Katalog

Içinde yaşadığımız umarsız maddesel gerçekler evreninde, çare olarak sanatı da yitırmek özellikle Orhan Pamuk gıbı gelecekte yaşamlarımizı daha da değiştirecek yapıtlar üretecek bir yazar ıçin kaygı verıciolmalı. ZEYNEP ERGUN Mdbeyınuntnberahırtnd( tJ$ıJrQ,n>t ya \amt boynncJ LcııJı clıylcbı \/<Jtğı yy nr kunç sayluulumdıı RciuurMiirr ıRılhf enı llav.ıt, "Bır gun bır kıtap okudum v<. butun havatını degıs tı tuıiKcsıylo haşlıvor Ronıanın kahramanı vırmııkı vasında, unı versıtc ogrencısı vasamının olusıım vılla nndabırgenı, Bab.ısıvok I lemo/babası henı clc babasının kendı vaslarında kın dıgıbıDevlct Demıryolları ndayıllarcaça lısıp >\A rnuretfıslıpe kadar yuksclcn ıvı bır arkadası," (s lf>) yıllarca roman kahrama nını vcyaşıtlannı yapıtlarıvlavonlcndiRt) Dcvlct babanın saptadığı volun sadık emckıısı Rıfkı Anuası olmusler Rıfkı Anua nın, babaırkıl du/cn ıçındeyıllarca soru sonııadan, <,ocukları eğıtmcyc vonc lık, duzenc arka çıkan lutaplaı ya/dıktan sonra, ya^amının ılk ve son başkaklınsını roman kahramanını dcrınden ctkıleycn o kıt.lbı yazarak gerçcklestırdığını du/enın koruyucuları kendısını sorguladıklarında ısc yapıtını yadsıdıgını, sonradan oğrcnır okur Yınc dc kıtabın yaratıcısı oldu£u ycnı, kurmaea bır dunyayı olustuıdugu ıçın, kıtap vaıoldugu surece Rırkı Anua kcndı yarattığı evrenın tanrısı vatatıu "baba'sı olaıaktır Ya/ar kınılıgını tanrı lığını yadsınıası, ger<,e|iı bılcn Mehmct ıtın "baba' olarak seçılmesını engellevc nıe/ Roman kahramanı ısc bu geıçcgı bıl nıedığmduı, hcm kcndı babasım hem dc bu kıtapyazarı baba ve tanrı seeenı.ğını vı tersı/gorur Anlatıuııın vıtırılmıs ıslevle rını tamanılanııs bu baba ımgelerının vcrlcrınc venılerının korudması gerekıyor dur sonucta Kıtabı okuyup dadısarı çıktı fiında, tokc/lcdığındc vardımına gelen b.ı bacan yaşlı adama ı\.\ bu yuzdcn ' l)un ba bamoldu Bugungonıduk Boktan hcrıtın tekıvdı " (s !(î) yanıtını vcrır romanın kahramanı Yıne dc kıtabı ag/ıaıık gok yu/une bakan bırolu gıbı odasında bırak tığını ışı£ını ısc vanında ta^ımadıgını anıms.un.ınu/ gerekır Lgcr Mehnıet kıta bı ıçındctaşıvorsa kahramanın da avnı ^c yı ba^ardı^ı soylcnt mcz "Yeni Hayaf üzerine bir deneme Sanatı yitirme kaygısı dcdegü Onu" 'ben' ıılebızım "ben 'ımiz okuma surea boyuntaortuşmck ?orunda Doğal olaıak vukarıda alıntılanan bu ılk tunucyı okurkcn, ansızın aynı cylernın ıçındc olduğumu/un, anlatıunın kıtap okuma kıtantan etkılenmc denevımını pavla^tıgımı/ın lıılıncı nc v.ınp sarsılırı/ In san olarak o/cllıklc ıcındc vaşadıgımı/, gı dcrc k anhınısı/la^an karma^ası ılo .ıkılcı to /umlcmcvc karşı ko van bı/ı duvarlı oldu gumu/ olçıulc umııt su/kıga suıuklfycn bır gt r<,t klık ortamında, roman kı^ısuun gcrck sınımını duvdıı^u ı^ıfı vol gostcrıcı du^urnevı aıavıy bı/ıdcıİRilcndı lıvoı Cıcrcksındığını/ bılpclıfı vıtırdıfımı/ anlanu bı/c gobterccck duvarlılık sanatta, sa nat(,ıda vconun varatı ıılığındaolabılırancak ()tc vandan, du/cnı ya ratan vc korjyan guçler gıderek guvcnıl me/ olup geçerlılıklerını yıtırdıklerınde, bı/ dc vcnı "baba" arayışları ıçinde bulu ru/ kcndımı/ı Ortanıın nıtelığının otesınde, roman k<ıhramanıvla paylaştığımız bır olgu daha v ,ır C ıiınluk hırgurıçjnde anıaunı bclkı de gozdcn kay rdığınıı/ bı r yaşam verılmış bı /c Bılınmcvc doğru uzanan bır geletek bckiıyor hepımı/ı Bu geleceğı bıçımlen dımıek, bırtakını seçımlcrlc yonlendır mck ncol(,udeelımi7de, bdemıyoruz I pk kesınverı bırsuroonraoleccjSımı/ akıJtı du^uncc olumun bır vokluk durumıı ol dupunu soyluvor bı/c, antak korkuyla bır ınantasıarılırsak bırccnnct bı/ıorayago turctekbır melck bcklcntısı avıınmamı /ı ;>af*lıvor bclkı Ya^arkcn ısc setcnekler arasından togunlukla en guvcncclı olanı na ' baba larımı/ın yoluna yonclıyor LO ğunıu/ Istaiyonayurudum trcncbındım, trcn dın ınduiı vapura vetıştım Karakoy dc iskclcyc 7ipladını kollarla, dırseklerle dır scklcştım, mcrdıvenlcrdcn tıktım, otobu scatladım lakMm'cvardım (s 21) I unKcnın dıl vapısının da yansıttığı bu tckdıı/c sıkıcı duyarlıktan voksun ağıı lıklı olarak cvlcmc davalı vasam bıçınıı olası sttımli'rdcn bırısı Boylc bır yasanı, k.ıhramanidakınılıklcıınıvıtırnııs.i.dtkol vc dırsck h.Jıne donusmuş bır çopunlukla O7dcşlcştırır, ıstasvon trcn vapur mcrdi vcn vc otohus kadar ışle\sel bır du/evc gın<lırper (lorunurdc kahramanın VAŞA ıııını dcfiitırcn vonunu saptır.ın kıtabı okumamıs kıtlok'r I askışla ya vururkcn kaldırımlarda <,i(,ck <>atan (^ıngcnclere bır an" (s 21)bıledurupbakmaz Yinede, kitabın anbk çarpıcılığıyla yetınmek, onu ozumscnıemek sındırememck kahraman da gorulcn dcğısınun yu/eysel kalmasına yol aı,ar Bılıntsı/ bır arayı^ ıcındc gunluk yaşamın tckduzclığındcn sıvrılmaya, kıtle lcrdcn vc kenttcn kaç mava kalktığında bıre vın edımı razla bır ayrı calıktasuııa/ (kobuslere bındım, otobuslcrdcn ındun, garajlarda ge/ındım, otobuslcre bındım, otobu^ılerdc uyudutn, gunlerı gecelcrc yctıs tırdım, otobuslcrc bın dını kasabalarda ın dını, gunler bovu ka ranlığın ıçinde gıttım (s4S) Lvlemın salt kcndını doyuma ulastırmava donuk bencıl bır dur tudcn kaynaklandıgı, tumcenınkalan kısmın daaçıklığakavusur ve dedını kı kendı me, rı JMI da kararlıymış bu genç yolcu kendısını o bılınmeyen ulkenın csığıne goture cekyollardasuruklennıeye (s 48) Bu noktada okurun, dılını, soylemını paylaştığı bu kahramanın sozunc nc kadar guvcncbılcceğını sorgulaması gerekıyor U/un sure adını gı/leyen bır bırey, anlatı surca ıçinde okuru da kcndı duştuğu kar masanın yanılsamanın ıcıne surukleycbı lır, kcndı yanılgılarını kcndı kendını aldat malarını okurun da paylaşmasına ncdcn olabılır Bu acıd<m kullanıl.ın va/ın dılı bır ıpuıu ısleunı ustlenctcktır Dıldekı karmaşa vc anlam zorlukları anlatıcının ıçıne dustuğ'u ıkılemlerın, karmaşaların bırgos tergcsı olataktır Kolav soylcnebılctek ba /ıso/lcrınijaprasıkbıranlatımaburunmeiıi bundan kavnaklanacaktır Orneğın, kah ramanın vol gosterıu melegı olarak algıla ması gereken Canan'a duvdukJarı vanlış, s>apkın bır nıtclık kazandığında, okur şoyle bı r tumccvle karşılaşır Bu zaınanın ıcındc ba/an kolum onun kolunun doktınuşundan alcv alev yanar kcn, baz<ın bası onıu/unu duşsun hadı duşsun dıye saatler boyıı beklerken, bazan boynuma dokunan satları orada kalsınlar dıyc koltuğumda kaskarı kasılıp kalırken nek's alış verıslcnnı dıkkatlc, saygıvla sa yar, alnında bclırcn kederlı kırışıkJıkların anl.uıunı kcndıme sorar vc bırden benını bakısınıın altındakı solgun yu/u yğ r>ır ısıkla avdınl.ınıvcrıp (^anan uyanınca, ılk şaskınlıkta ncrcdc olduğunu anlamak ıçın pcnccrtdcn dışarı değıl dc benım guvcn vcrıcı go/lcnmc bakıp gulunıscvıverınce nasıl damutlııolurdıım' (s 72) Y Uzunluğu, ses yınelemelenyle, surekli değışen dızemı ve çapraşıklığıyla soluk kesen bu tumce, bır bakıma anlatıanın uya rılmış, ama çckıngen durumunu okura yansıtır Kahramanın ıçinde olduğu ıçscl ıkılem ve karmaşa, dılınde yankılanır Bi7 dılı anlamakta zorlanırken, o da, Canan'ın yu/undekı kederın kendınden kaynaklan dığını, yuzune dusen çığ ışığın kendı benul bakışları olduğunun ayınnuna varama/ Romanın anlatıusı, soylemıne guven duynıamami7 gereken yanıltıu bır sestır bu ay dan Kıtabı okuduğunda, Canan'ı araması gc rektığına karar verdığınde, otobusten otobuse vıdeo fılmlerı ı/lcycrek gcçen bır beklemcdoncnubaslarkahranıanıcın Ya nılgısının temelı, kıtabın ıçenğını unutup, gosterdığı yolu degıl dc ycrınc koyduğu bır ınsanoglunun pesıne duşmesınde yatar Otobuste arkasına dayanıp dalgın vc u/ak gozlerle çevresını vıdeodakı fılmlerı ızle mesı, bır çeşıt çekılmevı karı^mama secı mını de, ıçenr Ya^ama etkın bır bıtımde katılmamak denevımlerı başkalarının va rattıgı gomntunun sundugu seçcneklcrlc kısıtlamak da bır voldur belkı ama, dovu rucu değıldır Yaşam da boylc tarahız bır edılgcnlıgcızın vcrnıe/ /aten |oseph Lon rad'ın Vıctory sındc /\xel Hcvst dc, cdd gen.karısmayanı/leyıcıkonunıunuseçtığı nı sanırkcn olumun kucağında bulur kcn dını Kcndımızı nc kadar genye çekmeye k.dkışsak, başkalarını etkılcmcmız kacınd ma7dır Ln azından olumunıu/le etkın ka tılımsağlari7yasama I ılmınortasında.salt ızleyıa olmanın yctcrlı olmadığını duyum sar bırey Işte tam o anda, otobus yolculuklanmın uçuncu haftasında, fılmın tam ortasında, şaşırtıcı dcrecedc guçlu bır eksıklık, bır te dırgınlık, bır bekleyış duygusuna kapıldı gımı hatırlıyorum Şımdı sınıdıogelıyor, o derın ve gerçek şey şımdı vaklaşıyor duy gusu Ncdır, nedır şımdı bcndckı bu derın ve karsı konulma/ beklentı, her yanımı sa ran busabırsızıstekneden sımdiı1 (s 50) ükur,VırgınıaWoolf'unMrs Dallovvay romanının sonunda, Pctcr Walsh'ın ben zcr hcyccanını anımsar Gelen, bır başkal dın olarak olumu tanımıs, duyumsanuş olan Clanssa Dallovvav değıl, bır kaza, olu mun ta kendısıdır Yarı dalmış, uykulu ha lındc unuttuğu, otobusun, yolcultığun, va samın olunıcul yanı, roman kahramanını sarsar, parcalar vcnıden vapılannıasınayol açar Kendıne gcldığınde artık neo aynı ın sandır, ne dc otobus aynı otobus Olulere duyduğu sevecenlık de onların, tıpkı Septı mus Warren Snııth gıbı, kcndısının belirlı bır duyarlığaerışebılmesı ıçın verılmışkur banlarolmasından kaynaklanır BılınçsızL ğıvle varlığını, onemını yadsıdıgı çevresı, uykulu gozlerle hayalct gıbı gorduğu boz kır, cılı/ağat, "uzerınebırkolonyaılanıya /ılmış bır kaya,' yanı dunya, ycnı bır anlam ka7anmıştırolumu gorup anunsadığında Lennet kar.mlığın ıçinde bır yerde, bır kayanın kcnarına oturdum, toprağa u/an dını Yukarıda tek tuk yıldızlar yanımda gerçek bır kaya parçası Ona hasrctlc do kundum, dokunusun ınanılmaz tadını du varak (s 51) Her şeverağnıen,olumu bu kadar yakın dan gorup vıne de hayatta kalmanın vcrdı CUMH UR I YET K İ T A P SAYI 256 Içselikilemvekarmasa Yapıt bırınu tekıl kışı a£/ıvla aktarıldı ftından, okurıın roman kahramanıvla o/ dc^lcimt'bi kacınılma/ bırolgu Bu nedcn le, ronıanı okuduğumu/ suıc bovunc.ı adının Osman olduğunu cok sonr.ı oğrcn dıgımı/ bu ısımsi7 kı^ının gccımıcktc o\ du^u aravı^ surccını pavla^mamak clımı/ SAYFA 14 Okur ve poman kahramanı