Katalog

Eric Hobsbaıvm'dan 20. yüzyıla Marksist bakış YERYUZÜ KITAPLIGI Karanlık II II CELAL USTER îngiliz yakıncağ taribçisi Hobsbawm'agöre20. yüzyıl iyi bitmedi; kökten secenekler bulunmazsa gelecek karanlık. Sernvayenin dizginsiz gelişimi ekonomik kargaşaya ve toplunısal umarsızlığa ypl açacak ve siya.set bütün bunların üstesinden gelemeyecek. ngiliz Marksist vakınçağ tarihçisi Eric Hobsbawm'ın vcni kitabı Age of Extremes: The Short Tvventieth Century (Aşırılıklar Çağı: Kısa Yir minci Yüzyıl) birçoklarınca eski Maxism Today dergisi yazarının başyapıtı olarak değerlendirildi. Aslında Age of Extremes birbakımal lobsbawm'ınenünlüçalışması olan büyük dünva tarihi üçlemcsinin görkcmli bir devanıı. 17891848 arasını kapsayanThe Ageof Revolution (Dcvrim Çağı), 18481K75 arasını ele alan The Age of Capital (Sermave Çağı) ve 18751914 arasını inceleyen The Age of Empire'dan (lmparatorluk Çağı) sonra Age of Extreme8 19141991 arasındaki döncmi konu alıyor. New Left Rewiew'nun vazı kurulu üyelerindcn Perry Aııdersoıı a göe, Age of Extremes'iönceki üçkitaptan avıranözellik daha b'zgün, daha kişisel, ister isremcz daha politik olması. I lobsbavvm 600'ü aş kın safyada20. yü/yılın öyküsünü üçlcnıe deki üslubuvla değil, ö/ncl yorumlara da hayatkındramatikbirçcrçcvedcsunuyor. Zaman zanıan I lobsbawm'ın güçlü bcl£I I leği baskın çıkıvor ve 20. yüzyılın tarihsel akışına ozvaşamöyküsel öğcler katılıyor: Viyana'da savaş sonrası enflasyon dönemi, Herlin'de Hitler'in ortaya çıktığı giinlcr, Moskova'da Stalin, Havana'daki kıtlcler. Anderson'a bakılırsa, bütün bunların ardında Age of Extremes'i sarsıcı kılan, bugünlerde pek de ıııoda sayılanıayacak bir inançyatıyor. Hobsbawnı'ın her zaman kcndine ozgü bir sosvalıst olduğu bilınivor. Anderson. "Kaç solcu vazar zihnin inatçı gerçekçiliği ni bövlesine ronıantik bir düşgiicü tutku suyla birlcştirebilnıiştir?" divc soruyor. Anderson, matervalizniıi) katı ustasının aynı zaraanda toplumdışı insanların, köyiü ayaklannıalarının, eşkıyalığın ve anarşistlerin şiirsel betimleyicisi olduğunu vurgu lamadan edenıiyor. Hobsbavvm, Ageof Extreme«'deyüzyılınıızı üç kanatlı bir tablo olarak sunuyor. 1914 45 yılları arasını kapsayan dönenıdc tam bir felaket göriinümü encnıen: Avrııpa savaji, vöküş, faşizm. dünya savaşı. 194573 arasını içcren dönenı kürcsel barışın, hızlı kalkınmanın. dev toplumsal değişimlerin "altın çağı" olar;\k yorumlanıyor. 1973 91 vıllarıarasındakidönenıde ise bir çözülnıevlc yiu yüze geliyoruz: Durmadan yinelenen ckoni)nıik durgunluk ve işsizük, komünizmin çökinjü, nıilliyetçiliğin yayılnıası, ce\renin büyük bir tehdit altına girmesi ve kalıcı değerlerin yok oluşu. Hobsbawm ın Soğuk Savaş dönemine iyimscr vaklaşnıası, son 20 yılı ise uçuruma doğru gidiş olarak nitelemesinin altında Sovyet konıüniznıinin çökü şünü dünya için bir yıkım olarak görnıcsi vc Batı kapitalizniinın dinamiğinin savaş sonrasının hiçbir döneminde bu denli vıkıeı, nıaddi ve kültürel açılardiin bu denli zararvericiolmadığıanlayışıyatıyor. Perry Anderson'ın bu yaklaşıma katıldığını sövlenıek pek rnümkün değil: "Ho'osbawm Soğuk Savaş'ın hiçbir zamaıi gerçek bir nüklecr yıkım tehlikesi içermediğini sövlüyor. Onıın bu görüşünü kabul etsek bile, Kore Savaji'nı, Vietnanı Savası'nı, üç Ortadoğıı şavaşını, hatta Çin'deki Kültür De\'rinıi'ni kapsavan 194573 dönemindeki insan kavbının 197391 arasındakindençokdahayüksek olduğu açık değil mi?" Hobsbavvnı'ın kitabı, 2000li yıllar için karanlık bir tabloyla kapanıyor. Scrmavenin ulusal denetinılerden ve vada kültürel sınırlanıalardan biyrılmış dizginsiz geliş mesinin niifus patlanıasına, ekolojik tehlikelere, ekonomik kargaşaya vc toplumsal umarsızlığa vol açacağını ve siyasetin bütün bunların üstesinden gelemeyeceğini söylüyor Hobsbawnı: "Eski yüzyıl iyi bitnıedi. Onun bıraktığı mirasa kökten scçenckler bulunmazsa gelecek karanlık olacaktır!"» Age of Extremes: The Short Twentieth Century/ tincl \ohshawml Mıclhicljotcph Yayıııcuı/ 626 s/ VJ.'J'J slcrlııt Kitap Sırtı Buza yazılan tarih Alt rarafı krenı.ı, süt, şeker ve tarlandıncı lardan yapılan dnndıınılmuş bir vivetek maddesi. I lani şu külahtan yalavarak yediğimizdondumıa. Vanilvalı.çikolatalı.mçvvalı. Amasakınhorgornıevındondurmavı. Ingiliz venıek yazarı Elizabeth David in kitabım okuvacakoluısanız, bu/lannkullanımının ve dondurmanın toplumsal tarihini öğrenecek, sokaktayalayayalavadolaştığınızdondurmaya bir başka gözle bakacaksını/. Balıklann buzda konınması, Çinli balıkçıların 3 bin vıl gcriveuzananbirbııluşuorneğin. t.O.5. vüzyılda Atina pazarlanıuİa kar satılırmış. Avrıı palılar vaz avlarında uzun bir siire Iran. I lin distan ve Osnıanlı iilkesinden gelen bu/.lıı şerbetlerle seıinlemişler. Pcki, Marco Polo'nun Pckin sokaklarında dolaşırken dondurulmuş süt satıldığını gördüğünü ve Avrıı pa'va elinde bir Çin dondıırması tarifivle döndüğünü bilivor muydunuz? Ya CatherinedcMedicis niıı I'ransa'vagetirdiği aşçılar dan Buontaleııti'nüı ilk kez Fransız saravı için bu tür dondurmalar hazırladığını? Ya da bir Türk hamamcının torunu olduğu sanılan Procopio'nun Paris'teaçtığıC^aleProcope't.ı 1670'lcrdc satmaya başladığı dondurnıalann nekadartutulduğunu? Iilizabeth David öııı rününson 15 yılını insanların "nıevsinılerı aldatma" çabalarını incclcnıeycayırnıış. • HarvestoftheColdMonthc:TheSocial History of Ice andlces (So^ııkAvLınıı HJSJJI: Bttzi'cBuzlarm Toplıımsjl İJrıhı)/ Elizubeth Djvtd/Mıcbjcljtjicfh Yjynıevı/ 20\lcrlin Büyüsüz gerçekçilik Isabel Allende deyinec Ruhlar Evi \e büvülü gerçckçılıkgeliraklu. Bev.ı/. perılcve de aktarı lan ronîanında hiı ailenin üç kuşağını 70 vıllık bir sıireçte anlatan, vaşavan kışilerle geçmişin ıııhl.ırını bir ar.ıv.ı getiren Allende, Ruhlar Evi'yle bir anda bü yiilii gerçekçiliğin ustaları aıasın.ı katılmıştı. Allende nin veni yapıtı Paula'da ise "bııvu vok, yalnızca "gerçekçilik" var. Ijililı v.ız.ır, ikı vıl önceyitirdiği kızının hastalığını veolii nıiinü anlatıyorbu kez. Rııhlnr Evi'ndeoldıı ğu gibi Paula'da da bir ınektııptan vola çıkıııij Allende. Madrid'de bir hastanede vatan kızına, biraz da kendıni arındırma aıııacıvla, bir nıektup ya/maya girişmiş. Bu uzun ıııek tııp sonradan Allende'nin annesinin de ısr.ı nvla kılık değiştircrck bir kitaba döniişmüş. Allende, "Bu kitabı vazmasavdını acıdan kotürünı kalırdım, yaşavamazdım," diyor. l.i.ıbel Allende'nin her kitabına ocak ayının 8'inde başlamak gibi bir batıl inana olduğu bilinivor. AmabuvılocağınS indeyeni birkı taba başladı nıı bilmiyoıuz. Çiinkü. "ille ronıan y.ızacağım diyebirşey yok," diyor. "Stiv leyeceğim birşeyvarsavazannı. Yoksabörek açar, pasta yaparım, daha iyi! " • Paula/ hjbclAlltııdc/Plaza y]aııc\/2. i '>() pcseta S AYF A 17 Okursuz bestseller'lar ' S t e p h e n Hawking'in ABrief History of Time (Zanıanın Kı sa 1 arihi) adlı ünlu kitabı bugiinedck tam 32 baskı vapmış. Hawking'inyaşama.cvreneılişkin yorumları büyük ilgi grirmüş.UmbertoEco nunÇülün Adı adlı romanının yalnız ltalya'da3milyon,dünyada 14milyon sattığı biliniyor. Son olarak Norveçli öğretmen Jostei n Gaarder'inSophie'niııDünyası adlıfclsefcelkitabı Norveç'te 1 (X) bin satmış. Anıa bazı Batılı eleştirmenler sormadan edemi yor: "Bukit.ıpları şimdiyekadar gcrçckten oku vana rastladınızmı?' Insanlarbukitapları C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI gcrçektenokuyor>.a,gitrikçe/.ekilcştiklcrisonucunavanlabi lir. Yoksazorvekalınkitaplar son vıllarda moda nıı oldu.J Superman'den sonra Bosm an •Batman'dan hı/.lı, Superman'den cesur, adı Bosman. Bosnalı Sırjilan'ın acıması/ sal dırılarınakarşıki)ymaya<;alışan Bosnalı Müslümanlar'ın savaşımı birçizgiromanakonuoldu. EnesPehlivanovic'invayımlrt dığıçizgirorniinınilkiayısında Bosnal lersek'teki savaş genç vcyakışıklı birSarajevolu'nun gözünden anlatılıyor Bosman, cimnastik salonun 2 5 6 daçalışan.gitarçalan.kızarka daşıvlagcvip tozanbirgcnç. Bir gün Sırplar'ın ormana tank ve top vığdıklarını görüvor. Sarejevolular ı uvarıyor, ama kımsevi ınandıramıvor. Bunun üzcri nekurşun getirmez bivah giysi si, saatte 5(X1 km. yapan motosikleti vc"adaletin kılıcı "yla halkının savnnucusuoluyor. Anıyazmanın idealyaşı • Alba de Cespedes, 1938'de Mussolini'ninsansürünctakı lan Nessuna torna iııdietro ((ieriye Dönüş Yok) adlı roma nıvla ünlenmişti Kübalı dev rimci önder Carlos Manuel de Cespedes'in torunuolan Alba de(xspcdcs 1944 tc Italva'nın kıırtuluşundan sonra Ronıa'da Mercurioadlı ünlü siyasal ve kültürcldcrgiyikurmuştıı. Bu olağandışı kadının yapıtları bir süredir Italya'da kitabevi ratlarındagörünmüvordif.Sonunda, ünlülerinyavıneviMondadori.gcçenlerdevazarınbaşya pıtı savılin Dalla partedi lei (()nıın Yanında) adlıromanını vayımladı. Alba dc(.espedcs bugün83yaşındavePiiris'te oturuvor. Sakın köşcsindcöyle oturduğunu sannıayın. 83 yaşın, oturup bir özyaşamüyküsü yazmak için idcal yaşolduğuna kararvermiş.