/.uı kfspctirc Önçf'tı vc SbıiL'fspcarc Konıcdilvri üzcriııdckı Mlhılcrı, Ankünı Üniv. Dil vc Tıirih, (Dğ rafya JFah. Yayınlan, 1969 Azız Çaltşlar; Shakespeare Sfizliiğıi, Mi/of/Hoytıt Yayınlan, 1994 Staıılcy Wclh, Shttkcspeare, Yazar vc Hserlcn. Çev.: Cevztt Sevgen, Yapı Kredı Yttynıları, 1992 minüc Oyuncular adlı böliimde isc, 16. yiızyıl lngillcıc'sindc ovLineulaı vc toplıı lııkl.ır açısından öncnıli olan, liyatıo oı tanuııı vc \.i!;amını ctkilcyen gcliijinclcı clc almıyor. Yazar bcş t.ırihtcıı vola çıka rak, o döııcın tiyatrosıınıın olıışımıunıı sağlayan bc^ olayı aıılatıyor. Böylccc Sha Aıdından gelen Shakespeare Döne ., Shakespcnrc Oyunları Uzerine Bir tnceleme: Gecenin Maskesi/ Uzde/ı/ır Mıltn/lUıyıtl Yayınlan/ \\laııhul, /W5 SAYFA 13